گونه‌شناسی و تحلیل سکه‌های خاراسن در موزه ایران باستان
محورهای موضوعی : مطالعات تاریخیبیتا سودایی 1 , ابوطالب مقسم 2
1 - گروه باستانشناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ,ورامین، ورامین، ایران.
2 - گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نجف آباد، اصفهان، ایران.
کلید واژه: سکه, خاراسن, سلوکی, شاهان محلی, پارتی,
چکیده مقاله :
خاراسن یکی از شهرهای است که بنا بر اهداف تجاری، به فرمان اسکندر مقدونی در منطقه اروندرود تأسیس شده و تا سال ۱۲۷ ق.م توسط شاهان سلوکی اداره می‌شده است. در سال ۱۲۵ ق.م هوسپائوسین به عنوان یکی از حکام محلی با ضرب سکه اعلام خودمختاری کرده است. این شهر به علت موقعیت سوق‌الجیشی در تجارت آبی دارای اهمیت بسیاری بوده است. منابع تاریخی اطلاعات اندکی در مورد شاهان محلی خاراسن به پژوهشگران می‌دهند. از این رو، بررسی مسکوکات برجای مانده از این شاهان همراه با متون تاریخی بهترین روش مطالعه آنها به شمار می‌رود. هدف از این پژوهش معرفی سکه‌های خاراسن موجود در موزه ملی ایران و بررسی وقایع تاریخی و ضرب سکه‌های نقره و مسی توسط شاهان محلی خاراسن است. این پژوهش به روش میدانی و اسنادی با رویکرد تاریخی انجام شده است. نتایج نشان می‌دهد که این سکه‌ها متعلق به شاهان هوسپائوسین، مهرداد دوم و شاهان خاندان آتامبلوس است. مطالعات تاریخی و سکه‌شناسی مشخص می‌کند که هوسپائوسین تا آتامبلوس ششم با مناطق عربی خلیج فارس مراودات تجاری داشته‌اند و از نظر سیاسی این حاکمان محلی نقش موازنه منفی در منطقه ایفا می‌کردند. از زمان پاکور دوم به بعد، اداره این منطقه به شاهزادگان پارتی سپرده شده و بدین طریق قدرت حاکمان محلی محدود گردیده است.
Numismatic studies have an important role in reconstructing the history and culture of governments, which can be an accurate source of information about the past, and with their help illuminate a dark and forgotten part of history. Alexander the Macedonian established Characene in 324 BC, for commercial purposes at the bank of Arvand River. The Seleucid kings ruled this city until 127 BC. Until Hyspaosines founded a local government in this region in 125 BC. Historical sources give researchers a little information about the local kings of Characene. Therefore, identifying and studying Characene coins in museums can significantly contribute to elucidating historical events during this period and fill the existing research gaps to some extent. This study aims to introduce the Characene coins of the National Museum of Iran and to examine historical events through the coin. In this research, field and documentary methods with a historical approach have been used. The results show that the Characene coins in the National Museum of Iran belong to the kings Hyspaosines, Mithradates II, and Attambelos Kings. Historical and numismatic studies show that these kings had trade relations with the Arab regions of the Persian Gulf from the period of Hyspaosines to Attambelos VI, which politically, these local rulers played the role of negative balance in the region. However, from the period of Pacorus II (AD 131), the administration of this region was entrusted to the Parthian princes and in this way limited the power of local rulers.
الصالحی، واثق اسماعیل (1986). نشوء و تطور مملکة میسان، دراسة تاریخیة و أثریة، 15(3)، 5-17.
افتخاری، یوسف (1397). سکه‌شناسی شاهان خاراسن. تهران: نشر پازینه.
اقتداری، احمد (1348). آثار شهرهای باستانی سواحل و جزایر خلیج فارس و دریای عمان. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.
ایزودورخاراکسی (1390). ایستگاههای پارتی، ترجمه فیروز حسن عزیز، تهران، گنجینه هنر.
بیوار، دیوید (1380). تاریخ سیاسی ایران در دوره اشکانی، تاریخ ایران کمبریج، ج 3، قسمت اول، گردآورنده احسان یارشاطر، ترجمه حسن انوشه، تهران، امیرکبیر.
دیاکونف، میخائیل،(1370) اشکانیان، ترجمه کریم کشاورز. تهران: انتشارات پیام.
