اثرات پارامترهای بزرگ‌مقیاس حوضه آبریز بر رودخانه سیمینه‌رود

محورهای موضوعی : فصلنامه زمین شناسی محیط زیست

فرشید بستان منش راد ¹ , صادق پرتانی ² , روح اله نوری ³

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت منابع آب دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه آزاد تهران مرکز
2 - عضو هیئت علمی گروه مهندسی عمران، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی
3 - استادیار دانشکده محیط زیست دانشکاه تهران

تاریخ دریافت : 1396/01/01 تاریخ پذیرش : 1396/01/01 تاریخ انتشار : 1395/12/01

کلید واژه: کاربری اراضی, فرسایش و زمین‌شناسی, متغیر‌های کیفی آب, بزرگ‌مقیاس, کوچک‌مقیاس,

چکیده مقاله :

در این پژوهش میزان اثر و همبستگی کمی پارامترهای بزرگ‌مقیاس (کاربری اراضی، تراکم جمعیت، ساختار زمین‌شناسی و فرسایش) به عنوان شاخص‌‌های جغرافیایی بزرگ‌مقیاس مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. روند تغییرات متغیر‌های کیفی رودخانه به عنوان متغیرهای کوچک‌مقیاس و میزان تاثیر شاخص‌های بزرگ‌مقیاس در این تحقیق توسط آزمون‌های آماری چند متغیره کنترل و بررسی شده است. آمار کیفی رودخانه سیمینه‌رود به عنوان مطالعه موردی مورد استفاده قرار گرفته است. داده‌های کیفی سه فصل بهار 1387، پاییز 1387، بهار 1388 شامل متغیرهای NSF و تعدادی دیگر از متغیرهای کیفی مهم درحوضه مورد تحلیل قرار گرفته است. فرایندهای نرمال‌سازی و متناظر‌سازی کمی و کیفی داده‌های جغرافیایی، داده‌های سطحی و متغیر‌های کیفی آب به عنوان اولین گام برای شروع تحلیل‌ها در نظر گرفته شد. نتایج ارتباط مستقیم و موثر پارامترهای بزرگ‌مقیاس بر متغیر‌های کیفی آب را نشان داد. متغیرهای بزرگ‌مقیاس زراعت‌دیم و زراعت‌آبی با متغیرهای کوچک‌مقیاس (PO4، TDS، TUR) و همچنین متغیرهای کاربری شهر و فرسایش سطح یک با متغیرهای BOD5 (BOD در روز پنجم)، EC، TDS ارتباط مستقیم نشان دادند. همچنین در این پژوهش ساختار زمین‌شناسی با پتانسیل خطر آلودگی متوسط (B) به طور مستقیم بر فسفر(PO4) و متغیرهای قیزیکی آب (EC،TDS ،TS ) اثر دارد. با استفاده از این نتایج می‌توان به تخمین کیفیت آب و مقایسه‌ تطبیقی متغیرهای کیفی بر مبنای شاخص‌های بزرگ‌‌مقیاس در میان چند حوضه آبریز پرداخت. استخراج شاخص‌های بزرگ‌مقیاس که بتواند به عنوان یک مقیاس در پیش‌بینی کیفیت رودخانه برای حوضه‌ها و زیر‌حوضه‌های مختلف استفاده گردد، از نتایج کاربردی این پژوهش است.

چکیده انگلیسی:

Macro scale parameters (e.g. Land use, population density, geology and erosion etc.) have been considered as macro scale indicators (MSIs) to estimate the water quality in river. The effects of MSIs on water quality variables (that here in after call as micro scale variables / MSVs) were investigated through multivariate statistical analysis (MVA). Several MVA employed to find out, validation and verification of interaction effects in screening steep wise stages. The analysis was applied to in situ and laboratory measured data. The sampling process had been carried out on 15 stations, in three stages, in Siminehrood River. The Siminehrood River is located in north-west of Iran as one of important rivers which is terminated to Uremia Lake. MSVs includes all NSF variables. Results demonstrated the high resolution interaction between MSPs and MSVs. the results declared a dramatic relation between dry‌ farming/irrigated farming and PO4,TDS and Turbidity. Urban land use and first level erosion we considered as effective MSPs on BOD5, EC and TDS. High ranked pollution category of geological layer is detected as one of effective MSPs on PO4 and physical water quality variables. The results led the research to the MSPs estimating river water quality in comparative water quality studies in different river basins.