تجمع زیستی فلزات سرب و روی در کبد و عضله کپور (Cyprinus carpio)، ماهی سفید (Rutilus frisii kuttom)و کفال طلایی (Liza auratus) بازار تهران

محورهای موضوعی : علوم و صنایع غذایی

ابوالفضل عسکری ساری ¹ , محمد ولایت زاده ²

1 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، استادیار گروه شیلات، اهواز، ایران.
2 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز، عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، اهواز، ایران

تاریخ دریافت : 1392/03/04 تاریخ پذیرش : 1392/10/01 تاریخ انتشار : 1392/03/01

کلید واژه: روی, ماهی سفید, سرب, کپور, : دریای خزر, کفال طلایی,

چکیده مقاله :

یکی از خطرناک‌ترین آلاینده‌های سمی در محیط زیست موجودات زنده فلزات سنگین هستند که سبب بروز مسمومیت و بیماری‌های حاد و مزمن در انسان می‌شوند. تحقیق حاضر در سال 1389 به منظور تعیین غلظت فلزات سنگین سرب و روی در بافت‌های کبد و عضله ماهیان کپور (Cyprinus carpio)، کفال طلایی (Liza auratus) و ماهی سفید (Rutilus frisii kuttom) دریای خزر انجام شد. نمونه‌برداری به صورت کاملا تصادفی انجام شد و 36 عدد ماهی از بازار سرچشمه تهران تهیه گردید. میانگین غلظت سرب و روی در کبد و عضله ماهیان دریای خزر برابر با 58/0±19/2 و 61/12±86/143 میلی‌گرم در کیلوگرم محاسبه شد که اختلاف معنی‌داری نشان می‌داد (05/0>p). بر اساس نتایج بدست آمده، بالاترین غلظت سرب و روی در کبد ماهی کفال (15/0±63/6 و 05/3±66/319) میلی‌گرم در کیلوگرم و پایین‌ترین میزان سرب و روی در عضله کپور دریایی (11/0±41/0 و 50/1±80/10) میلی‌گرم در کیلوگرم به دست آمد. میزان سرب و روی در ماهیان در مقایسه با حد مجاز استاندارد انجمن بهداشت ملی و تحقیقات پزشکی استرالیا (NHMRC)، وزارت کشاورزی، شیلات و غذای انگلستان (UKMAFF) و سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) بالاتر بود.

چکیده انگلیسی:

   The aim of this study was to determine Lead and Zinc contamination in the muscle and liver tissues of Cyprinus carpio, Liza auratus and Rutilus frisii kuttom in 2010. Thirty six samples were obtained randomly from Tehran Sarcheshmeh market. According to the results, the mean concentrations of Pb and Zn in the liver and muscles samples were 2.19±0.58 143.86±12.61 mg/Kg, respectively. This indicated a significant (P<0.05). Moreover, highest concentration of Pb (6.63±0.15 mg/Kg) and Zn (319.66±3.05 mg/Kg) was found in the liver of Liza auratus. Meanwhile, the lowest concentration of Pb (0.41±0.11 mg/Kg) and Zn (10.80±1.50 mg/Kg) was determined in the muscle of Cyprinus carpio. The determined mean concentration of Pb and Zn in the liver and muscle of Caspian Sea fishes 2.19±0.58 and 143.86±12.61 mg/Kg. Data revealed that the concentrations of Pb and Zn were above the acceptable limit determined by NHMRC, UKMAFF and FDA.

منابع و مأخذ:

• · اسماعیلی ساری، عباس (1381). آلاینده‌ها، بهداشت و استاندارد محیط زیست. انتشارات نقش مهر، چاپ اول، 767 صفحه.


• اشجع اردلان، آریا.، سهرابی، محمودرضا.، میرحیدری، سیدمهدی و عبداله بیگی، هومن (1388). بررسی میزان جیوه، سرب، مس و روی در بافت عضله و کبد ماهی سوف حاجی طرخان در دو ناحیه آبکنار و شیجان از تالاب انزلی در فصل بهار. مجله پژوهش های علوم و فنون دریایی، 4 (2): 60-47.


