بررسی روش استنباط اطلاقات از طریق اجرای مقدمات حکمت

محورهای موضوعی : حقوق خصوصی

وحید زارعی شریف ¹

1 - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان

تاریخ دریافت : 1391/09/07 تاریخ پذیرش : 1391/09/07 تاریخ انتشار : 1391/09/01

کلید واژه: قرینه, اطلاق, تقیید, مقدمات‌حکمت, مقام‌بیان, قدرمتیقن, انصراف,

چکیده مقاله :

یکی از کاربردی ترین ابزارهای استنباط احکام در فقه و حقوق اسلامی، احراز دلالت لفظ بر اطلاق از طریق مقدمات حکمت است که این نوشتار به بررسی زوایای مختلف آن می پردازد. در این راستا، نظریات اصولی پیرامون وضع الفاظ مطلق، مورد نقد و بررسی قرار گرفته و از بین اقوال قدما و متأخرین، پنج مقدمه تحت عناوین زیر: در مقام تمام بیان مراد بودن متکلم، عدم قرینه بر تقیید، عدم قدر متیقن در مقام تخاطب، امکان اطلاق و تقیید و عدم انصراف به دست آمد. سپس راجع به هر یک از مقدمات موصوف از جهات مقصود از آن مقدمه، اعتبار مقدمیت و راه احراز آن بحث شد. در نهایت با بررسی نظریات و آرای اصولی ها و ادلّه استنادی آنها مشخص گردید که دلالت مطلق بر اطلاق، عقلی است و این دلالت توسط قرائن اثبات می شود و صرفاً مقدمیت مقدمه اول را برای استنباط اطلاقات نمی توان انکار کرد اما مقدمیت سایر مقدمات قابل قبول نمی باشد. بنابراین، قرینه عامه یا حکمت تنها یک شرط دارد و آن هم در مقام بیان تمام المراد استعمالی بودن متکلم است؛ یعنی گوینده در مقامی باشد که بخواهد تمام مقصودش را بیان کند و برای احراز این مقدمه می توان از اصل عقلایی اصاله البیان استفاده کرد.

چکیده انگلیسی:

One of the most utilizations of inference tools of Orders in Islamic jurisprudence and law is to obtain the indication of word against generalization by  wisdom rudiments. The current article reviews different aspects of that issue. Accordingly, the principal theories about the status of absolute words are reviewed and criticized. Between words of past and last people, five prefaces is obtained such as the whole aspiration form, asymmetry against encumbrance, lack of encumbrance value in terms of addressee, possibility of generalization and encumbrance and lack of refusal. Then each of mentioned prefaces was discussed according to the purpose of that preface, reliability of priority and the way of obtaining that. Finally by reviewing the theories and opinions of principles and their documentary proofs, it was ascertained that absolute indication is rational. So common symmetry or wisdom has just one condition, that is the speaker be in the form of expressing all his/her purpose and for the obtaining this preface, the use of rational principle of original expression is applicable.

منابع و مأخذ:

1. قرآن کریم.


2. آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، درر الفوائد فی الحاشیه علی الفرائد، موسسه توسعه فرهنگ قرآنی، تهران، 1426 ه.ق.


3. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، کفایه الاصول، موسسه نشر اسلامی، قم، 1424 ه.ق، چاپ هشتم.


4. انصاری، مرتضی بن محمد امین،  فرائد الاصول، جلد1و2، مجمع الفکر الاسلامی، قم، 1415 ه.ق، چاپ اول.


5. ــــــــــــــــــــــــــــــ، مطارح الانظار، تحقیق ابوالقاسم بن محمد علی کلانتری نوری، مجمع الفکر الاسلامی، قم، 1386 ه.ق.


6. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق، گنج دانش. تهران، 1380 ه.ش، چاپ یازدهم.


7. خوئی، ابوالقاسم، اجود التقریرات، تقریر بحث آیت الله نائینی، موسسه مطبوعاتی دینی، قم، 1410 ه.ق، چاپ دوم.


8. سبحانی، جعفر، تهذیب الاصول، تقریر بحث امام خمینی(ره)، جلد1و2، دار الفکر، قم، 1410 ه.ق.


9. عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید ، انتشارات امیر کبیر، تهران، 1375 ه.ش، چاپ هفتم.


10. فاضل لنکرانی، محمد جواد،  تقریرات درس خارج اصول ، قم، 1380 ه.ش.


11. فتح الله، احمد، معجم الفاظ الفقه الجعفری ، قم، 1415 ه.ق، چاپ اول.


12. قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، بی­جا، بی­تا.


13. قلعچی، محمد، معجم لغه الفقهاء،  قم، بی تا.


14. قمی گیلانی، ابوالقاسم بن حسن، قوانین الاصول، جلد1، مکتبه الاسلامیه، قم، بی تا.


15. مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه، قم، 1370 ه.ش، چاپ چهارم.


16. منتظری نجف آبادی، حسینعلی، نهایه الاصول، تقریر بحث سیدحسین بروجردی ، نشر دار الفکر، قم، 1375 ه.ش، چاپ اول.


17. موسوی خمینی، روح الله، معتمد الاصول، تحقیق محمد فاضل موحدی لنکرانی، جلد1، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، تهران، 1381 ه.ش.


18. موسوی خمینی، روح الله، مناهج الوصول الی علم الاصول، جلد 2، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، تهران، 1373 ه.ش.

 

1. Akhond Khorasani, M.K. 2005. Dorarol Favaed Fel Hashiah Ala Faraed. Institute of Culture Development Of Quran, Tehran.

 

1. Akhond Khorasani, M.K. 2003. Kefaytol Osoul(8^th ed). Islamic Publication Institute.

 

1. Amid, H. 1996. Amid Persian Dictionary(7^th ed). Tehran: Amir Kabir, Tehran.

 

1. Ansari, M.A. 1994. Faraedol Osoul(vol 1 & 2). Majmal Fekr Islami.

 

1. Ansari, M.M. 1965. Matarehal Anzar. Qom: Majmal Fekr Islami.

 

1. ……., …… . No date. Civil law of Islamic Republic of Iran.

 

1. Fahollah, A. 1994. Mojam Alfaz Fiqhal Jafari(1^st ed). Qom.

 

1. Fazel Lankarani,M.J. 2001. Taqrirat Dars Kharej Osoul. Qom.

 

1. Jafari Langroudi, M.J. 2000. Law terminology(11^th ed). Tehran: Ganj Danesh.

 

1. Khoei, A. 1989. Ajvadol Raqrirat(2^nd ed) Religious Institute, Qom.

 

1. Montazeri, H. 1991. Nahaytol Osoul(1^st ed). Darol Fekr Publication, Qom.

 

1. Mousavi Khomeini, R. 2002. Motamedol Osoul. Imam Khomeini' s Publication Office, Tehran.

 

1. Mousavi Khomeni, R.  1974. Manahejol Vosoul Ela Elmel Osoul(vol 2). Imam Khomeini 's Publication Office, Tehran.

 

1. Mozafar, M.R. 1991. Osoul Fiqh(4^th ed) . Islamic Propaganda Office, Qom.

 

1. Qalchi, M. No date. Mojam Loghah Foqaha. Qom.

 

1. Qomi, A.H. No date. Qavaninol Osoul(vol 1) Qom: Maktabah Islamiyah.

 

1. ….. , …. .  No date. Quran.

 

1. Sobhani, J. 1989. Tahzibol Osoul. Darol Fekr, Qom.