بررسی و تحلیل آیین های مربوط به ازدواج در مثنوی معنوی و غزلیات شمس
محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسیوحید رحمانی خلیلی 1 , پروین دخت مشهور 2 , سید حسین سیدی 3
1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور، نیشابور، ایران.
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور، نیشابور، ایران.
3 - گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
کلید واژه: مثنوی, مولانا, غزلیات شمس, ازدواج, فرهنگ ایرانی,
چکیده مقاله :
مولانا در مثنوی و غزلیات شمس به عنوان یک عارف عاشق، از اجتماع و موضوعات پیرامون مردم غافل نبوده و آثار خود را به محل تلاقی مسائل شخصی و اجتماعی بدل کرده است. در میان این مسائل، پرداختن به آیین ازدواج درخور توجه است. در مقالۀ حاضر، با تکیه بر روش توصیفی – تحلیلی، آداب و رسوم مربوط به ازدواج در مثنوی و غزلیات شمس بررسی شده تا به این پرسش اصلی پاسخ داده شود که کارکرد اصلی ذکر آیین‌هایی چون خواستگاری و خوزه‌گری، چادر و روبند افکندن و مستوری عروس، مهریه، تعیین روز و ماه سعد، بردن هدیه (دست‌پیمان، نشانی و قماش)، آذین بستن کوی و برزن، آراستن عروس و حنابستن او، دست-افشانی و سماع و ساز و آواز، جهیزیه و شب گِردک یا زفاف، در دو اثر مذکور چه بوده است؟ به نظر می‌رسد مولانا از ین طریق، به تشریح و تبیین بخشی از منظومۀ فکری خود پرداخته و موجب سهولت در فرایند درک مخاطب از مهین‌ترین موضوعات عرفانی، دینی، تعلیمی و عاشقانه شده و به مفاهیم انتزاعی، عینیت بخشیده است. ضمن اینکه تشریح کیفیت آیین‌های پیرامون ازدواج در فرهنگ ایرانی به جنبه‌های اجتماعی و مردمی شعر مولانا قوت بیشتری بخشیده است.
- اخیانی، جمیله، (1388)، بزمآرایی در منظومههای داستانی تا پایان قرن ششم، تهران: سخن، چاپ اول.
- خلف تبریزی، محمدحسین، (1342)، برهان قاطع، 5ج، به اهتمام دکتر محمد معین، مقدمه به قلم علیاکبر دهخدا و ابراهیم پورداوود و علیاصغر حکمت و سعید نفیسی، 2ج، تهران: کتابفروشی ابن سینا، چاپ دوم.
- دهباشی، علی، (1382)، تحفههای آنجهانی (سیری در زندگی و آثار مولانا جلالالدین)، تهران: سخن.
- دهخدا، علیاکبر، (1377)، لغتنامه، تهران: دانشگاه تهران، چاپ دوم.
- رستگار فسایی، منصور، (1380)، انواع شعر فارسی، تهران: توس، چاپ دوم.
- زمانی، کریم، (1374)، شرح جامع شش دفتر مثنوی، تهران: اطلاعات، چاپ سوم.
- ستوده، هدایتالله، (1382)، آسیبشناسی اجتماعی؛ جامعهشناسی انحرافات، تهران: آوای نور، چاپ دهم.
- سلطانی، فاطمه، (1388)، ازدواج در ایران باستان و بازتاب آن در متون منظوم فارسی، مقدمه و ویرایش و نظارت نهایی از سید علیرضا حجازی، قم: فارسالحجاز، چاپ اول.
- شمیسا، سیروس، (1393)، انواع ادبی، تهران: میترا، چاپ پنجم.
- عبادیان، محمود، (1379)، انواع ادبی (شمهای از سیر گونههای ادب در تاریخ ادبیات فارسی)، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی (حوزۀ هنری)، چاپ اول.
- عبدالحکیم، خلیفه، (1389)، عرفان مولوی، ترجمۀ احمد احمدی و احمد میرعلایی، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ ششم.
- غیاثالدین محمد بن جلالالدین بن شرفالدین، رامپوری (1337)، غیاثاللغات، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: کانون معرفت.
- گوهرین، صادق، (1362)، فرهنگ لغات و تعبیرات مثنوی، تهران: زوار، چاپ دوم.
- معین، محمد، (1353)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر، چاپ دوم.
- مولوی، جلالالدین محمد، (1376)، کلیات شمس تبریزی، به تصحیح بدیعالزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر، چاپ چهاردهم.
- ------------------ ، (1390)، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد نیکلسون، تهران: هرمس، چاپ پنجم.
- ناتل خانلری، پرویز، (1377)، شعر و هنر، تهران: توس، چاپ دوم.