• الصاق، اکبر (1390). ارزیابی تراکم روی، مس، کبالت و منگنز در بافت خوراکی ماهیان سفید و کپور دریای خزر. مجله علوم پزشکی دانشگاه گرگان، 13(4): 113-107.


• امینی رنجبر، غلامرضا و ستوده نیا، فریبا (1384). تجمع فلزات سنگین در بافت عضله ماهی کفال دریای خزر در ارتباط با برخی مشخصات بیومتریک (طول استاندارد، وزن، سن و جنسیت). مجله علمی شیلات ایران، 14(3): 18-1.


• رییسی، مهدی.، انصاری، مهسا و رحیمی، ابراهیم (1388). تعیین میزان سرب و کادمیوم در گوشت چهار گونه از کپور ماهیان رودخانه بهشت آباد استان چهارمحال و بختیاری و بررسی رابطه آن با سن و گونه ماهی. مجله پژوهش های علوم و فنون دریایی، 4(4): 42-37.


• سعیدپور، بهزاد.، نبوی، سیدمحمدباقر.، صدیق مرتضوی، محمد و خشنود، رضا (1386). مقایسه غلظت فلزات سرب و کادمیوم در بافت ماهیچه دو گونه از کفشک ماهیان سواحل استان هرمزگان. مجله پژوهش های علوم و فنون دریایی، 2(4): 71-61.


• شریف فاضلی، محمد.، ابطحی، بهنام و صباغ کاشانی، آذر (1384). سنجش تجمع فلزات سنگین سرب، نیکل و روی در بافت های ماهی کفال (Liza  aurata) سواحل جنوبی دریای خزر. مجله علمی شیلات ایران، 14(1): 78-65.


• شهریاری، علی (1384). اندازه‌گیری مقادیر فلزات سنگین کادمیوم، کروم، سرب و نیکل در بافت خوراکی ماهیان شوریده و سرخو خلیج فارس در سال 1382. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی گرگان، 7(2): 67-65.


• شهریاری، علی.، گل فیروزی، کلثوم و نوشین، شاهین (1389). میزان تجمع کادمیوم و سرب در بافت عضلانی سه گونه از ماهیان دریایی کپور، کفال و ماهی سفید سواحل دریای خزر در حوضه خلیج گرگان در سال 86 ـ 1385. مجله علمی شیلات ایران، 19(2): 100-95.


• صادقی‌راد، مرجان.، امینی رنجبر، غلامرضا.، ارشد، عما و جوشیده، هاشم (1384). مقایسه تجمع فلزات سنگین (روی، مس، کادمیوم، سرب و جیوه) در بافت عضله و خاویار دو گونه تاسماهی ایرانی (Acipenser  persicus) و ازون برون (Acipenser  stellatus)حوضه جنوبی دریای خزر. مجله علمی شیلات ایران، 14(3): 100-79.


• عریان، شهربانو.، عمادی، حسین و قاسمی مجد، پریسا (1385). سنجش تجمع زیستی نیکل، وانادیوم، کادمیوم و سرب در بافت‌های ماهیان حلوا سفید، شوریده و هامور معمولی در خلیج فارس. مجله پژوهش‌های علوم و فنون دریایی، 1(2): 14-1.


• عسکری ساری، ابوالفضل.، فرهنگ‌نیا، منیره و بازترابی، مرضیه (1388). اندازه‌گیری و مقایسه سرب، روی و مس در عضله و کبد هامور معمولی (Epinephelus coiodes). مجله علمی تالاب، 1(2): 106-101.


• عسکری ساری ابوالفضل و ولایت زاده محمد (1389). هیدروشیمی کاربردی در آبزیان. انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، چاپ اول، 224 صفحه.


