ارزیابی بهداشتی فلزات سنگین آرسنیک و روی در برنج‌های کشت شده در استان فارس (مطالعه موردی: مزارع فیروزآباد)

محورهای موضوعی : علوم و صنایع غذایی

مهرداد چراغی ¹ (دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان، دانشکده علوم پایه، استادیار گروه محیط زیست، همدان، ایران)
زهرا افشاری بهمن بیگلو ² (دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان، دانشجوی کارشناسی ارشد رشته محیط زیست، همدان، ایران)
اصغر سیف ³ (دانشگاه بوعلی‌سینا همدان، دانشکده علوم پایه، استادیار گروه آمار، همدان، ایران)

تاریخ دریافت : 1391/11/09 تاریخ پذیرش : 1393/02/27 تاریخ انتشار : 1392/09/01

کلید واژه: ارزیابی, روی, برنج, آرسنیک, منطقه فیروزآباد,

چکیده مقاله :

امنیت غذایی در کنار حفظ محیط زیست به یک موضوع مهم جهانی تبدیل شده است. تجمع آرسنیک و روی در برنج به عنوان یک فاجعه برای جنوب شرق آسیا شمرده می‌شود، جایی که برنج به عنوان یک غذای اصلی به شمار می‌رود. با توجه به این نکته که برنج از پرمصرف ترین اقلام در جیره غذایی مردم ایران محسوب می شود، اقدام به انجام مطالعه حاضر کردیم. این پژوهش به بررسی غلظت فلزات سنگین روی و آرسنیک در برنج شهرستان فیروزآباد پرداخته است. جهت انجام این مطالعه 38 نمونه برنج از 22 روستای این شهرستان جمع آوری گردید. نمونه های جمع آوری شده توسط دستگاه Digesdahlهضم و سپس غلظت فلزات سنگین توسط دستگاهICP قرائت گردید و با استفاده از نرم افزار آماری SPSSتحلیل های آماری صورت گرفت. نتایج حاصله نشان داد که متوسط غلظت فلز سنگین روی در برنج 9/1 ±87/20 میلی‌گرم بر کیلوگرم وزن خشک با دامنه بین 9/1±26/25 - 9/1±97/32 میلی‌گرم بر کیلوگرم وزن خشک و آرسنیک 2/2 ±89/22 میلی گرم بر کیلوگرم وزن خشک با دامنه بین 2/2 ±77/26 -2/2 ±61/17 میلی گرم بر کیلوگرم وزن خشک بود. مقایسه میزان غلظت فلزات سنگین با میزان استاندارد حاکی از آن است که غلظت فلز آرسنیک در 100 درصد نمونه ها بالاتر از حد مجاز WHO/ FAO و میزان فلز روی در 36/97 درصد نمونه ها پایین‌تر از حد مجاز تعیین شده بود.

چکیده انگلیسی:

   Food security along with the protection of environment has become a global issue.Accumulation of Arsenic and Zinc in rice is considered as a major problem for South-East Asia, where rice is a staple food. Given that, rice is considered as the highly consumed food in the diet of Iranian people, this study was conducted to estimate the concentrations of Zinc and Arsenic in rice cultivated in Firoozabad fields. For this purpose, 38 rice samples were collected from 22 nearby villages. Samples were digested by Digesdahl device and the concentrations of Arsenic and Zinc were determined by ICP. The results showed that the concentration (mean ± SD) of Zinc was 20.87 ± 1.9 mg/kg of dry matter (ranged from 25.26 to 32.97); meanwhile mean value of Arsenic concentration was estimated at 22.89 ± 2.2 mg/kg of dry matter (ranged from 17.61 to 26.77).Comparing the concentrations of Arsenic and Zinc in rice samples with the standard limit set by WHO/FAO it was revealed that Arsenic concentrations in 100% of the samples were higher than standard level, whereas Zinc concentrations in 97.36% of the samples were below the limit.

منابع و مأخذ:

 

 

 

• اطهر، محمد و ب- وهورا، شاشی (1386). فلزات سنگین و محیط­ زیست. ترجمه: اکبرپور، افشین و نصری، فریبرز، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج.


• بازرگان لاری، عبدالرضا (1384). آمار کاربردی. شیراز: دانشگاه شیراز، مرکز نشر.


• برد، کالین (1378). شیمی محیط زیست. ترجمه: عابدینی، منصور. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.


• بوداغی، هاجر؛ یونسیان، مسعود؛ محوی، امیرحسین؛ محمدی، محمود­علی؛ دهقانی، محمد­هادی؛ نظم آرا، شاهرخ (1390). بررسی میزان آرسنیک، کادمیوم و سرب در خاک و آب زیرزمینی و ارتباط آن با کود شیمیایی در خاک شالیزاری. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، دوره بیست و یکم، صفحات: 28 -20.


