دیدگاه مفسران و قرآن‌پژوهان معاصر درباره «تعدد زوجات»: تحلیل و مقایسه دیدگاه‌ها
محورهای موضوعی : زن و خانوادهمنظر ترکمان پری 1 , فروغ پارسا 2 , مهرداد عباسی 3 , مژگان سرشار 4
1 - دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم وتحقیقات ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران
2 - دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی ، تهران ، ایران ( نویسنده مسئول ) f.parsa@ihcs.ac.ir
3 - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث،دانشکده حقوق،الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران
کلید واژه: تعدد زوجات, مفسران سنتی, مفسران و قرآن‌پژوهان معاصر, تفسیر آیات تعدد زوجات,
چکیده مقاله :
تعدد زوجات مسئله مهمى درباره برابری حقوق زنان و مردان است. در این راستا مفسران و قرآن‌پژوهان زیادی اظهارنظر نمودند که سوالات و تناقضاتی نیز در پى داشته است. در این پژوهش آرای مفسران و قرآن‌پژوهان در تفسیر آیات ۳و۱۲۹ سوره نساء براساس منابع کتابخانه‌ای، با روش تحلیلی- تفسیری تحلیل و مقایسه شده تا رویکرد معرفتی مناسبی در این زمینه بدست آید. هدف از این مقاله بررسی حقوق زنان در دنیای مدرن و نفی تبعیض علیه آنان در مسئله تعدد زوجات است. مفسران و قرآن‌پژوهان در این حوزه به مخالفان و موافقان تقسیم می‌شوند که مخالفان خود به دو گروه مشروط و مطلق و موافقان هم تنها مشروط هستند. نتایج نشانگر آن است که؛ مخالفان مشروط، مخالفت خود را ضمن شروطی مطرح می نمایند. مخالفان مطلق نیز تعدد زوجات را ظلم در حق زنان می دانند. موافقان تعدد زوجات نیز همگى مشروط هستند. نتایج حاصل از این مقاله نشان داده که تفاسیر مناسب، در بستر تاریخی و فرهنگی زمان حاضر و با توجه به نیازهای دنیای مدرن هستند که کرامت و آزادی زنان را مدنظر دارند. گویی تفاسیر مخالفان مشروط تطابق بیشتری با نیازهای جامعه امروزی دارد.
Polygamy is an important issue for equal rights for men and women. In this regard, many commentators and Quran scholars have commented that there have been questions and contradictions. In this research, the opinions of commentators and Quran-researchers in the interpretation of verses 3 and 129 of Surah Nisa based on library sources have been analyzed and compared by analytical-interpretive method to obtain a suitable epistemological approach in this field. The purpose of this article is to examine the rights of women in the modern world and to reject discrimination against them in the issue of polygamy. Commentators and Qur'anic scholars in this field are divided into opponents and supporters, whose opponents are divided into two groups: conditional and absolute, and those who agree are only conditional. The results show that; Conditional opponents express their opposition with conditions. Absolute opponents also consider polygamy as oppression of women. Proponents of polygamy are also conditional. The results of this article show that appropriate interpretations are in the historical and cultural context of the present and according to the needs of the modern world that consider the dignity and freedom of women. It seems that the interpretations of the conditional opponents are more in line with the needs of today's society
1- قرآن کریم
2- ابن منظور, جمال الدین محمد بن مکرم (1990م) ، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
3- ابو غضه، زعکی علی سید (2004م)، مساوی تحرر المرأة فی العصــر الحدیث، المنصوره: دار الوفاء
4- ابوزیـد،نصــــرحـامـد (1999م)، دوائر‌الخوف (قراءة فی‌خطـاب المرأة)،بیروت:المرکز الثقـافی العربی.
5- احمد، لیلا (1392)، زنان و جنسیت در اسلام، ریشه‌های تاریخی جدال امروزی، ترجمه فاطمه صادقی، تهران: نگاه.
6_ امین، قاسم (2005 م)، تحریر المراه، قاهره: مکتبة الادب.
7_ با جوری، جمال محمد(1406 ق)، المراه فی الفکر الاسلامی، عراق: االمانة العامة للثقافة والشباب.
8- جوادی آملی، عبدالله (1378ش)، زن در آیینه جلال و جمال، چا پ ششم، تهران: دارالهدی.
9_ جوادی آملی، عبدالله (1388)، تسنیم (تفسیر قرآن کریم)، قم : اسراء.
10- حجتی اشرفی، غلامرضا (1381ش)، ایران، قوانین و احکام، مجموعه کامل قوانین و مقررات راجع به حمایت خانواده ، تهران: گنج دانش.
11- حجتی، محمد باقر(1372)، پژوهشی در تاریخ قرآن کریم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
12- حداد، طاهر(بی تا)، امراتنا فی الشریعه و المجتمع، قاهره: المجلس الاعلی للثفافه.