• عسکری ساری ابوالفضل و ولایت‌زاده محمد (1390). بررسی غلظت سرب و روی در بافت‌های کبد و عضله دو گونه ماهی پرورشی کپور معمولی و قز ل آلای رنگین‌کمان. مجله دامپزشکی ایران، 7(1): 35-30.


• مهدوی شیروانی، افتخار.، خواجه رحیمی، امیراقبال و وکیلی امینی، هایده (1387). سنجش تجمع سرب در بافت‌های ماهی شاه کولی در اسکله انزلی. مجله پژوهش‌های علوم و فنون دریایی، 3(3): 20-11.


• ناصری، محمود.، رضایی، مسعود.، عابدی، عذرا و افشار نادری، اعظم (1384). سنجش مقادیر برخی عناصر سنگین (آهن، مس، روی، منیزیم، منگنز، جیوه، سرب و کادمیوم) در بافت‌های خوراکی و غیرخوراکی ماهی کفال پشت سبز (Liza dussumieri) سواحل بوشهر. مجله علوم دریایی ایران، 4(3و4): 67-59.

 

• · Agah, H., Leermakers, M., Elskens, M., Fatemi, S.M.R. and Baeyens, W. (2009). Accumulation of trace metals in the muscle and liver tissues of five species from the Persian Gulf. Journal of Environmental Monitoring and Assessment, 157: 499-514.


• · Ahmad, A.K. and Shuhaimi-Othman, M. (2010). Heavy metal concentration in sediments and fishes from Lake Chini, Pahang, Malaysia. Journal of Biological Sciences, 10(2): 93-100.


• · Al-Yousuf, M.H., El-Shahawi, M.S. and Al-Ghais, S.M. (2000). Trace metals in liver, skin and muscle of Lethrinuslentjanfish species in relation to body length and sex. Journal of Science Total Environment, 256: 87-94.


• · AminiRanjbar, Gh. and Sotoudehnia, F. (2005). Investigation of heavy metals accumulation in muscle tissue of Mugilauratus relation to standard length, weight, age and sex. Iranian Scientific Fisheries Journal, 14(3): 1-18 [InFarsi].


• · AshjaArdalan, A.,Sohrabi, M.R., Mirheydari, S.M. andAbdollahBeigi, H. (2009). Determination of Hg, Pb, Zn, Cu in muscle and liver of tissue of European perch (Percafluviatilis) in areas of Abkenar and Sheyjan of Anzali Lagoon in spring. Journal of Marine Science and Technology Research, 4(2): 50-61 [InFarsi].


• · AskarySary, A., FarhangNia, M. and Baztorabi, M. (2008). comparison and measurement Lead, Zinc and Copper in muscle and liver of Epinepheluscoiodes. 1^st National Conference Iran Wetlands .Islamic Azad University. Ahvaz [InFarsi].


• · AskarySary, A. and Velayatzadeh, M. (2010). Experimental Hydrochemistry in Aquatic Animals. Islamic Azad University AhvazPublication, ed1, Ahvaz, Iran, pp.224 [InFarsi].


• · AskarySary, A. andVelayatzadeh, M. (2011). A survey concentration of Lead and Zinc in Cyprinuscarpio and Oncorhynchusmykiss. Iranian Veternaria Journal, 7(1): 30-35 [InFarsi].


• · AskarySary, A. and Velayatzadeh, M. (2012). Lead and Zinc levels in Scomberomorusguttatus, Scomberomoruscommerson and Otolithesruber from Hendijan, Iran. Advances in Environmental Biology, 6(2): 843-848.


• · Berlin, M. (1985). Handbook of the Toxicology of Metals. Elsevier Science Publishers, London. 2^nd Edition, 2: 376-405.


• · Canli, M. and Atli, G.(2003). The relationship between heavy metal (Cd, Cr, Cu, Fe, Pb, Zn) levels and the size of six Mediterranean fish species. Journal of Environmental Pollution, 121: 129-136.


