پهنه‌بندی حساسیت محدوده گسل بناروان نسبت به وقوع ناپایداری دامنه‌ای با استفاده از مدل AHP FUZZY

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

فریبا همتی ¹ , داود مختاری ²

1 - دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه تبریز، ایران
2 - استادگروه ژئومورفولوژی، دانشگاه تبریز، ایران

تاریخ دریافت : 1396/04/17 تاریخ پذیرش : 1397/02/29 تاریخ انتشار : 1397/12/29

کلید واژه: Fuzzy, پهنه‌بندی خطر, ناپایداری‌های دامنه‌ای, گسل به ناروان, IDRISI,

چکیده مقاله :

حرکت های توده‌ای و ناپایداری‌های دامنه‌ای، یکی از معضلات جهانی پیش‌روی انسان می‌باشد که در ایران به عنوان یک بلای طبیعی، سالیانه آسیب های جانی و مالی فراوانی بر کشور وارد می‌سازد و در مقایسه با سایر بلایای طبیعی مانند آتشفشان، سیل، زلزله، بهتر قابل مهار و مدیریت می‌باشد. گسل به ناروان با جهت کلی جنوب غربی- شمال شرقی به طول بیش از 20 کیلومتر یکی از مهمترین گسل‌های موجود در دامنة جنوبی بزقوش آذربایجان است. هدف اصلی این پژوهش پهنه‌بندی خطر ناپایداری دامنه‌ای در ناحیه مورد مطالعه است. برای رسیدن به این هدف روشFUZZY AHPاستفاده شد و مجموعاً 9 عامل اصلی مرتبط با وقوع ناپایداری دامنه‌ای مورد تحلیل قرار گرفت. این معیارها به عنوان نقشه‌های عامل، هر کدام جداگانه کلاس بندی شده و با توجه به میزان حساسیت شان به وقوع ناپایداری دامنه‌ای امتیاز گذاری شدند. نقشه نهایی پهنه‌بندی ناپایداری دامنه‌ای در 5 کلاس بر مبنای درجه های مختلف تهیه شد. پهنه‌بندی ناپایداری دامنه‌ای در حوضه نشان داد که پهنه با خطر زیاد، کمترین مساحت محدوده را (23/6) به خود اختصاص داده است.

چکیده انگلیسی:

حرکت‏های توده‌ای و ناپایداری‌های دامنه‌ای، یکی از معضلات جهانی پیش‌روی انسان می‌باشد که در ایران به عنوان یک بلای طبیعی، سالیانه آسیب‏های جانی و مالی فراوانی بر کشور وارد می‌سازد و در مقایسه با سایر بلایای طبیعی مانند آتشفشان، سیل، زلزله، بهتر قابل مهار و مدیریت می‌باشد. گسل به ناروان با جهت کلی جنوب‏غربی- شمال‏شرقی به طول بیش از 20 کیلومتر یکی از مهمترین گسل‌های موجود در دامنة جنوبی بزقوش آذربایجان است. هدف اصلی این پژوهش پهنه‌بندی خطر ناپایداری دامنه‌ای در ناحیه مورد مطالعه است. برای رسیدن به این هدف روشFUZZY AHPاستفاده شد و مجموعاً 9 عامل اصلی مرتبط با وقوع ناپایداری دامنه‌ای مورد تحلیل قرار گرفت. این معیارها به عنوان نقشه‌های عامل، هر کدام جداگانه کلاس بندی شده و با توجه به میزان حساسیت‏شان به وقوع ناپایداری دامنه‌ای امتیاز گذاری شدند. نقشه نهایی پهنه‌بندی ناپایداری دامنه‌ای در 5 کلاس بر مبنای درجه‏های مختلف تهیه شد. پهنه‌بندی ناپایداری دامنه‌ای در حوضه نشان داد که پهنه با خطر زیاد، کمترین مساحت محدوده را (23/6) به خود اختصاص داده است.