13- دسوقی،عمر(1999م)، فی الادب الحدیث، المجلدالاول، قاهره : دارالفکر.
14- رازی، فخرالدین (2001م )، التفسیر الکبیر، بیروت: دارالحیاء الثراث العربی.
15- سـعداوى،نوال (1395)،چهره‌عریان‌زن،ترجمه‌مجید فروتن‌و رحیم مرادى، تهران:اندیشـه‌های نوین.
16- شحرور، محمد (2000م)،الکتاب والقرآن، بیروت:دارالعلم للملایین..
17- طالقانی، محمود (1362ش)، پرتوی از قرآن، چا پ چهارم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
18.طباطبائى،سـید‌‌محمد‌‌حسـین (1974م)، المیزان فی تفسـیر‌القرآن، چاپ‌‌دوم،قم:جامعه‌المدرسـین فی حوزه العلمیة
19- طبرسى، فضل بن حسن (1372)،مجمع البیان فی تفسیر القرآن،تهران: ناصر‌خسرو
20_ طبرى، محمدبن جریر(1412ق)، جامع البیان، چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیة.
21- طوسى، محمد بن الحسن (1409م)، تبیان، چاپ اول، نجف: مکتب الاعلام االاسلامی.
22- طوسی، محمد بن الحسن (1417ق)، الخلاف، جلد دوم، چاپ اول، قم: مؤسسه النشرالاسلامی.
23- عبده، محمد (1983م)، اسلام بین العلم و مدنیت، مصر: دارالهلال.
24- غفارى، محمد على(1364ش)، آزادى ثمره آگاهى است، تهران: انتشارات برهان.
25- فخر رازى، محمد بن عمر (1999م) ، مفاتیح الغیب،بیروت،لبنان:دار احیاء التراث.
26- فضل الله، محمد حسین (1419ق)، من وحی القرآن، لبنان، بیروت: دارالملائک.
27-فضل الله، محمد حسین (1387)، الندوۀ (سلسلة ندوات‌‌الحوار‌االسبوعیة بدمشق)،چ1، قم: دفتر آیت الله العظمی فضل‌الله.
28- فضل‌الله، محمد حسین (1383ش)، تأملات اسلامیة حول المرأة ،قم: دارالکتاب الاسلامی
29- رجبی، پرویز(1380 )،هزاره‌های گمشده،چاپ اول، تهران:توس.
30-دانای‌علمی،منیژه (1374)،موجبات طلاق در‌حقوق‌ایران‌و‌اقلیت‌های‌غیر‌مســـلمان،چاپ‌‌اول، تهران:نوظهور
31-دورانت،ویل(1378ش)،تاریخ‌تمدن،یونان‌باستان‌جلد‌دوم، ترجمه امیرحسین آریانپور‌و‌دیگران،به‌کوشــش‌ســرویراســتار،محمود‌مصــاحب،تهران:شــرکت‌انتشــارات‌علمی‌و فرهنگی.
32- قابل،احمد (1382)،احکام بانوان در‌شریعت محمدى6،تهران:نشر‌شریعت عقلانى.
33-کریمیان،حسین (1361ش)،طبرسی‌و‌مجمع البیان،تهران:دانشگاه تهران.
34- کریستینسن، آرتور(1386ش)، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه اقبال آشتیانى، تهران:کوشش.
35- نورالدین فضل الله ، مریم (2010م)،المرأة فی ظل الاسلام، لبنان، بیروت: دارالزهراء.
36- نوری،یحیی(1347ش)،حقوق‌زن‌در‌اسلام و‌جهان،چ4، تهران:انتشارات فراهانی.
37-هاجری، عبدالرسول (1393ش)، فمینیسم جهانی و چالشهای پیشرو، قم:بوستان‌کتاب.
38-ودود،آمنـه (1393)، قرآن‌و‌زن؛بـازخوانى‌متن‌مقـدس‌از‌منظر‌یـک‌زن، ترجمـه اعظم‌پویـا و معصومه‌آگاهى، تهران:حکمت.
39- مرنیسی، فاطمه (2005م)، الجنس کهندسه اجتماعیه، ترجمه فاطمه الزهرا ازرویل، الطبعه الرابعه، المدینه: الدار البیضا المرکز الثقافی العربی.
40- مهریزى،مهدى (1382ش)،شـخصـیت و‌حقوق زن در اسـلام،تهران: شـرکت انتشـارات‌‌علمى و فرهنگى.
41- مهریزی، مهدی (1381)، زن و فرهنگ دینى، تهران:هستى نما.
42- مهریزی، مهدی (1372ش)،کتاب‌شناسی اصول فقه شیعه، قم:دفتر تبلیغات اسلامی.
43- مصطفوی، حسن (1430ق)، التحقیق فی کلمات القرآن، 14 جلد، بیروت:دارالکتب‌العلمیة/
44- مطهری، مرتضی (بی‌تا)، نظری بر نظام اقتصادی اسلام، مجموعه آثار، تهران:صدرا.
