تاثیر قرارگیری در معرض میدان‌های الکترومغناطیس (50 هرتز، 5/0 میلی تسلا) در طول دوره جنینی بر شاخص‌های هماتولوژیکی جوجه‌های تفریخ شده

محورهای موضوعی : آسیب شناسی درمانگاهی دامپزشکی

علیرضا لطفی ¹ (دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ایلخچی، دانشکده دامپزشکی، ایلخچی، ایران)
حبیب اقدم شهریار ² (دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شبستر، دانشکده دامپزشکی، گروه علوم دامی، شبستر، ایران)
محمدرضا ولیلو ³ (دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شبستر، دانشکده دامپزشکی، گروه دامپزشکی، شبستر، ایران)

تاریخ دریافت : 1391/02/20 تاریخ پذیرش : 1391/06/15 تاریخ انتشار : 1391/03/01

کلید واژه: میدان الکترومغناطیس, شاخص‌های هماتولوژیکی, فعالیت خونسازی, انکوباسیون,

چکیده مقاله :

هدف از مطالعه حاضر، بررسی شاخص‌‌های نشانگر فعالیت خون سازی جنین مرغ در معرض میدان‌های الکترومغناطیس دارای فرکانس پایین بود. تخم‌مرغ‌های بارور به تعداد 450 عدد، متعاقب کندلینگ در قالب پنج گروه (هر گروه شامل سه تکرار و هر تکرار شامل 30 عدد تخم‌مرغ) تقسیم‌بندی شدند، گروه یک یا گروه شاهد، که تحت شرایط معمول انکوباسیون و بدون نفوذ میدان جوجه‌کشی شدند، گروه دو، یا تخم‌مرغ هایی که در هفته اول جوجه کشی (روزهای 0 تا 7، دو ساعت در روز) در معرض میدان الکترومغناطیس بودند، گروه سه یا تخم‌مرغ هایی که در هفته دوم جوجه‌کشی (روزهای 8 تا 14، دو ساعت در روز) در معرض میدان الکترومغناطیس بودند، گروه چهار یا تخم‌مرغ هایی که در هفته سوم جوجه کشی (روزهای 15 تا 21، دو ساعت در روز) در معرض میدان الکترومغناطیس بودند و گروه پنجم یا تخم‌مرغ هایی که در طول دوره جوجه کشی (روزهای 0 تا 21، دو ساعت در روز) در معرض میدان الکترومغناطیس بودند. در زمان قرارگیری در معرض میدان، تخم‌مرغ‌های بارور به بخش تحتانی دارای مولد الکترومغناطیس منتقل شده و بعد از دوره زمانی دوساعته به ستر بازگردانده می شدند. در پایان دوره بیست و یک روزه جوجه‌کشی از جوجه‌های تفریخ شده به سرعت نمونه خون کامل گرفته شد و متعاقباً شمارش سلول‌های خونی انجام گرفت. قرارگیری در معرض میدان الکترومغناطیس با فرکانس کوتاه در مقاطع مختلف انکوباسیون (هفته‌های اول، دوم، سوم و در کل دوره) بر روی شاخص‌های تعداد اریتروسیت‌ها، هموگلوبین، نرخ هماتوکریت و فراسنجه‌های وابسته تاثیر معنی‌داری نداشت. در شمارش افتراقی لکوسیت‌ها نیز به استثنای کاهش جزئی در تعداد ائوزینوفیل‌ها در گروه سوم، تغییری در سایر گروه‌ها در مقایسه با گروه شاهد مشاهده نشد. در نتیجه، قرارگیری در معرض میدان الکترومغناطس با فرکانس کوتاه (50 هرتز) و شدت 5/0 تسلا در دوره جنینی تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر شاخص‌های هماتولوژیکی شامل تعداد اریتروسیت‌ها، نرخ هماتوکریت، هموگلوبین، تعداد کل لکوسیت‌ها و شمارش افتراقی آن (لمفوسیت‌ها، ائوزینوفیل‌ها، مونوسیت‌ها و هتروفیل‌ها) در جوجه‌های تفریخ شده نداشت.

چکیده انگلیسی:

The aim of present study was to investigation on hematopoietic activity of chicken embryo in exposure to extremely low frequency (ELF-EMF). In present study, the effect of exposure to 50 Hz, 0.5 mT EMF during different periods of incubation on hematological parameters (erythrocytes, hematocrit, hemoglobin and WBC, lymphocyte, eosinophil, monocyte and heterophil) count was investigated. Experimental groups included group1 or control was under normal incubation process and without any exposing to EMFs, group2; includes eggs exposed to 50Hz, 0.5 mT, 2h daily for 0-7 days of incubation, group3; includes eggs exposed for 2h daily from day-8 to -14 of incubation, group4; includes eggs exposed from days-15 to -21 of incubation and group5; includes eggs exposed from days-1 to -21 of incubation (entire incubation period). Incubation condition (with exception to EMF exposing) was similar for all groups. At time of EMF exposing eggs were transferred to EMF emitter set and after exposing period, eggs were transferred to their rows (setter). exposing to 50 Hz, 0.5 mT EMF during different periods of embryonic life (first, second or third week and entire incubation period) didn’t has any significant effect on erythrocyte counts, hemoglobin (Hb), hematocrit and relative measures, whereas WBC counts (with exception of minor increases eosinophil for group 3) didn’t have change in any period of EMF exposure, too. It was concluded that embryonic or pre-hatch exposure to EMFs: 50 Hz, 0.5 mT during different periods of incubation didn’t has significant effect on hematological parameters  includes erythrocytes, hematocrit, hemoglobin, total leukocyte, lymphocyte, eosinophil, monocyte and heterophil count. 

