تحلیل همدیدی – آماری برف‌های سنگین استان گیلان

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

آرش شادپور ¹ (دانشجوی دکتری آب و هواشناسی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
حسن لشکری ² (دانشیار آب و هواشناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی تهران، ایران)
رضا برنا ³ (دانشیار گروه جغرافیا، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1397/02/12 تاریخ پذیرش : 1397/07/28 تاریخ انتشار : 1397/12/29

کلید واژه: استان گیلان, برف سنگین, همدید, آماری,

چکیده مقاله :

بارش برف با وجود این که یک پدیده جوی همانند سایر نزولات جوی است؛ ولی به دلیل ماهیت فیزیکی دارای آثار و تبعات خاص خود می‌باشد. با همه مزیت‌های برف برای اقلیم کشور خشک و نیمه خشکی چون ایران محدودیت‌های خاص خود را نیز دارد. در این پژوهش در مرحله اول به شرایط همدیدی منجر به ایجاد برف توجه شده است. در این پژوهش ابتدا داده‌های روزانه بارش برف استان گیلان در یک دوره آماری 30 ساله (1986-2016) از سایت هواشناسی کشور دریافت شد. در مرحله بعد با روش صدک ها برف‌های سنگین انتخاب گردید و سپس با استفاده از تحلیل عاملی الگوی همدیدی غالب انتخاب شد. نتایج نشان داد که در این الگو در ترازهای میانی وردسپهر ناوه عمیقی با راستای شمال شرقی – جنوب غربی بر روی شمال غرب ایران تا شمال سودان و مصر شکل می‌گیرد. منبع رطوبتی سامانه‌های برف سنگین در لایه زیرین دریای مازندران و در ترازهای 850 تا 500 هکتوپاسکال رطوبت فرارفت شده از دریاهای گرم جنوبی می‌باشد. علت ماندگاری این سامانه نیز وجود یک پشته خمیده در ترازهای 700 و 500 هکتوپاسکال بر روی اروپای شرقی و دریای سیاه است که از روی پرفشار آزور امتدادیافته است. درنتیجه شرایط ایجادکننده این الگوی بارشی برف سنگین الگویی بزرگ‌مقیاس و منطقه‌ای است.

چکیده انگلیسی:

بارش برف با وجود این که یک پدیده جوی همانند سایر نزولات جوی است؛ ولی به دلیل ماهیت فیزیکی دارای آثار و تبعات خاص خود می‌باشد. با همه مزیت‌های برف برای اقلیم کشور خشک و نیمه خشکی چون ایران محدودیت‌های خاص خود را نیز دارد. در این پژوهش در مرحله اول به شرایط همدیدی منجر به ایجاد برف توجه شده است. در این پژوهش ابتدا داده‌های روزانه بارش برف استان گیلان در یک دوره آماری 30 ساله (1986-2016) از سایت هواشناسی کشور دریافت شد. در مرحله بعد با روش صدک ها برف‌های سنگین انتخاب گردید و سپس با استفاده از تحلیل عاملی الگوی همدیدی غالب انتخاب شد. نتایج نشان داد که در این الگو در ترازهای میانی وردسپهر ناوه عمیقی با راستای شمال شرقی – جنوب غربی بر روی شمال غرب ایران تا شمال سودان و مصر شکل می‌گیرد. منبع رطوبتی سامانه‌های برف سنگین در لایه زیرین دریای مازندران و در ترازهای 850 تا 500 هکتوپاسکال رطوبت فرارفت شده از دریاهای گرم جنوبی می‌باشد. علت ماندگاری این سامانه نیز وجود یک پشته خمیده در ترازهای 700 و 500 هکتوپاسکال بر روی اروپای شرقی و دریای سیاه است که از روی پرفشار آزور امتدادیافته است. درنتیجه شرایط ایجادکننده این الگوی بارشی برف سنگین الگویی بزرگ‌مقیاس و منطقه‌ای است.

منابع و مأخذ:

1- امینی نیا، کریم. حسن لشکری و بهلول علیجانی. (1389): بررسی و تحلیل نوسانات بارش برف سنگین در شمال غرب ایران، فضای جغرافیایی، دوره دهم، شماره  بیست و نهم، اهر.

2- جمالی زاده، ناهید. زهرا موسوی و جعفر مرشدی. (۱۳۹۴): تحلیل سینوپتیک الگوهای فشار مؤثر در بارش برف سنگین استان گیلان، سومین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم جغرافیا و برنامه ریزی، معماری و شهرسازی، مرکز راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار، تهران.

3- دوستان، رضا. سلیمان صادقی و آمینه شکیبا. (1394): مراکز فعالیت و الگوهای سینوپتیکی بارش برف سنگین در شمال غرب ایران، مخاطرات محیطی، شماره یکم، تهران.

4- رضائی، پرویز. غلامرضا جانبازی قبادی و علیرضاجعفرزاده. (1389): روند بارش برف در جلگه مرکزی گیلان و پیامدهای ناشی از آن، مجله مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه‌های انسانی، شماره یازدهم.

