نگاهی به تغنیّات مهدی اخوان ثالث (م. امید)

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

مهدی فاموری ¹ ()
راضیه بازیار ² ()

تاریخ دریافت : 1391/04/27 تاریخ پذیرش : 1391/07/22 تاریخ انتشار : 1391/02/01

کلید واژه: عشق, اخوان ثالث, تغنی, غزل واره,

چکیده مقاله :

چکیده مهدی اخوان ثالث شاعر بزرگ معاصر، یکی از ستون‌های شعر نوین فارسی است. بخشی مهم از میراث شعری اخوان ثالث را تغنیات، غزل‌ها و غزل‌واره‌های او بر‌می‌سازد. دغدغه‌های نظری م. امید دربارة شعر و شاعری نیز پیوندی استوار با تلقی او از تغنّی و غزل و جوهر غزل و غنا دارد. آنچه در این گفتار صورت گرفته، نگاهی اجمالی به محتوا و صورت تغنیّات اوست. عشق در شعر و اندیشة مهدی اخوان ثالث، برخلاف بسیاری از معاصران، واجد همان صفاتی است که از روح یک انسان عارف‌مآب سنتی سراغ داریم. زبان اخوان ثالث در غزل‌واره‌ها به مانند سایر اشعار موفق او از ترکیب دو وجه "آرکائیسم" و "زبان امروز" و پیوند این دو در بستر "گرایش به منطق نثر" سامان یافته است. تفاوت اصلی زبان شعر اخوان در این آثار با سایر اشعار او در این است که در اینجا آرکائیسم رنگ کمتری دارد و گرایش به منطق نثر، خاصه در افتتاحیة اشعار نمود کمابیش بیشتری دارد. زبان اخوان ثالث در غزل‌واره‌ها، در لحظه‌های اوج، به سوی آرکائیسم حرکت می‌کند. تصویر نیز در شعر مهدی اخوان‌ثالث و خاصه در غزل‌واره‌های وی نقشی بسیار مهم دارد؛ اما موفقیتِ او تقریباً آنگاه به دست می‌آید که شعر وی به "شعر نحو" نزدیک می‌شود. نگاهی به برخی صنایع و شگردهای پر کاربرد در تغنیات م. امید، بخش دیگر این گفتار است.

منابع و مأخذ:

منابع

1. آزبورن، پیتر (1380)، مدرنیته، گذار از گذشته به حال (مندرج در: مدرنیته و مدرنیسم)، به تدوین حسینعلی نوذری، تهران: انتشارات نقش جهان.

2. احمدی، بابک (1389)، هایدگر و تاریخ هستی، تهران: نشر مرکز. 

3. اخوان ثالث، مهدی (1378)، آخر شاهنامه، تهران: انتشارت مروارید.

4. __________ (1383)، ارغنون، تهران: انتشارات زمستان.

5. __________ (1387)، از این اوستا، تهران: انتشارات زمستان.

6. __________ (1379)، دوزخ اما سرد، تهران: انتشارات زمستان.

7. __________ (1379)، زمستان، تهران: انتشارات مروارید.

8. __________ (1387)، سه کتاب (در حیاط کوچک پاییز در زندان، ...)، تهران: انتشارات زمستان.

9. روزبه، محمدرضا (1379)، سیر تحول غزل فارسی از مشروطیت تا انقلاب، تهران: انتشارات روزنه.

10. زرقانی، مهدی (1387)، چشم­انداز شعر معاصر ایران، تهران: نشر ثالث.  

11. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1387)، ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا انقلاب، تهران: انتشارات سخن.

12. _______________ (1389)، موسیقی شعر، تهران: نشر آگاه.

13. شمیسا، سیروس (1389)، انواع ادبی، تهران: نشر میترا.

14. _________ (1390)، بیان و معانی، تهران: نشر میترا.

15. کاپلستون، فردریک (1380)، تاریخ فلسفه، ج4 (از دکارت تا لایب نیتس)، تهران: انتشارات سروش.

16. ___________ (1375)، تاریخ فلسفه، ج 7 (از فیشته تا نیچه)، ترجمه داریوش آشوری.

17. مارکوز، هربرت (1388)، انسان تک­ساحتی، تهران: انتشارات امیرکبیر.

18. نیما یوشیج (1373)، برگزیده­ی شعرها، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: انتشارات دانشیار.