بررسی ایرادات قاعده تعدد مجازات در خصوص معاون و مباشر جرم در جرایم تعزیری درجه پنج و شش از منظر سیاست قانونگذاری و قواعد حقوق کیفری

محورهای موضوعی : فقه

سید محمد صادق حسینی ¹ (دکتری تخصصی حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه قم، قم، ایران)
جلال الدین قیاسی ² (دانشیار، گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه قم، قم، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/04/03 تاریخ پذیرش : 1400/02/24 تاریخ انتشار : 1401/03/01

کلید واژه: تعدد جرم, تعدد مجازات, مباشر جرم, معاون جرم, جرم تعزیری درجه پنج و شش,

چکیده مقاله :

تعدد جرم ازجمله عوامل مشدده مجازات است. قانون مجازات اســلامى مصوب 1392 مجازات شخصی که مرتکب چند جرم تعزیری درجه یک تا شش شود را تشدید کرده است که نتیجه آن اجرای مجازات اشد از بین محکومیت‌های متعدد است؛ از سویی دیگر قانون‌گذار تشدید مجازات و اجرای مجازات اشد را در مورد جرائم تعزیری هفت و هشت جاری نکرده است و از قاعده جمع مجازات‌ها در این دو درجه از جرایم پیروی کرده است. علاوه بر این مجازات معاون یک تا دو درجه پایین‌تر از مجازات جرم ارتکابی است؛ حال اگر فردی در دو یا چند جرم تعزیری درجه پنج یا شش معاونت کند، بعضاً مجازات وی از مجازات مرتکب اصلی فراتر می‌رود. هدف این تحقیق بررسی مواردی است که در آن مجازات معاون به نسبت مباشر شدیدتر و سنگین‌تر است. در این مقاله ابتدا مواد قانون مجازات اسلامی در خصوص معاونت در جرم و تعدد در جرم مورد بررسی قرار گرفته فروض مختلف معاونت در جرایم تعزیری در درجات مختلف ذکر گردیده است. همچنین نظریات مشورتی که در قانون مجازات اسلامی در است زمینه وجود دارد، مورد تحقیق قرار گرفته است. در پایان نتیجه‌ای که به آن دست می‌یابیم این است که می‌توان با الهام گرفتن از آرای وحدت رویه و نظریات مشورتی که ملاک مشترکی با این بحث دارد و همچنین تمسک به اولویت چنین در نظر گرفت که مجازات معاون نیز نباید شدیدتر از مجازات مباشر باشد. ضمنا عدالت و انصاف و قاعده تناسب جرم و مجازات نیز مؤید چنین نظری می‌باشد. با این حال هنوز در این زمینه ایراد قانونی وجود دارد و راهکار آن چیزی جز اصلاح مواد مرتبط در قانون مجازات اسلامی نمی‌باشد.

چکیده انگلیسی:

Multiplicity of crimes is one of the aggravated factors for punishment. In the Islamic Penal Code passed in 2013, has intensified the punishment of the person who committed several first to sixth degree crimes that its result is the execution of the most severe punishment from numerous convictions. On the other hand, the legislator did not predict intensification of punishment in seventh- and eighth-degree crimes and predict the rule of summation of punishments in the both degrees. Also, the punishment of accessary in one to two degrees lower than the punishment for the committed crime. If a person assists in two or more fifth- or lower-degrees crimes, his punishment increase from the main perpetrator. So, the purpose of this article is checking the objectives that the punishment of accessary is more severe than the main perpetrator. In this article at first, we investigate the articles about multiplicity of crimes and assistance in crime and different assumptions in the degrees of custodial crimes. Also, we explore the consultative theories in this issue. At the end the result is when check the procedural unity votes and consultative theories that have common criteria with this issue and according to priority analogy, we conclude that the punishment of the crime assistant cannot be more intense than the main perpetrator. Also, the justice and fairness confirm the theory. However, there is legal objection in this context and the only solution is correction of related articles in the Islamic Penal Code.