5- عزیزی، قاسم. مجتبی رحیمی و حسین محمدی وفرامرز خوش اخلاق. (1396): تغییرات زمانی- مکانی پوشش برف دامنه‌های جنوبی البرز مرکزی، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، دوره چهل و نهم، شماره سوم، تهران.

6- غفاریان، پروین. نیما فرید مجتهدی و محمد مرادی و فرامرز خوش اخلاق و حسین عابد و سمیه نگاه. (1395): بررسی نقش واداشت‌های منطقه‌ای، در شکل‌گیری الگوی مکانی مخاطره برف سنگین بهمن ۱۳۹۲ در جلگه گیلان، نشریه علمی - پژوهشی اقیانوس شناسی، شماره بیست و هفتم، تهران.

7- فتاحی، ابراهیم، هنگامه شیراوند. (1393): بررسی الگوهای گردش جوی روزهای همراه با بارش برف سنگین در غرب ایران، تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، شماره یک، تهران.

8- فهیمی نژاد، الهام. زهراحجازی زاده و بهلول علیجانی وپرویز ضیائیان. (1391): تحلیل سینوپتیکی و فضایی توفان برف استان گیلان (فوریه، 2005)، جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، سال دهم، شماره نوزدهم، مشهد.

9- کاشکی، عبدالرضا. حسن حاجی محمدی. (1396): بررسی سیستم‌های سینوپتیک جو در زمان رخداد برف سنگین در استان‌های شمالی ایران مطالعه موردی: بارش 31 ژانویه تا 3 فوریه 2014، تحقیقات منابع آب ایران، شماره دوم، دوره سیزدهم، تهران.

10- لشکری، حسن. حبیبه نقی زاده و محمد مرادی و محمد سعید نجفی. (1395): تحلیل همدید دمای پایه بارش برف در شمال غرب ایران، پژوهش‌های اقلیم شناسی، شماره نوزدهم، مشهد.

11- مفیدی، عباس. آذر زرین و غلامرضا جانباز قبادی. (1391): تعیین الگوی همدیدی بارش‌های شدید و حدی پاییزه در سواحل جنوبی دریای خزر، مجله فیزیک زمین فضا، شماره سوم، دوره سی و سوم، تهران.

12- میر موسوی، سید حسین و لیلا صبوری. (1393): مطالعه روند تغییرات بارش برف در شمال غرب ایران، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال بیست و پنجم، شماره سوم، تبریز.

13- نگاه، سمانه. فروغ مؤمن پور و پروین غفاریان و نیما فرید مجتهدی و ابراهیم اسعدی اسکویی. (1393): شناسایی و واکاوی ساز و کار شکل گیری الگوی مکانی برف‌های جلگه مرکزی گیلان (برف دلتا) با استفاده از مدل عددی WRF، نشریه پژوهش‌های اقلیم شناسی، سال پنجم، شماره نوزدهم، مشهد.

14- ورکشی بیات، مریم. علیرضا ایلدورمی و حمید نوری و حمید زارع ابیانه. (1396): برآورد مشخصه‏ های برف به روش ‏های موجک و زمین ‏آمار (مطالعۀ موردی: حوضه ‏های آبریز شمال غرب کشور)، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، دوره چهل و نهم، شماره سوم، تهران.

15- Alexander, L.V. Zhang, X. Peterson, T.C. Caesar, J. Gleason, B. Tank, A.K. Haylock, M. Collins, D. Trewin, B. Rahimzadeh, F. and Tagipour, A. (2006): Global Observed Changes in Daily Climate Extremes of Temperature and Precipitation. Journal of Geophysical Research- Atmospheres, 111 (D5).

16- ednorz, E. (2008): Synoptic Reasons for Heavy Snowfalls in The Polish–German Lowlands. Theoretical and Applied Climatology, 92(3-4), Pp.133-140.

17- Birkeland, K.W. and Mock, C.J. (1196): Atmospheric Circulation Patterns Associated With Heavy Snowfall Events, Bridger Bowl, Montana, USA. Mountain Research and Development, Pp.281-286.

18- Boyden, C.J. (1964): A Comparison of Snow Predictors. Meteorological Magazine, 93(1109), P. 353.

19- Esteban, P. Jones, P.D. MartínVide, J. and Mases, M. (2005): Atmospheric Circulation Patterns Related to Heavy Snowfall Days in Andorra, Pyrenees. International Journal of Climatology, 25(3), Pp.319-329.

20- Peterson, T. Folland, C. Gruza, G. Hogg, W. Mokssit, A. and Plummer, N. (2001): Report on The Activities of The Working Group on Climate Change Detection and Related Rapporteurs. Geneva: World Meteorological Organization.

21- Singh, P. Kumar, V. Thomas, T. and Arora, M. (2008): Changes in Rainfall and Relative Humidity in River Basins in Northwest and Central India. Hydrological Processes: An International Journal, 22(16), Pp. 2982-2992.

22- Younkin, R.J. (1968): Circulation Patterns Associated With Heavy Snowfall Over the Western United States. Mon. Wea. Rev, 96(85), P.853.