بررسی عملکرد دانه و اجزای عملکرد برخی ارقام گندم بهاره در تاریخ‌های مختلف کاشت درنیشابور

محورهای موضوعی : اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی

زینب بایگی ¹ , سعید سیف‌زاده ² , امیرحسین شیرانی‌راد ³ , سیدعلیرضا ولدآبادی ⁴ , احمد جعفر‌نژاد ⁵

1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان، گروه زراعت، تاکستان، ایران.
2 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان، گروه زراعت، تاکستان، ایران.
3 - استاد موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی ،کرج، ایران.
4 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان، گروه زراعت، تاکستان، ایران.
5 - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی

تاریخ دریافت : 1395/11/18 تاریخ پذیرش : 1396/11/30 تاریخ انتشار : 1396/12/01

کلید واژه: عملکرد دانه, اجزای عملکرد, تاریخ کاشت, گندم بهاره,

چکیده مقاله :

دست یابی به عملکرد بالا از طریق انطباق مراحل رشد رویشی و زایشی گیاه با شرایط مساعد محیطی به وسیله انتخاب تاریخ کاشت مناسب برای ارقام گندم ممکن می باشد. به منظور بررسی عملکرد و اجزای عملکرد برخی ارقام گندم بهاره در تاریخ های مختلف کاشت در نیشابور، این پژوهش طی دو سال زراعی 1394-1392 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی نیشابور انجام شد. در این راستا شش رقم گندم چمران، پیشتاز، بهار، سیروان، سیوند و پارسی در سه تاریخ کاشت20 مهر،20 آبان و 20 آذر در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و به صورت کرت های خرد شده در سه تکرار کشت شدند. تاریخ های کاشت در کرت های اصلی و ارقام گندم در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که تاریخ کاشت اثر معنی داری بر تعداد سنبله در متر مربع، تعداد دانه در سنبله، تعداد روز تا سنبله رفتن، تعداد روز تا رسیدگی، طول دوره پرشدن دانه، عملکرد دانه و شاخص برداشت داشت. در بین تاریخ های کاشت بالاترین و پایین ترین عملکرد به ترتیب مربوط به تاریخ کاشت اول (20 مهر) و تاریخ کاشت آخر (20 آذر) بود. اثر متقابل سال × تاریخ کاشت بر عملکرد دانه در سطح یک درصد معنی دار بود. با تاخیر در کاشت عملکرد دانه در سال اول و دوم به ترتیب به میزان 46 و 48 درصد کاهش یافت. بین میانگین های عملکرد دانه در دو سال آزمایش تفاوت معنی داری وجود داشت. عملکرد دانه سال اول و دوم آزمایش به ترتیب 6235 و 5064 کیلوگرم در هکتار بود. نتایج تجزیه همبستگی نشان داد که تعداد سنبله در واحد سطح بیشترین تأثیر را در بین اجزای عملکرد بر عملکرد نهایی گندم داشت. نتیجه این تحقیق نشان داد که بهترین تاریخ کاشت در نیشابور برای دست یابی به بالاترین عملکرد، تاریخ کاشت20 مهر با مقدار 6494 کیلوگرم در هکتار و مناسب ترین رقم پارسی با مقدار 6000 کیلوگرم در هکتار می باشد که بیشترین تولید سنبله در واحد سطح و بیشترین شاخص سطح برگ در مرحله گرده افشانی نیز در این ترکیب به دست آمدند.

چکیده انگلیسی:

Highest seed yield of wheat can be produced when planting date coincides with suitable environmental condition for its growth and development. To study the yieldand yield components of some spring wheat varieties in different sowing dates, a field experiment was conducted in Neishabour during 2013-2015 cropping seasons, using a split plot experiment based on a randomized complete block design with three replications. Three sowing dates were October 11, November 10 and December 10 which were assigned to main plots and six sping wheat cultivars Chamran, Pishtaz, Bahar, Sirvan, Sivand and Parsi to the sub –plots. Results of combined analysis showed that sowing date had significant effect on the number of spikes per square meter, the number of seed per spike, number of days to heading, number of days to maturity, grain filling period, seed yield and harvest index. The highest and lowest seed yields were obtained from sowing date of the October 11 and December 10 respectively. Interaction between year and sowing date was significant for seed yield. Delaying the sowing date decreased seed yield for first and second year by 46% and 48% respectively. Mean seed yield of varieties for two years was 5649 kg.ha-1. The mean grain yield for first and second year were 6235 and 5064 kg.ha-1 respectively. The results of correlation analysis showed that the number of spike per square metter had the most effect on seed yield and yield components. In general, results revealed that highest yield for the varieties under study are sowing date of October 11. Parsi is the best one for this region, because is produced highest seed yield, number of spikes per meter squared LAI at anthesis.

منابع و مأخذ:

• · Ahmadi Kamar, B., A. Soltani, A. Zeinali, and R. Arabameri. 2010. The effect of planting date on duration of phonological phases in wheat cultivars and its relation with grain yield. Journal of Plant Production. 7(2): 109-122. (In Persian).


• · Akkaya, A., T. Dokuyucu, R. Kara, and M. Akcura. 2006. Harmoniuzationratio of post– to pre–anthesis durations by thermal time for durum wheat cultivars in a Mediteranean environment. European Journal of Agronomy. 24: 404–408


• · Caliskan, S., M.E. Arslan, and H. Arioglu. 2008. Effects of sowing date and growth duration on growth and yield of groundnut in a Mediterranean-type environment in Turkey. Field Crops Research. 105: 131-140.


