بررسی اقلیم گردشگری استان کرمانشاه با استفاده از شاخص‌های دمای معادل فیزیولوژیک (PET) و اقلیم آسایش گردشگری (TCI)
محورهای موضوعی : اقلیم شناسیفاطمه منوچهری 1 , منصور پروین 2
1 - مربی گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران ، ایران
09189272757 - f.manouchehri1484@gmail.com
2 - استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
کلید واژه: تحلیل خوشهای, اقلیم آسایشی, استان کرمانشاه, اقلیم گردشگری, دمای معادل فیزیولوژیک,
چکیده مقاله :
یکی از نیازهای اساسی به منظور توسعه توانمندی های گردشگری یک منطقه، اقلیم مناسب گردشگری می باشد. استفاده از پتانسیل های گردشگری، نیازمند ارزیابی اقلیم آسایش با استفاده از روش های علمی مورد قبول است تا به طور سیستماتیک تأثیر عناصر اقلیمی بر فعالیت گردشگران را مشخص سازد. با توجه به این ضرورت، در پژوهش حاضر به بررسی اقلیم گردشگری استان کرمانشاه با استفاده از دو شاخص دمای معادل فیزیولوژیک و شاخص آسایش اقلیمی انجام گرفت. این مطالعه؛ شامل تحلیل الگوی پراکندگی زمانی و مکانی مقادیر محاسبه شده برای این دو شاخص؛ به منظور ارزیابی اقلیم آسایش در برنامه ریزی های گردشگری به ویژه گردشگری طبیعی می باشد. بدین منظور از داده های 10 ایستگاه هواشناسی که شامل دمای هوا (متوسط و حداکثر دمای روزانه)، فشار بخار، رطوبت نسبی (متوسط و حداقل روزانه)، متوسط رطوبت نسبی روزانه، سرعت باد، میزان ابرناکی، بارش، کل ساعات آفتابی و میانگین سرعت باد طی بازه زمانی 16 ساله (1380-1396) بوده است؛استفاده گردید. پس از آماده نمودن داده ها، آماره کلموگروف - اسمیرنوف برای آزمون نرمال بودن آن ها بکار گرفته شد. تعیین پراکنش های همگن مکانی و زمانی مقادیر شاخص دمای معادل فیزیولوژیک و شاخص اقلیم آسایش گردشگری هم با تحلیل خوشه ای و بر اساس داده های اقلیمی مورد استفاده انجام گرفت. مقادیر بدست آمده برای هر دو شاخص نشان داد که وضعیت اقلیم گردشگری استان مورد مطالعه بیش از هر چیزی؛ متأثر از شرایط توپوگرافی آن می باشد. به گونه ای که مناطق غربی و مرکزی با ارتفاع زیاد در سطح استان (شهرستان های سنقر، کنگاور، هرسین، صحنه، کرمانشاه، جوانرود و اسلام آباد غرب) در طی سال شرایط متفاوتی در مقایسه با مناطق شرقی و کم ارتفاع تر استان (سرپل ذهاب، گیلانغرب و قصر شیرین) به لحاظ آسایش اقلیمی و درجه تنش فیزیولوژیک دارند. به لحاظ پراکنش زمانی، اردیبهشت، خرداد و مهر مناسب ترین زمان برای انجام فعالیت گردشگری در استان کرمانشاه می باشد.