منابع و مأخذ:

1. Abdel Aziz I, Khozondar El, Shabat HJ, Khitam Elwasife M, Mohammad A. 2010. Effect of electromagnetic field on weight and blood indices in albino rats and the therapeutic action of vitamin C or E. Romanian J. Biophys., 20: 235–244.  


2. Amara S, Abdelmelek H, Ben Salem M, Rached A, Sakly M. 2006. Effects of Static Magnetic Field Exposure on Hematological and Biochemical Parameters in Rats. Braz. Arch. Biol. Technol., 6: 889-895.


3. Batellier F, Couty I, Picard D, Brillard JP. 2008. Effects of exposing chicken eggs to a cell phone in ‘‘call’’ position over the entire incubation period. Theriogenology,. 69: 737–745.


4. Bellairs R, Osmond M. 2005. The Atlas of Chick Development. First ed, Elsevier, New York, pp. 57-58.


5. Bonhomme-Faivre L, Macé A, Bezie Y, Marion S, Bindoula G, Szekely AM, Freńois N, Auclair H, Orbach-Arbouys S, Bizi E. 1998. Alterations of biological parameters in mice chronically exposed to low-frequency (50 Hz) electromagnetic fields. Life Sci., 62: 1271-1280.


6. Çakir DU, Yokus B, Akdag  MZ, Sert C, Mete N. 2009. Alterations of hematological variations in rats exposed to extremely low frequency magnetic fields (50 Hz). Arch. Med. Res. 40: 352-356.


7. Campbell TW. 1995. Avian hematology and cytology. 2nd ed, Iowa State Press, pp. 3-20.


8. Çetin N, Bilgili A, Eraslan G. 2006. Effects of pulsed magnetic field chronic exposure on some hematological parameters in mice. Revue Méd. Vét. 2: 68-71.


9. Cossarizza, A., Monti, D., Bersani, F., Cantini, M., Cadossi, R., Sacchi, A., Franceschi C. 1989. Extremely low frequency pulsed electromagnetic fields increase cell proliferation in lymphocytes from young and aged subjects. Biochem. Biophys. Res. Commun., 160: 692–698.


10. Cuppen JJM, Wiegertjes GF, Lobee HWJ,  Savelkoul HFJ, Elmusharaf, MA,  Beynen AC,  Grooten HNA,  Smink W. 2007. Immune stimulation in fish and chicken through weak low frequency electromagnetic fields. Environmentalist, 27: 577- 583.


11.  Jacobi-Elizondo JS, Gómez-Flores R, Tamez-Guerra R, Rodríguez-Padilla C, Heredia-Rojas JA. 2001. Acute effects of 60-Hz electromagnetic fields on ex vivo murine lymphocyte and macrophage functions, and in vitro tumor cell growth. Rev. Latinoam. Microbiol., 43: 130-134.


12. Lerchl A, Krüger H, Niehaus M, Streckert JR, Bitz AK, Hansen V. 2008. Effects of mobile phone electromagnetic fields at non thermal SAR values on melatonin and body weight of Djungarian hamsters (Phodopus sungorus). J. Pineal Res. 44: 267 – 272.


13. Shafey TM. 2006. Effect of lighted incubation on embryonic growth and hatchability performance of two strains of layer breeder eggs. Br. Poult. Sci., 45: 223-229.


14. Shafey TM, Aljumaah RS, Swillam SA, Al-mufarrej SI, Al-abdullatif AA, Ghannam MM. 2011. Effects of short term exposure of eggs to magnetic field before incubation on hatchability and post-hatch performance of meat chickens. Saudi J. Biol. Sci., 18: 381- 386.


15. Shafey TM, Shalaby MI, Bayoumi MS. 2007. Effects of Electric Field during Incubation of Eggs on the Hatchability and Post-Hatch Performance of Meat Chickens. Int. J. Poult. Sci., 6: 1-7.


16. Shams Lahijani M, Sajadi K. 2004. Development of preincubated chicken eggs following exposure to 50 Hz electromagnetic fields with 1.33-7.32 mT flux densities. Indian J. Exper. Biol., 42: 858-865.


17. Shi Y, Bao X, Huo X, Shen Z, Song T. 2005. 50-Hz magnetic field (0.1-mT) alters c-fos mRNA expression of early post implantation mouse embryos and serum estradiol levels of gravid mice. Birth Def. Res. B: Develop. Reprod. Toxicol., 74: 196–200.


18. Veicsteinas A, Belleri M, Cinquetti A, Parolini S, Barbato G, Molinari Tosatti MP. 1996. Development of chicken embryos exposed to an intermittent horizontal sinusoidal 50 Hz magnetic field. Bioelectromagnetics, 17: 411-424.


19. Yalçın S, Siegel PB. 2003. Exposure to cold or heat during incubation on developmental stability of broiler embryos. Poult. Sci., 82: 1388-1392.