بررسی ارتباط دمای سطح آب شمال اقیانوس هند با بارش های فصلی ایران

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

امان اله فتح نیا ¹ , محمد احمدی ² , روشنک یاری ³

1 - استادیار گروه جغرافیا (اقلیم‌شناسی)، دانشگاه رازی؛ کرمانشاه، ایران
2 - دکترای اقلیم‌شناسی، ادارۀ کل هواشناسی استان کرمانشاه، ایران
3 - کارشناس ارشد اقلیم‌شناسی کاربردی، دانشگاه رازی؛ کرمانشاه، ایران

تاریخ دریافت : 1396/02/05 تاریخ پذیرش : 1396/11/04 تاریخ انتشار : 1396/12/29

کلید واژه: پیوند از دور, دمای سطح آب اقیانوس هند, بارش ایران,

چکیده مقاله :

در این پژوهش رابطۀ دمای شمال اقیانوس هند و بارش 50 ایستگاه سینوپتیک طی دورۀ 2014-1961 مطالعه شد. با استفاده از سری زمانی داده‌ها، به‌روش پیرسون ارتباط بارش با نوسان و تغییرات واداشت دمایی بررسی شد. ابتدا داده‌های ماهانه دمای شمال اقیانوس هند از مرکز هواشناسی جهانی NOAA تهیه گردید. سپس با طبقه‌بندی شاخص NINDSST دو بازه 5 ساله مقادیر بالا و پایین دما، نقشه‌های همدید تراز سطح زمین و 500 هکتوپاسکال ترسیم شد. یافته‌ها نشان داد؛ هرچه دمای شمال اقیانوس هند بالاتر رود، به ترتیب بارش فصل پاییز با همبستگی 17/0 و سطح معنی‌داری 03/0 و فصل تابستان با همبستگی 12/0 و سطح معنی‌داری 05/0 در بیشتر نقاط کشور افزایش می‌یابد، اما بارش فصل زمستان و بهار تغییر معناداری نمی‌کنند. سازوکار حاصل از واکاوی همدید نشان‌دهندۀ تقویت بیشتر ناوه مدیترانه و کم‌فشار دریای سرخ (در فصل پاییز) هم‌زمان با افزایش دمای شمال اقیانوس هند و افزایش بارش این سامانه‌ها است، اما در دماهای پایین، عمدتاً در فصل پاییز شرایط همدید منطقه، وارونه می‌شود و بارش کاهش می‌یابد.

چکیده انگلیسی:

در این پژوهش رابطۀ دمای شمال اقیانوس هند و بارش 50 ایستگاه سینوپتیک طی دورۀ 2014-1961 مطالعه شد. با استفاده از سری زمانی داده‌ها، به‌روش پیرسون ارتباط بارش با نوسان و تغییرات واداشت دمایی بررسی شد. ابتدا داده‌های ماهانه دمای شمال اقیانوس هند از مرکز هواشناسی جهانی NOAA تهیه گردید. سپس با طبقه‌بندی شاخص NINDSST دو بازه 5 ساله مقادیر بالا و پایین دما، نقشه‌های همدید تراز سطح زمین و 500 هکتوپاسکال ترسیم شد. یافته‌ها نشان داد؛ هرچه دمای شمال اقیانوس هند بالاتر رود، به ترتیب بارش فصل پاییز با همبستگی 17/0 و سطح معنی‌داری 03/0 و فصل تابستان با همبستگی 12/0 و سطح معنی‌داری 05/0 در بیشتر نقاط کشور افزایش می‌یابد، اما بارش فصل زمستان و بهار تغییر معناداری نمی‌کنند. سازوکار حاصل از واکاوی همدید نشان‌دهندۀ تقویت بیشتر ناوه مدیترانه و کم‌فشار دریای سرخ (در فصل پاییز) هم‌زمان با افزایش دمای شمال اقیانوس هند و افزایش بارش این سامانه‌ها است، اما در دماهای پایین، عمدتاً در فصل پاییز شرایط همدید منطقه، وارونه می‌شود و بارش کاهش می‌یابد.

منابع و مأخذ:

1- احمدی گیوی، فرهنگ. پرهیزگار، داود. سهراب حجام. (1387): بررسی اثر انسو بر توزیع بارش فصلی ایران در دورۀ 2000-1971، مجله فیزیک زمین و فضا، دوره 35، شماره 4، ص 113-95.

2- جهانبخش اصل، سعید. زینالی، بتول. رضایی بنفشه، مجید. ایمان بابائیان. 1391. تأثیر دمای سطح آب دریای مدیترانه بر بارش نیمه غربی ایران، فصل-نامه علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، سال دهم، شماره 34، صص 177-161.

3- رضایی بنفشه، مجید. جهانبخش اصل، سعید. بیاتی خطیبی، مریم. بتول زینالی. (1389): پیش‌بینی بارش پاییزه و زمستانه نیمه غربی ایران با استفاده از SST مدیترانه در فصل تابستان و پاییز، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، صص 74-62.

4- رنجبر سعادت‌آبادی، عباس. پریسا ایزدی. (1392): ارتباط بی‌هنجاری‌های دمای سطح آب اقیانوس هند و دریای عرب با بی‌هنجاری‌های بارش نیمه جنوبی ایران، مجله فیزیک زمین و فضا، دوره 39، شمارۀ 4، صص 157-135.

5- فرج زاده، منوچهر. (1386): تکنیک‌های اقلیم‌شناسی، جلد اول، چاپ اول، انتشارات سمت، ص 288.

6- قائدامینی‌اسدآبادی حبیب اله. فروغ گلکار. (1390): ارزیابی تأثیر پدیده مادن جولیان (MJO) بر رخداد دوران‌های خشک و تر استان خوزستان، مجله فیزیک زمین و فضا، دوره 37، شماره 3، صص 253-241.

