ماهیت مشروعیت سیاسی ساسانیان در تاریخ‌نگاری یعقوبی

محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی

مرتضی حسن نژاد ¹ , ابوالفضل رضوی ² , محمد سپهری ³

1 - دانشجوی دکتری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران، ایران([e-mail])
2 - دانشیار گروه تاریخ دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران(نویسنده مسئول)([e-mail])
3 - استاد گروه تاریخ، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران([e-mail])

تاریخ دریافت : 1402/02/13 تاریخ پذیرش : 1402/05/03 تاریخ انتشار : 1402/06/01

کلید واژه: ساسانیان, مشروعیت, تاریخ‌نگاری, مشروعیت سیاسی,

چکیده مقاله :

درک مشروعیت سیاسی در اندیشه سیاسی ایران، مبتنی بر دادگری، امنیت‌طلبی و نظم حاکم بر جهان هستی بوده و صرف‌نظر از معنای ساده امنیت، وجهی عمیق‌تر، در پیوند با جهان‌بینی و نظم کیهانی مورد اعتقاد ایرانیان داشته‌است. پرداختن به عدالت و امنیت در هر عصری و شرح سلوک معطوف به نظم و امنیت از سوی فرمانروایان است که فهم مشروعیت سیاسی آنها را امکان‌پذیر می‌کند. بررسی مشروعیت سیاسی شاهان ساسانی نیز تابع همین قاعده است. به نظر می‌رسد یعقوبی، مورخی که در قرن سوم هجری می‌زیست و با رویکرد فرهنگی‌تری با تاریخ مواجهه داشته است، از همین منظر کارکردگرایانه به تاریخ ساسانیان پرداخته و کارکردهای نظام حکومتی را مبتنی بر میزان اهتمام حاکمان آن به دادگری و امنیت‌طلبی ایشان روایت کرده است. یعقوبی به‌ عنوان یکی از نخستین تاریخ‌نگاران مسلمان، ضمن این‌که نگرش انتقادی‌تری نسبت به گزارش‌های موجود دربارۀ تاریخ ساسانیان دارد و در شرح تاریخ ایشان میان افسانه و تاریخ تمیز قائل می‌شود، در پرتو نگرش فرهنگی خویش، با تکیه بر دادگری و تأیید سلوک نیک یا نفی بدروشی فرماروایان ساسانی، عملکردهای مطلوب یا نامطلوب آنها را به نحوی روایت می‌کند که اهمیت عدالت و ضرورت تأمین امنیت را به مخاطب خویش یادآور شود. نوشتار حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی، با هدف تبیین مشروعیت سیاسی فرمانروایان ساسانی در نگاه یعقوبی، چگونگی روایت این مورخ را درباره سلوک سیاسی- اجتماعی آنها مورد بررسی قرار می‌دهد.

چکیده انگلیسی:

The understanding of political legitimacy in Iran's political thought is based on justice, security and the order governing the universe, and regardless of the simple meaning of security, it has a deeper aspect in connection with the worldview and cosmic order believed by Iranians. dealing with justice and security in any era and describing the conduct of rulers is aimed at order and security, their political legitimacy. Examining the political legitimacy of Sassanid kings is also subject to the same rule. it seems that Yaqoubi, a historian who lived in the third century of Hijri and faced history with a more cultural approach, studied the history of the Sassanids from the same functionalist perspective and based the functions of the government system on the level of attention of its rulers to justice and security. has narrated Yaqoubi, as one of the first Muslim historians, while having a more critical attitude towards the existing reports about the history of the Sassanids and distinguishing between legend and history in the description of their history, in the light of his cultural attitude, relying on judging and confirming good or bad behavior Badroshi narrates the favorable or unfavorable performance of the Sassanid rulers in a way that reminds his audience of the importance of justice and the necessity of providing security. With the descriptive-analytical approach, this article examines the way this historian narrated their political-social behavior with the aim of explaining the political legitimacy of the Sassanid rulers from the Yaqoubi point of view.