یکی از نیازهای اساسی به منظور توسعه توانمندیهای گردشگری یک منطقه، اقلیم مناسب گردشگری می باشد. استفاده از پتانسیلهای گردشگری، نیازمند ارزیابی اقلیم آسایش با استفاده از روشهای علمی مورد قبول است تا بهطور سیستماتیک تأثیر عناصر اقلیمی بر فعالیت گردشگران را مشخص سازد. با توجه به این ضرورت، در پژوهش حاضر به بررسی اقلیم گردشگری استان کرمانشاه با استفاده از دو شاخص دمای معادل فیزیولوژیک و شاخص آسایش اقلیمی انجام گرفت. این مطالعه؛ شامل تحلیل الگوی پراکندگی زمانی و مکانی مقادیر محاسبه شده برای این دو شاخص؛ بهمنظور ارزیابی اقلیم آسایش در برنامهریزیهای گردشگری بهویژه گردشگری طبیعی می باشد. بدینمنظور از دادههای 10 ایستگاه هواشناسی که شامل دمای هوا (متوسط و حداکثر دمای روزانه)، فشار بخار، رطوبت نسبی (متوسط و حداقل روزانه)، متوسط رطوبت نسبی روزانه، سرعت باد، میزان ابرناکی، بارش، کل ساعات آفتابی و میانگین سرعت باد طی بازه زمانی 16 ساله (1380-1396) بوده است؛استفاده گردید. پس از آماده نمودن دادهها، آماره کلموگروف - اسمیرنوف برای آزمون نرمال بودن آنها بکار گرفته شد. تعیین پراکنشهای همگن مکانی و زمانی مقادیر شاخص دمای معادل فیزیولوژیک و شاخص اقلیم آسایش گردشگری هم با تحلیل خوشهای و بر اساس دادههای اقلیمی مورد استفاده انجام گرفت. مقادیر بدست آمده برای هر دو شاخص نشان داد که وضعیت اقلیم گردشگری استان مورد مطالعه بیش از هر چیزی؛ متأثر از شرایط توپوگرافی آن می باشد. بهگونهای که مناطق غربی و مرکزی با ارتفاع زیاد در سطح استان (شهرستانهای سنقر، کنگاور، هرسین، صحنه، کرمانشاه، جوانرود و اسلامآباد غرب) در طی سال شرایط متفاوتی در مقایسه با مناطق شرقی و کمارتفاعتر استان (سرپل ذهاب، گیلانغرب و قصر شیرین) به لحاظ آسایش اقلیمی و درجه تنش فیزیولوژیک دارند. به لحاظ پراکنش زمانی، اردیبهشت، خرداد و مهر مناسبترین زمان برای انجام فعالیت گردشگری در استان کرمانشاه می باشد.
منابع
1- ابراهیم‌زاده، عیسی. عبدا... آقاسی‌زاده (1388): تحلیل عوامل مؤثر بر گسترش گردشگری در ناحیه چابهار. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 1 (1)، 107-128، دانشگاه اصفهان.
2- ابراهیمی، ناصر. (1383): ارزیابی اقلیم برای توریست سردشت. رساله کارشناسی ارشد. استاد راهنما: حسینمراد محمدی. دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا، گروه اقلیم‌شناسی.
3- احمدآبادی، علی. (1386): ارزیابی اقلیم توریستی ایران با استفاده از شاخص TCI و پهنه‌بندی آن با استفاده از GIS. رساله کارشناسی ارشد. استاد راهنما: منوچهر فرج زاده اصل. دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیا.
4- اسماعیلی، رضا. امیر گندم‌کار و مجید نوخندان. (1390): ارزیابی آسایش چند شهر اصلی گردشگری ایران با استفاده از شاخص دمای معادل فیزیولوژیک (PET). پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، 43، 75، دانشگاه تهران.
5- تولایی، سیمین. (1386): مروری بر صنعت گردشگری.1.اول، تهران، دانشگاه تربیت معلم.
6- جعفری، محمد. و غلام حسن جعفری. (1395): پهنه‌بندی اقلیم آسایش گردشگری استان ایلام با تکنیک GIS. فصل‌نامه جغرافیایی سرزمین، 13، 51، دانشگاه آزاد اسلامی.
7- جوان، خدیجه. علیرضا شیخ‌الاسلامی. (1393): برنامه‌ریزی توسعه اکوتوریسم در استان کردستان با بهره‌گیری از شاخص زیست اقلیمی. فصل‌نامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، 6، 20، دانشگاه آزاد اسلامی.
8- ذوالفقاری، حسن. (1386): تعیین تقویم زمانی مناسب برای گردشگر در تبریز با استفاده از شاخص‌های دمای معادل فیزیولوژیکی (PET) و متوسط نظرسنجی پیش‌بینی شده (PMV). پژوهش‌های جغرافیایی، 62 ، دانشگاه تهران.
9- ذوالفقاری، حسن (1390): تحلیلی بر اقلیم گردشگری در استان کرمانشاه. همایش گردشگری و توسعه پایدار، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان.
10- رضایی منفرد، فرشته. (1390): تأثیر اقلیم بر صنعت توریسم استان خراسان رضوی بر اساس شاخص TCI. رساله کارشناسی ارشد. استاد راهنما: شهریار خالدی. دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زمین.