خسروزاده، علیرضا،(1391) حضور پارتیان در مناطق جنوبی خلیج فارس (شرق و جنوب شرق شبه جزیره عربستان) بر اساس مدارک باستانشناختی بدست آمده از محوطه‌‌های پارتی سواحل جنوبی خلیج فارس. مطالعات باستانشناسی، 4 (2)،69-81.
خسروزاده، علیرضا (1393). اددور بندرگاه بزرگ اشکانی در سواحل خلیج فارس، مجموعه مقالات دهمین همایش ملی علمی- پژوهشی خلیج فارس، 207- 225
خسروزاده، علیرضا (1395). باستانشناسی خلیج فارس در دوره اشکانی و ساسانی. تهران: سمت.
سعداوی، عادل، جمالی، محمد کریم، محمود آبادی، علی اصغر، بهزاد معینی، سام (1395). اعراب و شاهزاده‌نشین عربی خاراسن در دولت اشکانیان. فصلنامه پژوهشهای تاریخی، 4 (32)، 1-14.
شیپمان، کلاوس (1398)، مبانی تاریخ پارتیان، ترجمه هوشنگ صادقی، تهران، فروزان روز.
سلوود، ديويد (1390). حكومتهاي كوچك در جنوب ايران، تاريخ ايران كمبريج، ترجمه احسان يارشاطر، جلد 3، تهران: امیرکبیر.
عاشوری نژاد، عباس، حیدری، غلام (1393). خلیج فارس در زمان سلوکیان و اشکانیان. مطالعات خلیج فارس، 1(2)، 68-5.
کالج، مالکوم (1388). پارتیان، ترجمه مسعود رجب نیا. تهران: انتشارات سحر.
محمدی فر، یعقوب، خونانی، علیرضا (1392). خاراسن و جایگاه سیاسی و تجاری آن در شاهنشاهی اشکانی، مطالعات تاریخ فرهنگی، پژوهش نامه ی انجمن ایرانی تاریخ، 4 (16)، 115-121
مشکور، محمد جواد (1374). جغرافیای تاریخی ایران باستان. تهران: دنیای کتاب.
Assar, G.R.F. (2000). Recent Studies in Parthian History Part I, The Celator,14 (12) 1-25.
Assar, G.R.F (2001). Recent Studies in Parthian History: Part III, The Celator, 15 (2), 17-2.
Assar, G.R.F. (2003). Parthin Calendars at Babylon and Seleucia on the Tigris. Iran, 41(1), 171-191.
Assar.,G.R.F. (2006). A resvised Parthian Chronology of period 91-50 B.C. Partica, 11(8), 1-54.
Bing, D., Sievers, J. (1986). Antiochus, Encyclopaedia Iranica, 2(2), 125–135.
Dabrowa, E. (2018). Arsacid Dynastic Marriages. Electrum.25, 73–83.
Gregoratti, L, (2011). A Parthia port on the Persian Gulf: Characene and its trade, Anabasis Studia classica et Orientalia, 2, 209-230.
Hansman, J. (1984). The Land of Meshan, Iran, 22, 161-166.
Le Rider, G. (1959). Monnaies De Characène, Syria, 36(3), 229-253.
Nabel, J. (2017). The Seleucids Imprisoned: Arsacid-Roman Hostage Submission and Its Hellenistic Precedents. In Schlude, Jason M.; Rubin, Benjamin B. (eds.). Arcasids, Romans, and Local Elites: Cross-Cultural Interactions of the Parthian Empire, 25–50
Newell, E. T. (1925). Mithradates of Parthia and Hyspaosines of Characene: A Numismatic
Palimpsest, Numismatic Notes and Monographs, Publisher American Numismatic Society, New York.
Newell, E.T. (1938). Coinage of the Eastern Seleucid Mints from Seleucus I to Antiochus III, Numismatic Studies, Publisher American Numismatic Society, New York.
Potts, D.T. (1988). Arabia and the Kingdom of Characene, Published Museum Tusculanum Press.
Sellwood, D. (1980). An introduction to coinage of Parthia. London. English.
Shayegan, M. R. (2011). Arsacids and Sasanians: Political Ideology in Post-Hellenistic and Late Antique Persia. Cambridge University Press.