• پیرزاده اصفهانی، مهناز؛ افیونی، مجید؛ خوش‌گفتار منش، امیر حسین و خادمی، حسین (1387). آلودگی کادمیوم در شالیزارها و محصول برنج سه استان اصفهان، فارس و خوزستان. دومین همایش تخصصی مهندسی محیط زیست.


• سازمان جهاد کشاورزی استان فارس (1383). طرح کنترل سیلاب حوضه شهری فیروزآباد.


• فتحی، زهرا؛ لطفی، محمد و سیاره، علیرضا (1390). بررسی آلودگی آرسنیک در خاک‌های پهنه باختری بیجار. سی‌امین گردهمایی علوم زمین.


• فرهمندکیا، زهره؛ مهراسبی، محمد رضا؛ سخاوتجو، محمدصادق؛ حسنعلی‌زاده مظهر، امیرشاهرخ و رمضانزاده، زهرا (1388). بررسی فلزات سنگین در ذرات راسب شونده از هوای شهر زنجان. مجله سلامت و محیط، فصلنامه علمی پژوهشی انجمن علمی بهداشت محیط ایران، دوه دوم، شماره چهارم، صفحات: 249 -240.


• قاسم‌زاده، فرشته و ملک‌زاده شفارودی، آزاده (1390). اثرهای زیست محیطی آرسنیک در منطقه چشمه زرد، جنوب غربی نیشابور. استان خراسان رضوی، مجله بلور شناسی و کانی شناسی ایران، شماره سوم، صفحات: 545- 556.


• متین‌فر، حمیدرضا و ملکی، عباس (1385). بررسی وضعیت عناصر سنگین درآب خاک و محصول برنج شالیزارهای خرم آباد. نخستین همایش منطقه‌ای آب.

 

• Agricultural Organization of Fars (2004). Urban Basin Flood Control Plan of Firoozabad.


• Bhattacharya, P., Samal, A., Majumdar, J. and Santra, S. (2010). Accumulation of arsenic and its distribution in rice plant (Oryza sativa L.) in Gangetic West Bengal, India. Paddy and Water Environment, 8(1): 63-70.


• Boluda, R., Andreu, V., Gilabert, M.A. and Sobrino, P. (1993). Relation between reflectance of rice crop and indices of pollution by heavy metals in soils of albufera natural park (Valencia, Spain). Soil technology 351- 363.


• Fu, J.,  Zhoua, Q., Liuc, J., Liua, W., Wanga, T., Zhanga, Q., et al. (2008). High levels of heavy metals in rice (Oryza sativa L.) from a typical E-waste recycling area in southeast China and its potential risk to human health. Chemosphere, 71(7): 1269–1275


• Fu, Y., Chen, M., Bi, X., He, L., Xiang, W., Qiao, Sh., et al. (2011). Occurrence of arsenic in brown rice and its relationship to soil properties from Hainan Island, China. Environmental pollution, 159(7): 1757- 1762.


• Instrument Manual Digesdahl Digestion Apparatus, Models 23130- 20- 21 (1989- 91, 1995-97, 1999). Hach company, All rights reserved. Printed in the USA.


• Islam, M., Jahiruddin, M., Rahman, G., Miah, M., Farid, A., Panaullah, G., et al. (2004). Assessment of arsenic in the water-soil-plant systems in gangetic flood plains of Bangladesh. Asian Journal of Plant Science, 3(4): 489–493.


• Kimberly, M. and William, H. (1999). Trance metals in Montreal urban soil and the leaves of teraxacumofficinale. Canadian Journal of soil science. 79: 385- 387.


• Lin, H., Wong, S. and Li, G. (2004). Heavy metal content of rice and shellfish in Taiwan. Journal of Food and Drug Analysis, 12(2): 167-174.


• Rahman M.A., Hasegawa, H., Rahman, M.M., Rahman, M.A. and Miah, M.A.M. (2007). Accumulation of arsenic in tissues of rice plant (Oryza sativa L.) and its distribution in fractions of rice grain. Chemosphere, 69 (6): 942-948.


• Singh, S., Sinha, S., Saxena, R., Pandey, K. and Bhatt, K. (2004). Translocation of metals and its effects in the tomato plants grown on various amendment of tannery waste: evidence for involvement of antioxidants. Chemosphere, 57: 91- 99   .


• Sharma, R.K., Agrawal, M. and Marshall, F. (2005). Heavy metal contamination of soil and vegetables in suburban areas of Varanasi, India. Ecotoxicology and Environmental Safety, 66: 258-266.


• Watanabe, T., Shimbo, S., Moon, C.S., Zhang, Z.W. and Ikeda, M. (1996). Cadmium contents in rice samples from various areas in the world. Science of the Total Environment, 184: 191-96.


• Zozoli, M.A., Shokrzadeh, M., Bazerafshan, E., Hazrati, M. and Tavakkouli, A. (2006). Investigation of zinc content in Iranian rice (Oryza sativa) and its weekly intake. American-Eurasian Journal of Agricultural and Environmental Science, 1(2): 156-59.