ارزیابی کارآیی مصرف نور و نیتروژن در گندم (Triticum aestivum) تحت سطوح آبیاری و کود نیتروژنه

محورهای موضوعی : اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی

احمد قنبری ¹ (استاد دانشکده کشاورزی، گروه زراعت، دانشگاه زابل)
براتعلی فاخری ² (دانشیار دانشکده کشاورزی، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه زابل)
ابراهیم امیری ³ (دانشیار دانشکده کشاورزی، گروه آبیاری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان)
ابوالفضل توسلی ⁴ (دانشجوی دکتری اکولوژی گیاهان زراعی، دانشکده کشاورزی، گروه زراعت، دانشگاه زابل)

تاریخ دریافت : 1392/04/15 تاریخ پذیرش : 1392/12/26 تاریخ انتشار : 1393/02/01

کلید واژه: عملکرد, کیفیت, گندم, کارآیی مصرف نیتروژن, کارآیی مصرف نور,

چکیده مقاله :

به منظور تعیین عملکرد، کارآیی مصرف نور،میزان آب شویی، تجمع و کارآیی مصرف نیتروژن گندم در شرایط آب و نیتروژن محدود، آزمایش مزرعه ای به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در دو فصل زراعی 89-1388 و 90-1389 روی گیاه گندم در شهرستان شیروان انجام گرفت. تیمارهای آزمایشی از سه سطح آبیاری (I1: آبیاری کامل (ظرفیت زراعی)، I2: 80 درصد ظرفیت زراعی، I3: 60 درصد ظرفیت زراعی و I4: بدون آبیاری (دیم)) به عنوان فاکتور اصلی و چهار سطح کود نیتروژن (N1: 0، N2: 100، N3: 175 و N4: 250 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) به عنوان فاکتور فرعی تشکیل شدند. صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص سطح برگ، کارآیی مصرف نور در کانوپی، آب شویی نیتروژن، غلظت نیتروژن و کارآیی مصرف نیتروژن در گیـاه گنـدم مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که اثر تیمارهای آبیاری و کود نیتروژن بر صفات اندازه گیری شده معنی دار بود. به طوری که، در تمامی صفات اندازه گیری شده به جزء کارآیی مصرف نیتروژن بالاترین مقدار صفات از تیمار آبیاری مطلوب همراه با مصرف 250 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به دست آمد. در رابطه با کارآیی مصرف نیتروژن نیز دو روند کاملاً متفاوت مشاهده شد. در حالت اول در تیمارهای آبیاری مطلوب (I1) و تنش ملایم رطوبتی (I2) با افزایش مقدار نیتروژن، کارآیی مصرف نیتروژن نیز افزایش یافت. اما در حالت دوم که در تیمارهای تنش شدید (I3) و بدون آبیاری (I4) رخ داد، با افزایش مقدار نیتروژن (از N1 (بدون مصرف کود) تا N4 (مصرف 250 کیلوگرم در هکتار کود))، کارآیی مصرف نیتروژن کاهش یافت. به طورکلی از نتایج آزمایش می توان چنین استنتاج کرد که برای حصول بالاترین عملکرد و کیفیت گندم، و همچنین استفاده کارآمد از تشعشع خورشیدی و نیتروژن مصرفی توسط گیاه زراعی، آبیاری مطلوب همراه با مصرف 250 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در منطقه شیروان بسیار ایده آل است.

چکیده انگلیسی:

Water and nitrogen are among the most important limiting factors controlling yield in crops. With due attention to importance this subject, in wheat a split plot experiment was carried out in the field, using randomized complete block design with three replications under different irrigation and nitrogen levels during the cropping season of 2009-10 in Shirvan region. The experimental treatments consisted of four levels of irrigation, I1= optimum irrigation (field capacity, FC), I2= Irrigation at 80% FC, I3= Irrigation at 60% FC and I4= without irrigation which were assign to main-plots, and four levels of nitrogen fertilizers, namely, N1= 0, N2= 100, N3= 175 and N4= 250 kg N/ha to sub-plots. The results of experiment showed that the highest amount of seed yield, biological yield, leaf area index during different growth stages, radiation use efficiency and nitrogen content in whole wheat and seed obtained from treatment of optimum irrigation (I1) and applications of highest nitrogen fertilizer level (N4), but there wasn’t significant different between this treatment with treatment of optimum irrigation and consumption of 175 kg N/ha (I1N3). The lowest values were obtained from treatment of no irrigation and nitrogen (I4N1). For nitrogen use efficiency there was two different conditions. In the first condition, nitrogen use efficiency increased under optimum irrigation (I1) and irrigation at 80% FC (I2) with increasing nitrogen level from N1 to N4. In the second condition, nitrogen use efficiency decreased under irrigation of 60% FC (I3) and without irrigation (I4) with increasing nitrogen level from N1 to N4. Generally, it can be concluded that to obtain the highest yield in region, optimum irrigation is necessary. To obtain highest nitrogen fertilizer consumption and seed yield 250 kg N/ha would be required however there wasn’t significant difference between 250 an 175 kg N/ha applications.