متن به مثابه ماده فرهنگی: بازشناسی ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی دوران مشروطه با محوریت کاریکاتورهای هفته‌نامه ملا نصرالدین

محورهای موضوعی : باستان‌شناسی پیش از تاریخ

وحید شاهسوارانی ¹ , محمد مرتضایی ²

1 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد باستان‌شناسی دوران اسلامی، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.
2 - دانشیار، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور و معاون پژوهشی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/02/10 تاریخ پذیرش : 1402/02/10 تاریخ انتشار : 1394/12/01

کلید واژه: متن, دوران مشروطه, ماده فرهنگی, هفته‌نامه ملا نصرالدین, ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی,

چکیده مقاله :

برای باستان شناسان متون تاریخی از چند لحاظ دارای اهمیت است. نخست متن‌های نگاشته شده و دیگری بررسی آن در بستری باستان‌شناختی در کنار دیگر مواد همان بستر در واقع اهمیت بستر از آن جهت است که در آن ماده فرهنگی (در اینجا متن) بر مبنای زمینه اجتماعی و تاریخی آن ارزیابی می‌شود متن تاریخی به‌منزله شکلی از شاهد مادی است که نزد باستان‌شناس و در کنار دیگر فکت‌ها دارای اهمیت است. هدف مقاله حاضر نیز بازشناسی رفتارهای فرهنگی اجتماعی دوران مشروطه از همین طریق است. در این گفتار محوریت اصلی بر روی هفته‌نامه ملانصرالدین است که در کنار دیگر مادیت‌های بستر سیاسی- اجتماعی دوران مشروطه (عکس‌های به‌جامانده از این بستر تاریخی) مورد مطالعه قرار می‌گیرد. در میان سایر روزنامه‌ها، هفته‌نامه‌ها و نشریات گوناگون در عصر مشروطه، هفته‌نامه ملانصرالدین که انتشار آن در سال ۱۹۰۶ میلادی در تفلیس شروع شد به‌واسطه کاریکاتورهای چاپ شده در آن، با نگاهی طنز، به نقادی ویژگی‌های فرهنگی اجتماعی و مذهبی جامعه آن دوران پرداخته است. در این نوشتار از ۱۰۰ شماره اول این هفته‌نامه، ۵۰ شماره را به‌صورت یک در میان برگزیده و با رویکردی بستر محور و شناخت متن به‌مثابه ماده به کاوش در ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی دوران مشروطه و در انتها نیز با تهیه یک جامعه آماری از مقولات استخراج شده بر اساس کاریکاتورهای هفته‌نامه و بررسی آنها به بازشناسی فرهنگی اجتماعی دوران مشروطه پرداخته‌ایم

چکیده انگلیسی:

The historical texts are important for archaeologists in some aspects. First, the written texts and the second the study of them in an archaeological context besides other materials close to it. In fact, the importance of context lies in cultural material (here text) being evaluated in a social and historical basis. The historical texts are considered as a form of material instance and other facts that are of importance for archaeologists. The present paper goal is to recognize Cultural/ social behavior of constitutional period in this way. In this paper, the main discussion is on Molla Nasraddin weekly magazine that is studied besides other materials of political/social context of the period (the photographs of this historical context). Among the other magazines, newspapers and journals of that time, Molla Nasraddin weekly magazine, started in 1906 in Tbilisi, has looked into cultural, social and religious situation of that time with irony within its caricatures. In this paper, from the first 100 issues, 50 issues are chosen interlaced with a context approach and recognizing the text as a material to study the cultural and social features of constitutional period, and finally also with the preparation of statistical data derived from the cartoons of the weekly, we have done a sociocultural review of constitutional period.