بازشناسی، توسعه و بهبود سایت‌موزه‌های باستان‌شناسی، بر پایة نظریات و با استفاده از مدل سوات (SWOT) درتجارب داخلی و خارجی
محورهای موضوعی : باستان‌شناسی پیش از تاریخ
1 - دانشجوی دکتری باستان‌شناسی، گروه تاریخ و باستان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
کلید واژه: مدیریت, گردشگری, محوطة باستان‌شناسی, حفاظت و مرمت, سایت‌موزة,
چکیده مقاله :
در ایران محوطه‌های باستان‌شناسی بسیاری وجود دارد که به دلیل بی‌توجهی و عدم رسیدگی در معرض آسیب قرار گرفته‌اند. این معضل به تخریب آثار ارزشمند و به تبع آن، به ازبین‌رفتن تاریخ، عملکرد و کالبد آثار می‌انجامد. سایت‌موزه‌ها می‌توانند در تحقق هدف حفاظت جامع، توسعة فرهنگی و تاریخی مکان و نیز استفادة بهینه از ظرفیت‌های محوطه بسیار کارآمد باشند. هدف این پژوهش، بازشناسی شاخص‌های مهم در چارچوب نظری منعطف در جهت ایجادسایت موزه بر مبنای رویکرد حفاظتی و گردشگری است. برای این منظور، در مرحلة اول با مروری بر ادبیات و نظریات ارائه شده در این حوزه و پیشینة سایت‌موزه‌ها در جهان، به ضرورت ایجاد سایت‌موزه و توجه به محوطه‌های باستان‌شناسی پرداخته شد. سپس، در مرحلة دوم، با مستند‌سازی دو تجربة خارجی و دو تجربة داخلی به بررسی و تحلیل آنها با روش سوات، زمینة ارتقای دانش نظری در عرصة ساخت سایت‌موزه‌ها فراهم آمد تا با تکیه بر این دانش بتوان سیاست‌های کارآمدتری اتخاذ کرد. روش کار در این مقاله توصیفی، تحلیلی است و نتایج پژوهش نشان داد که یکی از موثرترین راه‌های حفاظت از محوطه‌ها و شناساندن تاریخ و فرهنگ آنها، ایجاد سایت‌موزه ای است که بتواند از محوطه باستان‌شناسی و ارزش‌های آن حفاظت کرده و در عین حال با جذب مخاطبان عمومی، متخصصان و با استفاده از روش های نوین و کارآمد این محوطه ها را مدیریت کرده و از آنها بهره‌برداری کند.
Numerous archaeological sites in Iran are currently facing neglect and vulnerability, resulting in the potential damage and loss of invaluable artifacts. This unfortunate situation leads to the erasure of these sites' rich culture, history, functionality, and appearance. Site Museums hold the potential to play a highly efficacious role in achieving comprehensive protection, as well as fostering the cultural and historical development of these sites. As centers dedicated to culture and history, they assume a pivotal role in the preservation and maintenance of our cultural and historical heritage. Showcasing these artifacts provides an opportunity for history and culture enthusiasts to become acquainted with the rich tapestry of a region's history and culture. This research endeavors to identify key indicators within a flexible theoretical framework for the creation of Site Museums, emphasizing a conservation and tourism approach. To accomplish this objective, the research unfolds in two stages. Firstly, it addresses the necessity of establishing Site Museums and highlights the importance of paying attention to archaeological sites through a comprehensive review of the literature, examination of theories pertinent to this field, and the analysis of previous Site Museum experiences worldwide. Secondly, through the documentation of two foreign and two domestic Site Museum experiences, and employing the SWOT analysis method, the research provides theoretical insights aimed at enhancing the construction of Site Museums. This knowledge can subsequently inform the development of more effective policies in this domain. The methodology employed in this research is both descriptive and analytical. The findings underscore that the creation of Site Museums stands as one of the most potent strategies for preserving archaeological sites and uncovering their historical, functional, and educational dimensions.
استابز، جان (1380). حفاظت و نگه‌داری از بقایای به دست آمده از معماری از حفریات باستان‌شناسی. میر محسن موسوی. تهران: دانشگاه هنر.
استنلی پرایس، نیکلاس (1380). حفاظت و مرمت در کاوش‌های باستان‌شناسی. میر محسن موسوی. تهران: دانشگاه هنر.
اسكندري، سیامک (1388). سايت موزه‌ها الگويي مناسب براي محوطه‌های تاريخي. میراث ملي،1( 3و4)، 66-77.
ابراهیمی، مرضیه (1387). موزه‌ها تاریخ مصور فرهنگ-ها. رشد آموزش هنر،6) 16(، 18-22.
