برجستگی‏های ادبی در تاریخ بیهقی

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

طیبه شیخ ویسی ¹ , ابوالقاسم رادفر ²

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
2 - استاد پژو هشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

تاریخ دریافت : 1395/05/02 تاریخ پذیرش : 1394/05/02 تاریخ انتشار : 1395/12/01

کلید واژه: تاریخ, ادبیات, تاریخ بیهقی, history, Literature, ابوالفضل بیهقی, Tarikh-e Beihaqi(History of Beihaqi), Abolfazl Beihaqi,

چکیده مقاله :

در این پژوهش با اذعان به مستند بودن تاریخ بیهقی، درصدد برجسته نمایی جنبه های ادبی آنیم. همیشه این سوال بوده است که تاریخ بیهقی اگر متنی تاریخی است چرا در حوزه ادبیات تدریس می شود؟ و چرا آن گونه که دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی با این اثر مانوسند، دانشجویان تاریخ در آن تعمق نمی کنند؟ تاریخ بیهقی اثر ابوالفضل بیهقی است که در آن نمونه های بارز دقایق ادبی یافت می شود که گاهی می توانیم این سبک نوشتاری را ادبیات بیهقی بشمار آوریم. به صورتی که تاریخ نگاری او محلی برای به نمایش گزاردن چیرگی اش بر امر نویسندگی است. با اینکه صبغه تاریخی کتاب انکار نمی شود اما سعی ما بر آن است تا به روش توصیفی ـ تحلیلی جنبه ادبی تاریخ بیهقی را با توجه به پژوهش های انجام شده و متن اصلی کتاب بیشتر بنمایانیم. برخی از نتایج نشان داد که: الف) این کتاب تاریخی به سبب دقایق بیشمار ادبی به مرز ادبیات نزدیک شده و حتی گاهی در زمره کتب ادبی محسوب می شود. ب) ابوالفضل بیهقی با ادبیات و بلاغتی که مختص اوست آن را در قالب داستانی گیرا و مستند عرضه می کند.

چکیده انگلیسی:

In this research, recognizing the documentary seeks to highlight aspects literary on History of Beihaqi. It has been always a question that if Tarikh-e Beihaqi(History ofBeihaqi) is a historical work, why it is used as a textbook in literature, and why Persian Language and Literature students pay no attention to this work as history students do. In Tarikh-e Beihaqi(History of Beihaqi) authored by Abolfazl Beihaqi, there are some subtitles which can be considered as Beihaqi literature. Beihaqi’s skill in historiography indicates his mastery of writing. Though this work is an authentic document, it is mixed with narrations to the extent that it begins to get away from pure history and get close to literature. Although the historical aspect of this book cannot be overlooked, this research tries to introduce the literary aspect of Tarikh-e Beihaqi(History ofBeihaqi) in a descriptive-analytic method based on the complete researches and the original text of the book. Some of the results show that: 1. because of containing many literary subtleties, this book gets close to literature and sometimes it can be seen as a literary book; 2. having his own eloquence and literary style, Abolfazl Beihaqi enhanced the attraction of his book and presented it in the form of a documentary and interesting story.

منابع و مأخذ:

اسلامی ندوشن، محمدعلی؛(1355)، جام جهان بین، چاپ چهارم، مشهد، توس.

بیهقی، ابوالفضل محمد بن حسین؛ (1375)، تاریخ بیهقی، به کوشش دکتر خلیل خطیب‏رهبر، چاپ پنجم، تهران، مهتاب.     

بیهقی، محمد بن حسین؛ (1383)، تاریخ بیهقی، تصحیح علی اکبر فیاض، به اهتمام محمدجعفر یاحقی، چاپ چهارم، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد.

چرمگی عمرانی، مرتضی؛(1389) هنر سبکی بیهقی در توصیف داستان حسنک وزیر، فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، س3، ش 4، زمستان ، شماره پیاپی 10 ، 103-122.

حنیف، محمد؛ امثال و حکم در تاریخ بیهقی،(1383)نشریه فرهنگ مردم ایران،  شماره 5و6 ، زمستان ، 109-116.

دادخواه‏تهرانی، محمد‏مهدی؛(1386)میان متونی در تاریخ بیهقی هم‏کناری روایت اصلی (تاریخ) با روایات فرعی(حکایت تمثیلی)، نشریه قال و مقال، شماره 1،بهار ، 199-214.

زرین کوب، عبدالحسین؛(1376)، آشنایی با نقد ادبی، چاپ چهارم، تهران، سخن.

سید قاسم، لیلا؛(1392) سخنرانی با عنوان ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی، روزنامه اطلاعات ، سال20، شماره 4445، سه شنبه یکم مرداد،  5.

صهبا، فروغ؛(1387)بررسی زمان در تاریخ بیهقی بر اساس نظریه (زمان در روایت)، نشریه ادبیات و زبان ها، فصلنامه پژوهش ادبی، سال 5،شماره21،پاییز ، 89-112.

طهماسبی، فرهاد و امین، ندا؛(1389)نقش و اهمیت فردیت خلاق و صاحب سبک ابوالفضل بیهقی در سیر تحول سبک نثر فارسی، فصلنامه پژوهش ادبی ، سال 13، شماره 21،زمستان، 91-117.

فلاح، غلامعلی و پورهادی، آتنا؛(1390)زبان و روایت در تاریخ بیهقی، نشریه ادبیات و زبان ها، زبان و ادبیات فارسی(دانشگاه خوارزمی)، شماره 71، پاییز ، 59-86.

گلی‏زاده، پروین و گورویی، رضا؛(1391)تحلیل سبک شناسی تاریخ بیهقی بر مبنای ترکیبات اشتقاقی، فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب) ، سال 5، شماره 4، زمستان، شماره پیاپی 18، 275-292

گلی‏زاده، پروین؛(1381)جلوه های ادبی و بلاغی در تاریخ بیهقی، پژوهشنامه علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، شماره 33، 191-206.

والدمن، مریلین ؛(1375)، زمانه، زندگی و کارنامه بیهقی، ترجمه منصوره اتحادیه(نظام مافی)، چاپ اول، تهران، نشر تاریخ ایران.

هالت کار، ادوارد ؛(1351)، تاریخ چیست؟، ترجمه دکتر حسن کامشاد، چاپ دوم، تهران، خوارزمی.

یاحقی، محمد جعفر؛(1385)طنز و طعنه در تاریخ بیهقی، نشریه قند پارسی، شماره 35، پاییز، 43-63.