• · Celik, U. and Oehlenschlager, J. (2005). Zinc and copper content in marine fish samples collected from the eastern Mediterranean Sea, Eur. Food Research Technology, 220: 37- 41.


• · Demirezen, D. and Uruc, K.(2006). Comparative study trace elements in certain fish meat and meat products. Journal of Meat Science, 74: 255-260.


• · Dixon, H., Gil, A., Gubala, C., Lasorsa, B., Crecelius, E. and Curtis, L.R. (1996). Heavy metal accumulation in sediment and freshwater fish in U.S. Arctic Lakes. Environmental Toxicology and Chemistry, 16(4): 733.


• · Dogan, M. and Yilmaz, A.B. (2007). Heavy metals in water and in tissues of Himri (Carasobarbusluteus) from Orontes (Asi) River Turkey. Journal of Environmental Monitoring and Assessment, 53: 161-163.


• · Dural, M., Goksu, M.Z.L., Ozak, A.A. and Derici, B. (2006). Bioaccumulation of some heavy metals in different tissues of Dicentrarchuslabraxand Mugilcephalus from the Camlik Lagoon of the eastern coast Mediterranean Turkey. Journal of Environmental Monitoring and Assessment, 118: 65-74.


• · Eboh, L., Mepba, H.D. and Ekpo, M.B. (2006). Heavy metal contaminants and processing effects on the composition, storage stability and fatty acid profiles of five common commercially available fish species in Oron Local Government, Nigeria. Journal of Food Chemistry, 97(3): 490-497.


• · Elsagh, A. (2012). Determination of Zinc, Copper, Cobalt and manganese intensity in Rutilusfrisiikutumand Cyprinuscarpiofishes of Caspian sea. Journal of Gorgan University of Medical Sciences, 13(4): 107-113 [InFarsi].


• · Esmaili Sari, A. (2002). Pollution, Health and Environmental Standards. Naghshmehr Publisher. Tehran, pp. 767 [InFarsi].


• · Fidan, A.F., Cigerci, I.H., Konuk, M., Kucukkurt, I., Aslan, R. and Dundar, Y.(2007). Determination of some heavy metal levels and oxidative status in Carassiuscarassius L. 1758 from Eber Lake. Journal of Environmental Monitoring and Assessment, 69: 1951-1958.


• · Filazi, A., Baskaya, R. and Kum, C. (2003). Metal concentration in tissues of the Black Sea fish Mugilauratusfrom Sinop-Icliman, Turkey. Journal of Human and Experimental Toxicology, 22: 85-87.


• · Ghaedi, M., Shokrollahi, A., Kianfar, A.H., Pourfarokhi, A., Khanjari, N., Mirsadeghi, A.S. and Soylak, M. (2009). Preconcentration and separation of trace amount of heavy metal ions on bis (2-hydroxy acetophenone) ethylendiimine loaded on activated carbon. Journal of Hazardous Materials, 162: 1408–1414.


• · Glushankova, M.A. and Pashkova, I.M. (1992). Heavy metal in the tissue of fish from the Pskovskochudskoe and Vyrtsyoru lakes. Tsitologiya, 34(3): 46-50.


• · Kalay, G. and Bevis, M.J. (2003). Structure and physical property relationships in processed polybutene. Journal of Applied Polymer Science, 88: 814-824.


• · Laimanso, R.Y., Cheung, R.Y. and Chan, K.W.(1999). Metal concentrations  in the tissues of Rabbitfish (Siganusoramin) collected from ToloHarbour and Victoria Harbour in Hong kong. Journal of Marine Pollution Bulletin, 39: 234.


• · Marijic, V.F. and Raspor, B. (2007). Metal exposure assessment in native fish, Mullusbarbatus L., from the Eastern Adriatic Sea. Journal of Toxicology Letters, 168(3): 292-301.