7- قائدامینی‌اسدآبادی حبیب اله. سید محمدجعفر ناظم‌السادات. (1391): ارزیابی نشان پدیده نوسان‌های مادن- جولیان بر رخداد بهابازارهای روزانه استان‌های سیستان و بلوچستان و فارس، آب‌وخاک (علوم و صنایع کشاورزی)، دوره  26، شماره 6، صص 1383 – 1372.

8- ناظم‌السادات، سید محمدجعفر. اسدآبادی، حبیب ا.... مرضیه توکلی. (1392): ارزیابی نشانه‌های تغییر اقلیم در پهنۀ شمال غربی اقیانوس هند، مجله ژئوفیزیک ایران، جلد 8، شمارۀ 2، صص 40-26.

9- ناظم‌السادات، سید محمدجعفر. احمدرضا قاسمی. (1383):. تأثیر نوسان‌های دمای سطح آب دریای خزر بر بارش فصول زمستان و بهار نواحی شمال و جنوب ایران، علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، سال هشتم، شماره 4. ص 14-1.

10- Berri, G. J., and Bertossa, G., (2004): The Influence of The Tropical and Subtropical Atlantic and Pacific Oceans on Precipitation Variability Over Southern Central South America on Seasonal Time Scales, International Journal of Climatology. 24, pp: 415-435.

11- Chen, S., Zha, X., (2017): Effects of The ENSO on Rainfall Erosivity in The Fujian Province of Southeast China, Science of The Total Environment, Pp: 2-11.

https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2017.10.090.

12- Dinpashoh, Y., Fakheri-Fard, A., Moghadamnia, M., Jahanbakhsh, S., and Mirnia, M., (2004): Selection of Variables for The Purpose of Regionalization of Iran’s Precipitation Climate Using Multivariate Methods, J. Hydrol. 297. pp:109-123.

13- Fang, Y.H., Chen, H. S., Teng, F. D., Wang, X. J., Wang, J., Zhao, C. Y., (2017): Changing Contribution Rate of Heavy Rainfall to The Rainy Season Precipitation in Northeast China and Its Possible Causes, Atmospheric Research, 197, PP: 437-445.

14- Millana, M., Estrelaa, M. J., Casellesb, V., (1995): Torrential Precipitations on The Spanish East Coast: The Role of The Mediterranean Sea Surface Temperature, Atmospheric Research, Vol. 36, Issues 1-2, Pp: 1-6.

15- Murgulet, D., Valeriu, M., Hay, R. R., Tissot, P., Mestas-Nuñez A. M., (2017): Relationships Between Sea Surface Temperature Anomalies in The Pacificand Atlantic Oceans and South Texas Precipitation and Streamflow Variability, Journal of Hydrology, 550, Pp: 726-739.

16- Nguyen-Huy, T., Deo, R. C., An-Vo, D.-A., Mushtaq, S., Khan, S., (2017): Copula-Statistical Precipitation Forecasting Model in Australia’s Agro-Ecological Zones, Agricultural Water Management, 191, Pp: 153-172.

17- Revadekar, J.V., Varikoden, H., Murumkar, P.K., Ahmed, S.A., (2018): Latitudinal Variation in Summer Monsoon Rainfall Over Western Ghat of India and its Association With Global Sea Surface Temperatures, Science of The Total Environment, 613-614, Pp: 88-97.

18- Schwing, F. B., Mendelssohn, R., Bograd, S. J., Overland, J. E., Wang, M., Ito, S.I., (2010): Climate Change, Teleconnection Patterns, and Regional Processes Forcing Marine Populations in The Pacific., Journal of Marine Systems, Vol. 79, Pp: 245-257.

19- Teegavarapu, R. S.V., Nayak, A., (2017): Evaluation of Long-Term Trends in Extreme Precipitation: Implications of in-Filled Historical Data Use For Analysis, Journal of Hydrology, 550, Pp: 616-634.

20- Uvo, C. B., Repelli, C. A., Zebiak, S. E., and Kushnir, Y., (1998): The Relation Slips Between Tropical Pacific and Atlantic SST and Northeast Brazil Monthly Precipitation, Journal of Climate, 11, Pp: 551-562.

21- Valdés-Pineda, R., Cañón, J., Valdés, J. B., (2018): Multi-Decadal 40-to 60-Year Cycles of Precipitation Variability in Chile (South America) and Their Relationship to The AMO and PDO Signals, Journal of Hydrology, 556, pp: 1153–1170.

22- Yeh, S.-W., So, J., Lee, J.-W., Kim, M. J., Jeong, J. I., Park, R. J., (2017): Contributions of Asian Pollution and SST Forcings on Precipitation Change in the North Pacific, Atmospheric Research, 192, Pp: 30-37. http://dx.doi.org/10.1016/j.atmosres.2017.03.014.

23- Yuan, Y., Zhou, W., Johnny, C., Chan, L., Li, C., (2008): Impacts of The Basin-Wide Indian Ocean SSTA on The South China Sea Summer Monsoon Onset 2008, Int. J. Climatol., 28, Pp:1579-1587.

24- Zaitchik, B. F., (2016): Madden-Julian Oscillation Impacts on Tropical African Precipitation, Atmospheric Research, http://dx.doi.org/10.1016/j.atmosres. 2016.10.002.

25- Zhang, Q., Wang, Y., Singh, V. P., Gu, X., Kong, D., Xiao, M., (2016): Impacts of ENSO and ENSO Modoki + A Regimes on Seasonal Precipitation Variations and Possible Underlying Causes in The Huai River basin, China, Journal of Hydrology, 533, Pp: 308-319.