منابع و مأخذ:

1- اصغر پور، محمد جواد. (1387): تصمیم‌گیری چند معیاره. موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، جلد اول.

2- آسیایی، مجید. سید محمد تاج‌بخش و عباس خاشعی سیوکی و علیرضا متولی. (1392): ارزیابی دو روش تحلیل سلسله مراتبی و فازی در پهنه‌بندی وقوع زمین‌لغزش (منطقه مورد بررسی حوزه بهشت‌آباد چهارمحال و بختیاری). فصل‏نامه علمی- پژوهشی پژوهش‌های فرسایش محیطی، سال سوم، شماره 11، صص 14-1.

3- بلواسی، ایمانعلی. محمدحسین رضائی مقدم و محمدرضا نیک جو و کامران خلیل ولی زاده. (1394): مقایسه مدل شبکه عصبی مصنوعی با فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در ارزیابی خطر زمین‌لغزش. مدیریت مخاطرات محیطی، دوره 2، صص 250- 225.

4- بهنیافر، ابوالفضل. محمدرضا منصوری دانشور و پروین کهربائیان. (1389): کاربرد مدل AHP و منطق فازی در منطقه بندی خطرات زمین‌لغزش نمونه موردی: حوضه آبریز فریزی دامنه شمالی کوه‌های بینالود. جغرافیای طبیعی، شماره 9، صص 100- 89.

5- پور قاسمی، حمیدرضا. حمیدرضا مرادی. سید محمود فاطمی عقدا. (1388): ارزیابی خطر زمین‌لغزش با استفاده از روش تصمیم‌گیری چند معیاره فازی. مجله علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، دوره 3، شماره 8، صص 62- 51.

6- پور قاسمی، حمیدرضا. مجید محمدی و حمیدرضا مرادی و سید محمود فاطمی عقدا. (1386): کاربرد روابط فازی در تحلیل خطر زمین‌لغزش، مجموعه مقالات دومین همایش مقابله با سوانح طبیعی، دانشگاه فنی تهران، 4-5 دی‌ماه،

http://www.civilica.com/Paper-GEODM02-GEODM02_086.html.

7- زارع، محمد. علیرضا مقدم‌نیا و صادق تالی خشک و حسین سلمانی. (1394): پهنه‌بندی حساسیت زمین‌لغزش با استفاده از مدل نرو فازی در حوضه آبخیز و از. پژوهش‏نامه مدیریت حوزه آبخیز سال ششم، شماره 11، صص 110- 101.

8- زیاری، یوسفعلی. مهرناز رضوانی. (1389): بررسی و مکان‌یابی مراکز خدمات پستی با استفاده از روش AHP در محیط GIS مطالعه موردی: شهر سمنان. آمایش محیط، دور 3، شماره 10، صص 89-73.

9- سازمان زمین‌شناسی. (1371): شرح نقشه زمین‌شناسی چهارگوش سراب.

10- شمسی‌پور، علی‌اکبر و محمد شیخی. (1389): پهنه‌بندی مناطق حساس و آسیب‌پذیری محیطی در ناحیه غرب فارس با روش طبقه‌بندی فازی و فرآیند سلسله مراتبی. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شماره 73، صص 68- 53.

11- صفاری، امیر. مسعود علیمرادی و رامین حاتمی فرد. (1392): پهنه‌بندی خطر رخداد زمین‌لغزش به روش رگرسیون چند متغیره با استفاده از داده‌های گسسته در حوضه رودخانه ماربر. فصل‏نامه پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، سال دوم، شماره 3 (پیاپی 7)، صص 74-59.

12- عابدینی، موسی و محمدحسین فتحی. (1393): پهنه‌بندی حساسیت زمین‌لغزش در حوضه آبخیز خلخال چای با استفاده از مدل‌های چند معیاره. پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، سال دوم، شماره 4، صص 85- 71.

13- عطایی، محمد. (1389): تصمیم‌گیری چند معیاره فازی. چاپ اول، دانشگاه صنعتی شاهرود.