• · McCoy, C.P., Ohara, T.M., Benett, L.W. and Boyle, C.R. (1995). Liver and Kidney Concentrations of zinc, copper and cadmium in channel fish(Ictaluruspunctatus): Variations due to size, season and health status. Journal of Veterinary and Human Toxicology, 37: 11-15.


• · Naseri, M., Rezaei, M., Abedi, O. and AfsharNaderi, A. (2005). Assessing concentration heavy metals (Fe, Cu, Zn, Mg, Mn, Hg, Pb and Cd) in edible and disedible tissues of Liza dussumieri in coasts Boshehr. Journal of Marin Sciences Iran, 4(3&4): 59-67 [InFarsi].


• · Newman, M.C. and Unger, M.A. (2003). Fundamentals of ecotoxicology. CRC Press, pp. 458.


• · Oryan, S., Emadi, H. and GhasemiMajd, P. (2006). Bioaccumulation of Ni, V, Cd and Pb in tissues of Pampusargenteus, Otolithesruber and Epinepheluscoioides in Persian Gulf. Journal of Marine Science and Technology Research, 1(2): 83-96 [InFarsi].


• · Rand, G.M. (1995). Fundamentals of aquatic toxicology. Second edition, Ecological Services, 23: 338.


• · Raissy, M., Ansari, M. and Rahimi, E. (2010). Determination of laed and cadmium concentration in meat of four species of cyprinid fish from Beheshabad River, Charmahal&Bakhtyari Province and the relation with age and fish species. Journal of Marine Science and Technology Research, 4(4): 43-48 [InFarsi].


• · Sadeghi Rad, M., AminiRanjbar, Gh., Arshad, A. and Joshiedeh, H. (2005). Assessing heavy metal content of muscle thssue and caviar of Acipenserpersicus and Acipenserstellatus in southern Caspian Sea. Iranian Scientific Fisheries Journal, 14(3): 79-100 [InFarsi].


• · Saeidpour, H., Nabavi, S.M.B., Mortezavi, M.S. and Khoshnood, R. (2007). Comparison of heavy metals (Cd and Pb) in muscle tissue of two flat fish species of Hormozgan Province. Journal of Marine Science and Technology Research, 2(4): 9-17 [InFarsi].


• · Shahriary, A. (2005). Measurement concentration heavy metals Cadmium, Lead, Chromium and Nickel in the edible tissue of Otolithesruberand Lutjanusjohniin Persian Gulf, 2003. Journal of Gorgan Sciences, 2(7): 65-67 [InFarsi].


• · Shahriary, A., Golfirozy, K. and Noshin, S. (2010). Muscular concentration of cadmium and lead in carp, mullet and kutum of the Gorgan Bay, Caspian Sea. Iranian Scientific Fisheries Journal, 19(2): 100-113 [InFarsi].


• · Sharif Fazeli, M., Abtahi, B. and SabaghKashani, A. (2006). Measuring accumulation of heavy metal (lead,nickel and zinc) in fish tissue (Mugilauratus) southern coast of Caspian. Iranian Scientific Fisheries Journal, 14(1): 65-78 [InFarsi].


• · Shirvani Mahdavi, E., KhajehRahimi, A.E. and Vakili Amini, H. (2008). Assessing Pb accumulation in the tissue of Chalcalburnuschalcoides in Anzali Wharf. Journal of Marine Science and Technology Research, 3(2): 71-80 [InFarsi].


• · Turkmen, M., Turkmen, A., Tepe, Y., Ates, A. and Gokkus, K. (2009). Determination of metal contaminations in sea foods from Marmara, Aegean and Mediterranean Seas: twelve fish species. Journal of Food Chemistry, 108: 794-800.


• · Ubalua, A.O., Chijioke, U.C. and Ezeronye, O.U. (2007). Determination and Assessment Heavy Metal Content in fish and shellfish in Aba River, Abia State, Nigeria. Sciences Technology Journal, 7(1): 16-23.