• · Fathi,G., S.A. Siadat, N. Rossbe, A.R. Abdali-Mashhadi, and F. Ebrahimpoor. 2001. Effect of planting date and seed density on yield components and grain yield of  wheat Dena cultvar inyassoj conditions. Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources. 8 (3): 23-31. (In Persian).


• · Flowers, M., C. James, S. Petrie, S. Machado, and K. Rhinhart. 2006. Planting date and seeding rate effects on the yield of winter and spring wheat varieties results from the 2005-2006 cropping year. Agricultural Research. 12(2): 72-74.


• · Fukushima, A., O. Kusuda, M. Furuhata, and H. Nakano. 2005. Phenological development in relation to temperature of winter wheat Iwainodaichi seeded early in Southwestern Japan. Plant Production Science. 8(2):152-156.


• · Jafarnezhad, A. 2005. Determination of optimum sowing date for bread wheat (Triticum aestivum L.) cultivars with different flowering habits in Neishabour. Journal of Seed and Plant Production. 25(2): 117-135


• · Kalateh Arabi, M., F. Sheikh, M. Soughi, and J. Hivehchi. 2011. Effects of sowing date on grain yield and its components of two bread wheat, cultivars, in Gorgan in Iran. Journal of Seed and Plant Production. 27(3): 285-296.


• · Karimi, M.M, and H.M. Siddique. 1991. Crop growth and relative growth rate of old and modern wheat cultivars. Australian Journal of Agricultural Research. 42: 28-32.


• · Knapp,W.R., and J.S. Knapp. 1998. Response of winter wheat to date planting and fall fertilization. Agronomy Journal . 70: 1048-1053.


• · Koochaky, A., and G.H. Sarmadnia. 2000. Plant physiology. Mashhad University. (In Persion)


• · Krupnova, O.V. 2010. Relation between grain weight and falling number in soft springwheat. Russian Agricultural Sciences. 36(5): 321-323.


• · Lemon, J. 2007. Nitrogen management for wheat protein and yield in the sperance port zone. Department of Agriculture and Food Publisher. 25 pp


• · Mahmoud, F., and M.A. Arain. 2003. Effect of sowing dates on growth and yield of wheat at different elevations in Jebel Marra high lands under rain-fed conditions.  Journal of Agricultural Reseach. 4(13): 154- 162.


• · Mc Intyre, C.L., K.L. Mathews, A. Rattey, S.C. Chapman, J. Drenth, M. Ghaderi, M. Reynolds, and R. Shorter. 2009. Molecular detection of genomic regions associated withgrain yield and yield-related components in an elite bread wheat cross evaluated underirrigated and rainfed conditions. Theoretical and Applied Genetics. 120: 527–541.


• · Mehrpoyan, M., G., Tymas, and Gh.R, Amin-Zadeh. 2010. Effect of planting date and seeding density on morphological characteristics and yield of  two cultivar of bread wheat in Moghan region. Journal of Crop Research. 3(9): 37-49


• · Moradi Aghdam, A., J. Daneshian, H. Zakerin, M. Ghafari N. Haji Hassani Asl, M. Moradi Aghdam, and H. Valine jad. 2012. Planting date effect on phenology and some agronomic characteristics of sun flower cultivars in Khoy. Journal of Crop Ecophysiology. 3(3): 205-215. (In Persian).


• · Navabpur, S., N. Latifi, H. Hosseini, and G. Kazemi. 2012. The study of grain yield, yield components and growth indices in wheat. Journal of Crop Production. 4(3): 157-173.


• · OuzuniDouji, A.A., M. Esfahani, H.A. Samizadeh Lahiji, and M. Rabiei. 2008. Effect of planting pattern and plant density on growth indices and radiation useefficiency of apetalous flowers and petalled flowers rapeseed (Brassica napus L.) cultivars. Iranian Journal of Crop Science. 9: 400–328.(In Persian).


• · Qasim, M., M. Qamer- Faridullah, and M. Alam. 2008. Sowing dates effect on yield and yield components of different wheat varieties. Journal of Agricultural Reseach. 46 (2): 135-140.


• · Reynolds, M.P., A. Pellegrineschi, and B. Skovmand. 2005. Sink-limitation to yield and biomass: a summary of some investigations in spring wheat. Annals of Applied Biology. 146: 39–49.


• · Reynolds, M.P., and S. Rajaram. 1999. Physiological and genetic changes of irrigated wheat in the postgreen revolution period and approaches for meeting proiected global demand. Crop Science. 39: 1611-1621.


• · Sayre, K.D., S. Rajaram, and R.A. Fischer. 2002. Yield potential progress in short bread wheat’sin  northwest Mexico. Crop Science. 37: 36–42.


• · Seyed Ahmadi, A. R., M.H. Gharineh, A.M. Bakhshandeh, Gh. Fathi, and A. Naderi. 2012. Study of phonological and growth of canola cultivars to thermal unit accumulation in three planting dates Ahvaz climate. Journal of Plant Production. 19(4): 97-116. (In Persian).


• Slafer, G.A., and E. Whitechurch. 2001. Manipulating wheat development to improve adaptation. pp. 160-170. In: Reynolds, M.P., J.I. Ortiz-Monasterio, and A. McNab, (eds.) Application of physiology in wheat breeding. Mexico, D.F., Cimmyt.


• Subedi, K.D., B.L. Ma, and A.G. Xue. 2007. Planting date and nitrogen effects on grain yield and protein content of spring wheat. Crop Science. 47: 36-44.