بررسی مقایسه‌ای سخت‌رویی و سلامت روان در سطوح مختلف دینداری در فرهنگیان
محورهای موضوعی : روانشناسی تربیتی
منصور بیرامی
1
(دانشیار دانشگاه تبریز)
خلیل اسماعیل‌پور
2
(استادیار دانشگاه تبریز.)
زینب رضائی
3
(دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد روان شناسی، تبریز، ایران.)
کلید واژه: سلامت روان, دینداری, سخت رویی, فرهنگیان,
چکیده مقاله :
این پژوهش با هدف بررسی میزان سخت رویی و سلامت روان در سطوح مختلف دینداری در فرهنگیان شهرستان خوی انجام شده است. نمونه شامل 350 معلم مدارس ابتدایی، راهنمایی و متوسطه (178 نفر مرد و 172 زن) بود. روش تحقیق علی- مقایسه‌ای بود و برای جمع آوری داده‌ها از پرسشنامه سلامت عمومی (28GHQ-)، زمینه یابی دیدگاه های شخصی کوباسا و پرسشنامه معبد گلزاری استفاده شد. داده ها با استفاده از تحلیل واریانس چند متغیری و تحلیل واریانس دو راهه تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که سخت رویی و مؤلفه‌های آن (به غیر از چالش) در افراد دارای سطوح مختلف دینداری متفاوت است. افراد دارای دینداری سطح بالا نمره بالایی در کنترل و افراد دارای سطوح دینداری متوسط و بالا نمره بالایی در سخت رویی و مؤلفه تعهد داشتند. میزان سلامت روانی و مؤلفه‌های آن (افسردگی، اضطراب، علائم جسمانی و اختلال در کارکردهای اجتماعی) نیز در سطوح مختلف دینداری متفاوت بود. افراد دارای دینداری سطح بالا در علائم جسمانی، و افراد دارای سطح دینداری متوسط و بالا در افسردگی، اضطراب و اختلال در کارکرد اجتماعی نمره پایینی داشتند. نتایج این تحقیق بر کارکرد دین در ارتقای بهداشت روانی تأکید و اشارات ضمنی بر نقش مفاهیم دینی در ارتقای سلامت روانی کارکنان و روان درمانی دارد.
The purpose of this research was to investigate the extent of mental health and hardiness in different levels of religiosity among the teachers in Khoy township. The sample included 350 primary, guidance and high schools teachers (178 male and 172 female). The research method was causal-comparative, and General Health Questionnaire (GHQ-28), Kubasa’s Personal Views Survey, and Golzari’s Ma’bad questionnaire were used for gathering data. The data were analyzed using multivariate analysis of variance and two-way analysis of variance. The results showed that the hardiness and its components (except for the challenge) are different among levels of religiosity. People with high level of religiosity had high scores in the control and people with high and moderate levels of religiosity had high scores in the hardiness and commitment component. The extent of mental health and its components (depression, anxiety, somatic symptoms and social disfunction) were different among levels of religiosity. People with high level religiosity had low scores in somatic symptoms, and people with high and moderate levels of religiosity had low scores in depression, anxiety and social dysfunction. The results of this study emphasized the role of religion on mental health and had implications about the role of religion concepts on personal mental health and psychotherapy.
قرآن کریم
نهج البلاغه
آرین، خدیجه (1378)،بررسی رابطه بین دینداری و روان درستی ایرانیان مقیم کانادا،رساله دکترای روانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی.
آزموده، پیمان، شهیدی، شهریار و دانش، عصمت (1386)، رابطه بین جهت گیری مذهبی با سرسختی و شادکامی در دانشجویان،مجله روانشناسی، سال11، شماره 1، ص 74-60.
آذربایجانی، مسعود (1385)، تهیه و ساخت آزمون جهت گیری مذهبی با تکیه بر اسلام، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
آقایانیچاوشی، اکبر، طالبیان، داود، طرخورانی، حمید، صدقی، هـما، آزرمی، هـاله و آشتیانی، علی (1387)،بررسی رابطه نماز با جهتگیری مذهبی و سلامت روان،تحقیقات علوم رفتاری، دوره 2، شماره 2، ص 156-149.
ابراهیمی، امرالله، مولوی، حسین، موسوی، غفور، برنامنش، علیرضا و یعقوبی، محمد (1386)،ویژگی های روان سنجی، ساختار عاملی، نقطه برش بالینی، حساسیت و ویژگی پرسشنامه سلامت عمومی 28 سؤالی (GHQ-28)در بیماران ایرانی مبتلا به اختلالات روان پزشکی،تحقیقات علوم رفتاری، دوره 5، شماره1، ص 5-12.
ابراهیمیقوام، صغری (1374)، روان شناسی و تحول مذهبی در انسان، مجله تربیت، شماره 105، 39-34.