منابع و مأخذ:

1. اصغری، عبدالرضا؛ رمضانی، قدرت الله (1396). معاونت در جرم از منظر فقه و حقوق جزای ایران و افغانستان و مصر. فصل‌نامه قضاوت، شماره 90، ص 51-72.


2. الافریقی المصری (ابن منظور)، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب. بیروت: دارالفکر.


3. اعظمی، علی اصغر؛ حیدری، مسعود؛ جعفری، محمد جواد (1397). بررسی تعدد نتیجه و مقایسه آن با تعدد جرم. فصل‌نامه پژوهش‌های حقوق کیفری، سال هفتم، شماره 25، ص 159-189.


4. انصاری، مرتضی بن محمد امین (شیخ انصاری) (1390). مکاسب. قم: مجمع الفکر الاسلامی.


5. بهره‌مند، حمید (1396). چالش‌های مقررات تعدد جرم در جرایم سایبری. فصل‌نامه علمی مجله حقوقی دادگستری، سال هشتاد و یکم، شماره 100، ص 53-66.


6. پوربافرانی، حسن (1384). تعدد و تکرار جرم در حقوق کیفری ایران. فصل‌نامه مدرس علوم انسانی، ویژه نامه حقوق، ص 25-46.


7. پیمانی، ضیاءالدین (1374). جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی. تهران: نشر میزان.


8. جلائیان صالح، یاور؛ مؤمنی، مهدی؛ صابریان، علیرضا؛ روحانی مقدم، محمد (1400). تحلیل حقوقی نقش زمان در تحقق جرم، تعیین کیفر و اعمال آن. فصل‌نامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، سال هفدهم، شماره شصت و سه، ص37-62.


9. جوانمرد، بهروز؛ نوروزی، نادر (1388). بررسی جرائم خرد در حقوق کیفری ایران. فصل‌نامه علمی مجله حقوقی دادگستری، سال هفتاد و سوم، شماره 67، ص 127-144.


10. خمینی، سید روح‌الله (1415). المکاسب المحرمه. قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.


11. خواجه نوری، عبدالله (1346). تعدد جرم. مهنامه قضایی، شماره 17، ص 33-42.


12. ذاکرحسین، محمد هادی (1388). چشم انداز تعدد جرم از افق مبانی فقهی. نشریه دادرسی، سال سیزدهم، شماره 73، ص 25-31.


13. شامبیاتی، هوشنگ (1384). حقوق جزای عمومی. تهران: نشر ژوبین.


14. شهری، غلامرضا؛ تحصیلدوست، فریدون، صمدی اهری، محمدهاشم، کاکای افشار، حسین و رحیمی اصفهانی، عباسعلی (1386). مجموعه تنقیح شده قوانین و مقررات کیفری. تهران: روزنامه رسمی کشور.


15. طوسی، محمد بن حسن (1378). المبسوط: فی فقه الامامیه. تهران: المکتب المرتضویه.


16. عبدالمنعم، محمود بن عبدالرحمان (1419). معجم المصطلاحات و الالفاظ الفقهیه. قاهره: دارالفضیله.


17. فخر، حسین؛ دولتی کلان، الهام (1395). بررسی ملاک‌های تشخیص تعدد جرم از جرم واحد. کانون وکلای دادگستری، سال دوازدهم، (دوره جدید)، شماره 43 و 44، ص 51-70.


18. قیاسی، جلال الدین (1390). معاونت در جرم از دیدگاه فقه اسلام. مجله پژوهش حقوقی دانشگاه قم، سال سوم، شماره 3، ص 139-166.


19. گلدوزیان، ایرج (1383). محشای قانون مجازات اسلامی. تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.


20. مقدم، دبیر (1351). تعدد جرم و ماده 2: ملحقه به آئین دادرسی کیفری. مهنامه قضایی، شماره 83، ص 1-6.


21. مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از محققان (1376). تفسیر نمونه. قم: دارالکتب الاسلامیه.


22. میرمحمدصادقی، حسین (1390). جرائم علیه اشخاص. تهران: نشر میزان.

1. Asghari, Abdul Reza; Ramezani, The Power of God (2017). Assistance in crime from the perspective of jurisprudence and criminal law of Iran, Afghanistan and Egypt. Judgment Quarterly, No. 90, pp. 51-72.


2. Al-Afriqi Al-Masri (Ibn Manzoor), Muhammad Ibn Makram (1994). Arabic language. Beirut: Dar al-Fikr.


3. Azami, Ali Asghar; Heydari, Massoud; Jafari, Mohammad Javad (2018). Investigating the multiplicity of results and comparing it with the multiplicity of masses. Quarterly Journal of Criminal Law Research, Year 7, No. 25, pp. 159-189.


4. Ansari, Morteza bin Mohammad Amin (Sheikh Ansari) (2011). Makaseb. Qom: Islamic Thought Association.


5. Beneficiary, Hamid (2017). Challenges of Multiplicity Regulations in Cybercrime. Scientific Quarterly of the Legal Journal of Justice, Year 81, No. 100, pp. 53-66.


6. Pourbafarani, Hassan (2005). Multiplicity and repetition of crime in Iranian criminal law. Journal of Humanities Teacher, Law Special, pp. 25-46.


7. Peymani, Ziauddin (1996). Crimes against public safety and comfort. Tehran: Mizan Publishing.


8. Javanmard, Behrooz; Noroozi, Nader (2009). Investigation of petty crimes in Iranian criminal law. Scientific Quarterly of the Legal Journal of Justice, Year 73, No. 67, pp. 127-144.


9. Khomeini, Sayyid Ruhollah (1995). The gains of Muharram. Qom: Imam Khomeini Publishing House.


10. Khwaja Nouri, Abdullah (1967). Multiplicity of crime. Judicial Magazine, No. 17, pp. 33-42.


11. Zakir Hussein, Mohammad Hadi (2009). The perspective of multiple crime from the horizon of jurisprudential principles. Journal of Judiciary, Year 13, No. 73, pp. 25-31.


12. Shambiati, Houshang (2005). General criminal law. Tehran: Zhoubin Publishing.


13. Shahri, Gholamreza; Tehsildoost, Fereydoun, Samadi Ahari, Mohammad Hashem, Kafai Afshar, Hossein and Rahimi Isfahani, Abbas Ali (2007). Revised set of criminal rules and regulations. Tehran: The official newspaper of the country.


14. Tusi, Muhammad ibn Hassan (1959). Extended: In the jurisprudence of the Imams. Tehran: Mortazaviyeh School.


15. Abdul Moneim, Mahmud bin Abdul Rahman (1998). Dictionary of terms and jurisprudential words. Cairo: Dar al-Fadhila.


16. Fakhr, Hussein; The Great Government, Elham (2016). Investigating the criteria for distinguishing multiple offenses from a single offense. Bar Association, Twelfth Year, (New Era), Nos. 43 and 44, pp. 51-70.


17. Ghiyasi, Jalaluddin (2011). Assistance in crime from the perspective of Islamic jurisprudence. Journal of Legal Research, Qom University, Third Year, No. 3, pp. 139-166.


18. Golduzian, Iraj (2004). Islamic Penal Code. Tehran: Majd Scientific and Cultural Association.


19. Moghaddam, Secretary (1972). Multiplicity of crime and Article 2: Joining the criminal procedure. Judicial Magazine, No. 83, pp. 1-6.


20. Makarem Shirazi, Nasser and a group of researchers (1997). Sample Interpretation. Qom: Islamic Library.

21. Mir Mohammad Sadeghi, Hossein (2011). Crimes against persons. Tehran: Mizan Publishing.