45- مطهری، مرتضی (1384ش)، نظام حقوق زن دراسالم، چاپ بیست و یکم، تهران: انتشارات صدرا.
46- مطهرى، مرتضى (1369ش)، ده‌گفتار، چاپ ششم، تهران: انتشارات صدرا.
47- مکارم‌شیرازى،ناصر(1380ش)،تفسیر نمونه،تهران:دارالکتب إلسلامیة.
48- موسوی بجنوردی، تعامل و تعارض بین فقه و حقوق بشر، فرزانه، سال دوم، شماره 3 (زمستان 1375)، صص 7-14.
_||_
- Abu Ghada, Zaki Ali Sayed (2004 A.D.), Equal to the Emancipation of Women in the Modern Era, Al-Mansoura: Dar Al-Wafa’.
- Abu Zeid, Nasr Hamed (1999 A.D.), Circles of Fear (Reading in a Woman’s Discourse), Beirut: Al-Markaz Al-Sagafi Al-Arabi.
- Ahmad, Layla (1392), Women and Gender in Islam, the Historical Roots of Today's Controversy, translated by Fatima Sadeghi, Tehran: Negah.
- Amin, Qassem (2005 A.D.), Women’s Liberation, Cairo: Dar Al-Fekr.
- Abdi-Pour, Ibrahim (1387 A.D.), Polygamy, Shamara 20: 7–29.
- Bajouri, Jamal Muhammad (1406 B.C), Women in Islamic Thought, Iraq: Al-Maneh Al-Ameh lilsagafeh Al-Shabab.
- Desouki, Omar (1999 A.D.), In modern literature, the first volume, Cairo: Dar Al-Fikr.
- Fakhr Razi, Muhammad bin Omar (1999 A.D.), Keys to the Unseen, Beirut, Lebanon: Dar Ahya Al-Teras.
- Fazlallah, Muhammad Husayn (1419 B.C), From the inspiration of the Qur’an, Lebanon, Beirut: Dar Al-Mal’ik.
- Ghafari, Muhammad Ali (1364 A.D.), Freedom is the fruit of consciousness, Tehran: Borhan.
- Haddad, Taher (PTA), Our Women in Sharia and Society, Cairo: Al-Majlis Al-Ala lilsaggafeh.
- Jawadi Amoli, Abdullah (1388), Tasneem (Interpretation of the Noble Qur’an), Qom: Isra.
- Qur’an Karim.
- Katuzian, Nasir (1375), Family civil rights, Tehran: Bahman Barna.
- Kazemzadeh, Ali (1382), Disparities in the Rights of men and women in the Iranian legal system, first edition, Tehran: Mizan.
- Mernissi, Fatima (2005 AD), Gender as Social Engineering, translated by Fatima Al-Zahra Azruel, fourth edition, Al-Madina: Al-Dar Al-Bayda, Al-markaz All-Saafi Al- arabi.
- Motahari, Morteza (1384 A.D.), The system of women's rights in Islam, twenty-first edition, Tehran: Sadra .
- Makarim Shirazi, Nasser (1380), Sample Interpretation, Tehran: Dar Al-Kutub Al-Islamiyya.
- Mousavi Bejnordi, (1375) Interaction and conflict between jurisprudence and human rights, Farzaneh, Vol 2, No 3, pp. 7-1.
- Mahrizi, Mahdi (1382 A.D.), Personality and Rights of Woman Der Islam, Tehran: Elmi - Farhangi Publications Company.
- Parsa, Forough (1394 A.D.), Feminine Reading of the Qur'an, Women's Research Journal, Institute of Humanities and Cultural Studies, vol 6, No 4, pp. 71-51.
- Qabil, Ahmad (1382), The rulings of women in the law of Mohammadi (PBUH), Tehran: Publishing of Shariat Rational.
- Qureshi, Seyyed Ali Akbar (1378), Qur’an Dictionary, Eighth edition, Tehran: Dar al-Kutub al-Islamiyya.
- Shahrour, Muhammad (2000 A.D.), The Book and the Qur’an, Beirut: Dar Al-Alam Lilmelayin.
- Taleghani, Mahmoud (1362), A Ray of the Qur’an, fourth edition, Tehran: Publishing Co.
- Tabataba’i, Seyyed Muhammad Husayn (1974 A.D.), The Balance in the Interpretation of the Qur’an, second edition, Qom: University of the Teachers in scholarly estate.
- Tabari, Muhammad ibn Jarir (1412 B.C), Comprehensive statement, First Edition, Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyya.
- Tarehi Najafi, Fakhruddin (1375), Bahrain Complex, With effort Sayed Ahmed Al-Husseini, Tehran: Mortazavi.
- Wadud, Amna (1393), Qur’an and woman; Reading the text of a saint from the perspective of a woman, translated by Azam Poya and Masoumeh Aghahi, Tehran: Hekmat.