14- فیض نیا، سادات. (1374): مقاومت سنگ‌ها در مقابل فرسایش در اقالیم مختلف ایران. مجله منابع طبیعی ایران، شماره 47، صص 166- 95.

15- قدسی پور، سید حسن. (1392): فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP). چاپ یازدهم، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران.

16- کریمی، مرتضی و اسماعیل نجفی. (1391): ارزیابی خطر زمین‌لغزش با استفاده از مدل ترکیبی FUZZY-AHP در راستای توسعه و امنیت شهری (مطالعه موردی: منطقه یک کلان‌شهر تهران). فصل‏نامه علمی- پژوهشی پژوهش‌های فرسایش محیطی، سال دوم، شماره 8، صص 95-77.

17- مهدوی فر، محسن. محمود فاطمی عقدا. (1376): کاربرد تحلیل‌های فازی در پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش و شرح سامانه کامپیوتری تهیه‌شده. مجموعه مقالات دومین سمینار زمین‌لغزه و کاهش خسارت‏های آن، انتشارات موسسه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، جلد اول.

1. http://www.civilica.com/Paper-SLHR02-SLHR02_013.html.

18- نظم‌فر، حسین و ابراهیم بهشتی. (1395): کاربرد مدل ترکیبی فرآیند تحلیل شبکه و منطق فازی در پهنه‌بندی حساسیت وقوع زمین‌لغزش (مطالعه موردی: حوضه آبریز چلی چای). جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، شماره 27، پیاپی 61، شماره 1، صص 68- 53.

19- Aksoy, B. & Ercanoglu, M, (2012): Landslide Identification and Classification By Object-Based Image Analysis and Fuzzy Logic: An Example From The Azdavay Region (Kastamonu, Turkey). Computers & Geosciences, Vol 38, Issue 1, PP: 87-97.

20- Bozdag, C.E. Kahraman, C. & Ruan, D. (2003): Fuzzy Group Decision Making Forselection Among Computer Integrated Manufacturing Systems. Computers Industry, Vol. 51, Issue 1, PP: 13-29.

21- Champati-ray, P.K. Dimri, S. Lakhera, R.C. & Sati, S. (2007): Fuzzy-Based Method For Landslide Hazard Assessment in Active Seismic Zone of Himalaya. Landslides, Vol. 4, Issue 2, PP: 101- 111.

22- Gorsevski, P. V. Jankowski. P. & P. E. Gessler. (2006): An Heuristic Approach For Mapping Landslide Hazard Integrating Fuzzy Logic With Analytic Hierarchy Process. Control and Cybernetics, Vol. 35, No 1, Pp: 121-146.

23- Kanungo, D. P. Arora, M. K. Sarkar, S. & Gupta, R. P. (2006): A Comparative Study of Conventional, ANN, Black Box, Fuzzy and Combined Neural and Fuzzy Weighting Procedures For Landslide Susceptibility Zonation in Darjeeling Himalayas, Engineering Geology, Vol. 85, Issues 3–4, Pp: 347-366.

24- Othman, A. N. Mohd, W. Naim. W. M. & Noraini S. (2012): GIS Based Multi-Criteria Decision Making for Landslide Hazard Zonation. Procedia - Social and Behavioral Sciences, Volume 35, PP: 595 – 602.

25- Piacentinia, D. Troiani, F. Soldati, M. Notarnicola, C. Savelli, D. Schneiderbauer, S., & Strada, C. (2012): Statistical Analysis For Assessing Shallow-Landslide Susceptibility in South Tyrol (Southeastern Alps, Italy). Geomorphology, Vol. 151–152, PP: 196–206.

26- Sabuya. F, M. G. Alves & Pinto, W. D. (2006): Assessment of Failure Susceptibility of Soil Slopes sing Fuzzy Logic. Engineering Geology, Vol. 86, Issue 4, Pp: 211-224.