احدی، مروارید، کاربخش، مژگان، بنیجمالی، شکوه السادات و حکیمیراد، الهام (1387)،بررسی میزان سخت رویی در دستیاران تخصصی پزشکی، مطالعات روان شناختی،دوره 4، شماره 4، ص 112- 95.
استورا، اچ. بی. (1386)، تنیدگی یا استرس،ترجمه پریرخ دادستان، تهران، انتشارات رشد.
بهرامیاحسان، هادی (1381)، رابطه بین جهت گیری مذهبی، اضطراب و حرمت خود،مجله روانشناسی، سال 6، شماره3، ص 347-336.
بهرامیاحسان، هـادی و تاشک، آناهیتا (1383)،ابعاد رابطه میان جهت گیری مذهبی و سلامت روانی و ارزیابی مقیاس جهتگیری مذهبی،مجله روانشناسی و علوم تربیتی، سال 34، شماره 2، ص63 -41.
بهشتی، احمد (1350)،انسان و مذهب،قم، چاپ حکمت.
بهنام مقدم، عزیز (1388)، مقایسه و پیش بینی رضایت زناشویی بر اساس باورهای دینی، هوش هیجانی و راهبردهای مقابلهای در جانبازان و معلولین جسمی شهر تبریز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روان شناسی عمومی، دانشگاه تبریز.
بیانی، علیاصغر، گودرزی، حسنیه، بیانی، علی و کوچکی، عاشورمحمد (1387)، بررسی رابطه جهتگیری مذهبی با اضطراب و افسردگی در دانشجویان،اصول بهداشت روانی، سال10، شماره3، ص 214-209.
تقوی، محمدرضا (1380)، بررسی روایی و اعتبار پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ)، مجله روانشناسی، سال 5، شماره 4، ص 398-381.
جان بزرگی، مسعود (1386)،جهت گیری مذهبی و سلامت روان،پژوهش در پزشکی، دوره 31، شماره 4، ص 350-345.
حسن شاهی، محمدمهدی و دارایی، مریم (1384)،تأثیر راهبردهای مقابله با استرس بر سلامت روان دانشجویان: اثر تعدیل کننده سرسختی روان شناختی،دانش و پژوهش در روان شناسی، شماره26، ص 98-77.
حسینی، نرگس (1387)،پرسشنامههای پژوهشی در زمینه روانشناسی، مشاوره، علوم تربیتی و جامعه شناسی،تهران، انتشارات سخن.
خلیلی جاوید هریس، فریبا (1387)،رابطه سر سختی روان شناختی و حمایت اجتماعی با احساس شاد کامی دانش آموزان مقطع متوسطه،پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان شناسی عمومی، دانشگاه تبریز.
دیماتئو، ام. رابین (1378)، روان شناسی سلامت،ترجمه پژوهشکده حوزه و دانشگاه، ج 2، تهران، سمت.
زهراکار، کیانوش (1383)،بررسی رابطه بین میزان دینداری و سلامت روانی ـ جسمانی دانشآموزان مقطع متوسطه شاهد استان تهران، طرح پژوهشی بنیاد شهید استان تهران.
سید رضی، ابوالحسن محمدبن الحسین الموسوی (1368)، نهج البلاغه، ترجمه شهیدی، جعفر.، تهران، مولف.
شهنی ییلاق، منیجه، موحدی، احمدرضا و شکرکن، حسین (1383)، رابطه علی بین نگرش های مذهبی، خوش بینی، سلامت روانی و سلامت جسمانی در دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز، مجله علوم تربیتی و روانشناسی، دوره 3، سال11، شمارههای 1و2، ص 34-19.
شریفی، خلیل، عریضی، حمیدرضا و نامدار، کورش (1384)، بررسی رابطه بین عملکرد خانواده و سر سختی روان شناختی در دانش آموزان، مجله علمی – پژوهشی دانشگاه شاهد، سال دوازدهم، شماره 10، ص 94-85.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1382)، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، جلد 3، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
عقیلی نژاد، ماشاءاله، محمدی، صابر، افکاری، محمداسحق و عباس زاده، رضا (1386)، بررسی رابطه استرس شغلی با سلامت روانی، تیپ شخصیتی و رویدادهای استرس زای زندگی در ماموران راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ، مجله علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی، دوره 31، شماره 4، ص360-355.
عمید، علیاکبر (1380)، بررسی مسائل اجتماعی دانشآموزان دبیرستانی استان گلستان،طرح پژوهشی پژوهشکده تعلیم و تربیت استان گلستان.