شیروانی، مریم (1395). بازشناسی نقش ارزش در اتخاذ رویکرد حفاظتی آثار تاریخی در سایت‌موزه‌های سنگی :مطالعه موردي سایت‌موزه تخت جمشید. دکترا، مرمت اشیا تاریخی و فرهنگی، دانشگاه هنر اصفهان.
قدیانی، عباس(1380). تخت جمشید دل انگیزترین ویرانه دنیا. تهران: آگاه.
علیزاده، عباس (1393). مبانی نظری و عملی در باستان‌شناسی با فصل‌هایی در زیست‌شناسی، تاریخ و معرفت‌شناسی. تهران: ایران‌نگار.
جهانگیری، مهسا (۱۳۹۳). طراحی سایت‌موزه منظر فرهنگی، نمونه موردی: تپه های سیلک. کارشناسی ارشد، مهندسی طراحی محیط زیست، دانشکده فنی، دانشگاه تهران.
کاروي، جملی (1388). طرح‌هاي بازسازي در تخت جمشید. فرانک بحر العلومی شاپور آبادي. تهران: بنیاد پژوهشی پارسه.
گيرشمن، رومن (1317). سيلک کاشان (جلد اول و جلد دوم). اصغر کريمشی. تهران: سازمان ميراث فرهنگی کشور.
طالبیان، محمدحسن (۱۳۸۴). مفهوم اصالت در حفاظت از محوطه‌هاي میراث جهانی (تجاربی از دورانتاش اصالت مبتنی بر حفاظت). تهران: دانشگاه تهران.
مجیدی. فریبا (1388). مدیریت و برنامه¬ریزی برای حفظ و مرمت در کاوش‌های باستان‌شناسی. دانش مرمت و میراث فرهنگی، 5(4)، 13-31.
ملک شهميرزادی، صادق (۱۳۸۴). صيادان سيلک. تهران: سازمان ميراث فرهنگی و گردشگری.
Ahrens, C. (1992). Archäologische Freilichtmuseen in Europa. Praehistorische Zeitschrift, 67(1), 139-140.
Baatz, D. (1976). Die Wachttürme am limes (No. 15). Gesellschaft für Vor-und Frühgeschichte in Württemberg und Hohenzollern.
Banerjee, S., & Kumar, V. (2015). Archaeological Site Museums-An Appraisal. Cultural Contours of History and Archaeology. In honour of Snehasiri Prof. P. Chenna Reddy, 17-20.
Benítez de Lugo Enrich, L., & López-Menchero Bendicho, V. M. (2011). Reconstrucciones volumétricas: estado de la cuestión y avances metodológicos en la villa romana de La Ontavia (Terrinches, Ciudad Real).
Dongming X. U. (2014). Archaeological Site Museum as Architectural Heritage. Doctoral thesis Studies of Culture, Department of Interdisciplinary Studies of Culture. University of Queensland.
Ertürk, N. (2006). A management model for archaeological site museums in Turkey. Museum management and curatorship, 21(4), 336-348.
Hachlili, R. (1998). A question of interpretation. Museum International, 50(2), 4-5.
Merriman, N. J. (2010). The Role of Museums. ARCHAEOLOGY–Volume II, 271.
Jakobsen, B., & Barrow, S. (2015). Management of Open-air Museums. Available at: https://exarc.net/sites/default/files/management_of_open-air_museums.pdf (Retrieved at 15 Nov 2021).
Orbaşli, A. (2013). Archaeological site management and local development. Conservation and Management of Archaeological Sites, 15(3-4), 237-253.
Paardekooper, R. (2013). The value of an archaeological open-air museum is in its use: Understanding archaeological open-air museums and their visitors. Sidestone Press.
Sarma, I. K. (1998). Archaeological site museums in India: The backbone of cultural education. Museum International, 50(2), 44-49.
Schöbel, G. (2008). Von Unteruhldingen bis Groß Raden, Konzepte zur Rekonstruktion frühgeschichtlicher Denkmäler im 20. Jahrhundert, in anonymous. Das Denkmal als Fragment-Das Fragment als Denkmal. Denkmale als Attraktionen: Jahrestagung der Vereinigung der Landesdenkmalpfleger (VdL) und des. 10.-13. Juni 2007 in Esslingen aN, 93-118.
Titchen, S. M. (1996). On the construction of ‘outstanding universal value’: Some comments on the implementation of the 1972 UNESCO World Heritage Convention. Conservation and management of archaeological sites, 1(4), 235-242.
Tschumi, B. (1996). Architecture and disjunction. MIT press.
