شناسایی و پراکنش خارپوستان مناطق بین جزرومدی سواحل صخره ای جزیره قشم (خلیج فارس ، ایران )

محورهای موضوعی : زیست شناسی دریا

نوشین قلی نژاد ¹ (دانشجوی دکترای گروه بیولوژی دریا، دانشکده علوم و فنون دریایی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی)
آریا اشجع اردلان ² (گروه بیولوژی دریا، دانشکده علوم و فنون دریایی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
معصومه ملک ³ (استاد گروه زیست‌شناسی، دانشکده زیست شناسی، پردیس علوم، دانشگاه تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1401/11/18 تاریخ پذیرش : 1402/01/28 تاریخ انتشار : 1401/09/01

کلید واژه: " تنوع ", " خارپوستان", "پراکنش ", "قشم", "خلیج فارس",

چکیده مقاله :

مقدمه: خارپوستان از فراوانترین بنتوزها هستند که از اهمیت اقتصادی، اکولوژیکی و غذایی متنوعی برخوردار هستند.هدف: مطالعه و بررسی تنوع زیستی و پراکنش مکانی خارپوستان در سواحل صخره ای قشم.مواد و روش ها: هشت ایستگاه (طولا 1، طولا 2، آفتاب، دفاری، تانگو، هوا فضا، بیوتکنولوژی و جزیره ی ناز) و سه ناحیه ی جزر و مدی (High، Mid و Low) در دو فصل تابستان و زمستان (مرداد و بهمن 1397) انتخاب شد. در هر ایستگاه 1 تا 2 ترانسکت عمود بر ساحل دریا تعیین شد و در طول هر ترانسکت 3 ناحیه ی بالا، میان و پایین جزر و مدی مشخص شد تا کل منطقه مورد مطالعه پوشش داده شود. شمارش گونه های خارپوست با 3 تکرار در هر ایستگاه و ناحیه ی جزر و مدی انجام شد.نتایج: در این مطالعه 12 گونه خارپوست از 9 خانواده شناسایی شد. حداکثر فراوانی خارپوستان در فصل زمستان با میانگین 17 عدد در متر مربع در ناحیه میانی ایستگاه هوا فضا و حداقل فراوانی آن در فصل تابستان با میانگین 1 عدد در متر مربع در ناحیه پایینی ایستگاه جزیره ناز مشاهده گردید. خارپوست Ophiocoma scolopendrin در تمام ایستگاه ها گونه ی غالب (39/21 درصد) بود. گونه های Holothuria scabra (58/11درصد)، Aquilonastra coronata (68/10درصد) و Holothuria leocospilota (35/10درصد) به ترتیب در رتبه های بعدی قرار گرفتند. نتایج آزمون پرم آنوای سه طرفه (3-way permutational, MANOVA) نشان داد ساختار گونه ای جامعه ی خارپوستان در ایستگاه ها و فصول نمونه برداری متفاوت است. نتایج آزمون nMDS نیز وجود اختلاف در ساختار و ترکیب گونه ای جمعیت خارپوستان در میان فصل ها و ایستگاه های مختلف را تایید می کند. شاخص های ارزیابی زیستی تنوع گونه‌ای شانون، غنای گونه ای مارگالف و پراکندگی پیلو در بین ایستگاه های نمونه‎برداری و فصول مختلف مورد مقایسه قرار گرفت. بر اساس نتایج آزمون سیمپر، بیشترین درصد مشارکت در عدم تشابه Bray-Curtis از نظر تراکم گونه ای، بین دو فصل تابستان و زمستان و در ایستگاه های مختلف نمونه برداری مربوط به گونه های Ophiocoma scolopendrina، Astropecten hemprichi، Holothuria. Leocospilota، Holothuria scabra، Astropecten phragmorous و Diadema setosum می باشد.نتیجه گیری: ساختار جمعیت خارپوستان در ایستگاه های مورد مطالعه تحت تاثیر عوامل مختلف از جمله تغییرات فصلی، اثرات توریست و نوع بستر می باشد.

چکیده انگلیسی:

Introduction: Echinoderms are among the most abundant benthos possessing various economic, ecological and nutritional importance.Aim: Studying and investigating the biodiversity and spatial distribution of echinoderms in the rocky shores of Qeshm.Materials and methods: Biodiversity and distribution of Echinoderms in eight stations (Toola 1, Toola 2, Aftab, Dafari, Tango, Havafaza, Biotechnology, and Naz Island) and three intertidal zones (high, middle and low) on the rocky shores of Qeshm island in summer and winter seasons (August and January 2018) were investigated. At each station, one to two transects oriented perpendicular to shore were determined. Echinoderms were counted with 3 replications in each station and inertidal zones.Results: In this study, 12 echinoderms from 9 families were identified. The maximum and minimum frequency  were observed in winter with an average of 17 ind/m2 in the mid tide zone of the Havafaza station and in the summer with an average of 1 ind/ m2 in the low tide zone of the Naz Island station, respectively. Ophiocoma scolopendrinae was the dominant species (21.39%) in all stations. The results of the three-way permutational multivariate analysis of variance (PERMANOVA) showed that the  community structure of echinoderms is different in the different stations and sampling seasons. The highest and lowest Shannon index, Margalef index and Pielou index were compared among sampling stations and different seasons. According to the results of Simper test,Ophiocoma scolopendrina, Astropecten hemprici, Holothuria leocospilota Holothuria scabra, Astropecten phragmorous, Diadema setosum accounted for the highest percentage of participation in Bray-Curtis dissimilarity in terms of species density, between summer and winter seasons and in different sampling stations.Conclusion: The population structure of Echinoderms in the studied stations is influenced by various factors such as seasonal changes, tourists and residential areas.