گلزاری، محمد (1379)، ساخت مقیاس سنجش و ویژگیهای افراد مذهبی و رابطه این خصوصیات با بهداشت روانی آنها، رساله دکترای روان شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
قربانی، نیما (1377)،روانشناسی دین یک روی آورد علمی چند تباری،مجله قبسات، سال 3، شماره 2و3، ص 45-23.
قمری، محمد (1386)، مقایسه سخت‌رویی و رضایت شغلی و رابطه این متغیرها در میان اعضای هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی و دبیران آموزش و پرورش ابهر،تازهها و پژوهشهای مشاوره، جلد 6، شماره 21، ص142-127.
محمدزاده، لیلا، صادقیموحد، فریبا و احدی، عزیز (1384)،بررسی تاثیر ایمان بر شخصیت دانشجویان علوم پزشکی اردبیل،مجله طب و تزکیه، سال 14، شماره 2، ص 34-30.
مختاری، عباس، اللهیاری، عباسعلی و رسول زاده طباطبایی، کاظم (1380)، بررسی جایگاه دین در ساختار فکری دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی تبریز.
ناصری،حسین (1381)، بررسی رابطه خود اثربخشی با سلامت روانی در دانشآموزان موفق و ناموفق مراکز متوسطه شبانه روزی پسرانه در سالتحصیلی81-80، پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان شناسی، دانشگاه تبریز.
ناظمیان، رضا (1369)، انسان و دین، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی.
نجفی، محمود؛ احدی، حسن ودلاور، علی (1385)، بررسی رابطه کارایی خانواده و دینداری با بحران هویت،دانشور رفتار، سال 13، شماره 16، ص 26-17.
نوابخش، مهرداد و پوریوسفی، حمید (1385)، نقش دین و باورهای مذهبی بر سلامت روان،پژوهشهای دینی، شماره 14، ص94-71.
نوری، ربابه (1388)، بهداشت روانی، تهران، شرکت چاپ کتاب درسی نهج البلاغه.
نوغانی، فاطمه، محتشمی، جمیله، واثقرحیم پرور، فاطمه و بابایی، غلامرضا، (1383)، تأثیر آموزش فرهنگ دینداری بر افسردگی،فصلنامه حیات، سال 10، شماره 23، ص 56- 49.
نیکوی، مریم و سیف، سوسن (1384)، بررسی رابطه دینداری با رضایت‌مندی زناشویی،تازه ها و پژوهشهای مشاوره، جلد2، شماره 12، ص 79-61.
Atri‚ A.‚ sharma‚ M. & Cottrel‚ R. (2007). Role of social support ‚hardiness‚ and acculturation and predictors of mental health among international students of Asian Indian origin. University of cincinnati‚ ohio.
Bergin, A.E. (1983). Religiosity and mental health: A critical reevaluation and Meta–analysis. Journal of Research and Practice, 14: 110-184.
Donahue, N.J. (1985). Intrinsic and extrinsic religiousness: Review and meta-analysis. Journal of Psychology and Social Psychology, 48: 400-419.
Greenhave‚ J. H.)1975). Mental health performance. Journal of psychology‚ 59: 722-723.
Hattler‚ T.R. & Cohen‚ L.H. (1998). Intrinsic religiousness as a stress-moderator for adult protestant churcho goers. Journal of community psychology‚ 26: 597-609.
Kobasa, S.C. (1979). Stressful life events, personality and health, Journal of personality and social psychology, 37: 1-11.
McCalister, K.T. Dolbier, C.L., Webster, J.A. Mallon, M.W. & Steinhardt M.A. (2006). Hardiness and support at work as predictors of work stress. Journal of Health Promotion, 20(3): 183-191.
Maddi، S.R., Khoshaba, D. M., prsico, M., LU, M., Harrey, R., Felicia, B. (2002). The personality construct of hardiness, relationship with comprehensive tests of personality and psychopathology. Journal of Research in Personality, 36: 72- 85.
Mathews‚ D.A. (1997). Religion and sprituality in primary care. Mind⁄Body, medicine‚ 2: 9-19.
Navara, G.S. James, S. (1998). Acculturative stress of missionaries: Does religious orientation affect religious coping and adjustment? International journal of intercultural Relations, 29(1): 39-58.
Russel D.W.‚ Altmaier‚ E. & Vanvelzen‚ D. (1987). Job related stress‚ Social support and burnout among classroom teachers. Journal of Applied Psychology‚72: 206-274.
Sanua, V.D. (1969). Religion، mental health and personality. A review of empirical studies. American Journal of psychiatry, 125(2): 1203-1213.
Stark, R. (1971). Psychopathology and religious commitment. Journal of Review of Religious Research, 12: 165-176.
Steward، R.J. Joe، H. (1998). Does spirituality influence academic achievement and psychological adjustment of African-American urban adolescence? EDRS ME/Plus Postage.
