بررسی انواع مدح و مرثیه در دیوان وصال شیرازی

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

محمود صادق زاده ¹ , الهه امینی خلف بادام ²

1 - گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد
2 - کارشناس ارشد زبان وادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد

تاریخ دریافت : 1397/01/08 تاریخ پذیرش : 1397/06/14 تاریخ انتشار : 1397/08/15

کلید واژه: وصال شیرازی, مضامین غنایی, مدح و منقبت, مراثی,

چکیده مقاله :

میرزا شفیع شیرازی، معروف به میرزا کوچک و متخلّص به وصال یکی از بزرگ‌ترین شعرای عهد فتحعلی‌شاه و پسرش محمد شاه محسوب می‌شود. وصال در انواع شعر استاد بود و درعین تقلید از پیشینیان، صفات اصلی بهترین نمونه‌های شعر کلاسیک را حفظ کرده است.او بیشتر شاعری مدّاح و قصیده سراست ک دیوانش انباشته از مدح بزرگان است.او اندیشه های نو و مضامین بکر را در قالب قصیده و به شکل مدح ائمّه و بزرگان زمان خود بیان کرده است.دراین جستار به شیوۀ توصیفی، تحلیلی و کمّی انواع مدح ومرثیه در دیوان وصال شیرازی بررسی می‌شود. مدایح وی را می‌توان در دو دستۀ جداگانه طبقه‌بندی کرد: مدایحی که در وصف پیامبر اکرم(ص)، حضرت علی(ع) و خاندان پاک وی و یا مشایخ، علما و دانشمندان زمان است و دیگری اشعاری که در مدح فتح علیشاه و دیگر دولت مردان سروده است. به‌طورکلّی در دیوان وصال، مدایح و مراثی اغلب در قالب قصیده و ترکیب بند سروده شده؛ بسامد مدح ائمۀ اطهار(ع) به‌ویژه امام حسین(ع) نسبت به مدح امرا و پادشاهان و بزرگان خیلی بیشتر است؛ به‌طوری‌که مراثی او در سوگ سرور و سالار شهیدان(ع) از مؤثّرترین مراثی وی به‌شمار می‌رود.

منابع و مأخذ:

1. قرآن کریم، (1378)، ترجمة الهی قمشه ای، تهران: کتابفروشی اسلامیه.


2. برقعی، الهه السادات، (1389)، «وصال شیرازی»، پژوهش شیراز، شمارۀ45، صص78- 86.


3. حکمت، علی اصغر، (1330)، پارسی نغز، تهران: انجمن ایرانی سازمان فرهنگی یونسکو.


4. داور، شیخ مفید، (1371)، مرآت الفصاحه (تذکرۀ شاعران فارسی)، شیراز: نوید شیراز.


5. روستائیان، احمد، (1333)، «وصال شیرازی»، نشریۀ هلال، ش 53، صص41- 48.


6. علی فرد، مرتضی، حمید اجتماعی، (1378)، شورش در خلق عالم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاداسلامی.


7. غلامرضایی، محمد، (1379)، سبک شناسی شعر پارسی، تهران: جامی.


8. نوابی، ماهیار، (1334)، «خاندان وصال شیرازی»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تبریز، شماره 34، صص 55-73.


9. وصال شیرازی، محمد شفیع بن محمد اسماعیل، (1378)، دیوان کامل وصال شیرازی، تصحیح و تنظیم محمود طاووسی، شیراز: نویدشیراز.


10. ----------------------------------، (1369)، دیوان کامل اشعار، به اهتمام محمد عباسی، تهران: ممتاز.