11- عطایی، هوشمند. سادات هاشمی نسب. (1389): بررسی پتانسیلهای اقلیم توریستی استان سمنان با استفاده از شاخص دمای معادل فیزیولوژی (PET). جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 1، 2، موسسه آموزش عالی قشم.
12- عطایی، هوشمند. سادات هاشمی نسب. (1391): ارزیابی تطبیقی زیست اقلیم انسانی شهر اصفهان با استفاده از روشهای ترجونگ TCI، PET، PMV. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 4، دانشگاه اصفهان.
13- فرزین، محمدرضا. (1384): شناخت جایگاه حوزه‌های فعالیت تعاونی‌های گردشگری در جهان و ایران. نشریه مطالعات جهانگردی، 8، دانشگاه علامه طباطبایی.
14- کریمی هلیزآباد، سالار. (1388): اقلیم‌شناسی توریستی بر اساس شاخص TCI در محیط GIS (مطالعه موردی کردستان). رساله کارشناسی ارشد. استاد راهنما: علیرضا شکیبا. دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زمین.
15- یگانه مقدم، عاطفه. احسان یگانه مقدم. (1395): پهنه‌بندی اقلیم گردشگری استان کرمانشاه با استفاده شاخص TCI در محیط GIS. دومین کنگره بین‌المللی علوم زمین و توسعه شهری.
14- Agnew, M. D. D Viner. 2001: Potential impacts of climate change on international tourism. International Journal of Tourism and Hospitality Research, 3, 1, Sage Publications, Ltd .
15- Amelung, B. D Viner. 2006: Mediterranean tourism: Exploring the future with the Tourism Climate Index. Journal of Sustainable Tourism, 14, Taylor an Francis.
16- Eccles, G. J Costa. 1996: Perspectives on Tourism Development. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 8, 7, MCB UP LTD.
17- Fichett, J.M., Hoogendoorn, G., and Robinson, D., (2016): Data challenges and solutions in the calculation of Tourism Climate Index (TCI) scores in South Africa. Turizam: međunarodni znanstveno-stručni časopis, 64(4): 359-370.
18- Font, X. T. E Ahjem. 1999: Searching for a balance in tourism development strategies. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 11 (2/3), MCB UP LTD.
19- De Freitas CR. (2003): Tourism Climatology: Evaluating Environmental Information for Decision Making and Business Planning in The Recreation and Tourism Sector; International Journal of Biometeorology, 48, 1, PubMed.
20- Grigorieva, E. A. A Matzarakis. (2010): Physiologically Equivalent Temperature in Extreme Climate Regions in The Russian Far East. Proceedings of the 7th Conference on Biometeorology, 20, Ber. Meteorol. Inst. Univ. Freiburg.
21- Hoppe, P. (1999): The Physiological Equivalent Temperature-a Universal Index for The Bio Meteorological Assessment of The Thermal Environment. International Journal of Biometeorology, 43, springer.
22- Davoudi, Simin. Jenny Crawford et al. (2009): Climate Change Mitigation and Adaptation in Developed Nations: A Critical Perspective On The Adaptation Turn in Urban Climate Planning. 1, 1 Routledge Publications.
23- Khajeh Amiri Khaledi, Ch. (2017): A Case Study of Evaluation and Distribution of Tourism Climate by Using TCI: Baluchistan Region of Iran. Open Journal of Geography, 7, Scientific Research.
24- Matzarakis, A. (2001): Climate and Bioclimatic Information for The Tourism in Greece. Proceedings of The 1st International Workshop on Climate, Tourism and Recreation. International Society of Biometeorology, Commission on Climate, Tourism and Recreation.
25- Matzarakis, A. (2007): Climate, Thermal Comfort and Tourism. Proceeding of The 2nd International Workshop on Climate Change and Tourism Assessment and Coping Strategies (Ed).
26- Matzarakis, A. H Mayer. M.G Lxiomon. (1999): Applications of Universal Thermal Index: Physiological Equivalent Temperature. International Journal of Biometeorology, 43, Springer.
27- Mieczkowski, Z. (1985): The Tourism Climate Index: A Method of Evaluating World Climates for Tourism. The Canadian Geographer, 29, Wiley and sons.
28- Nasabpour, S. H Khosravi. E. Heydari Alamdarloo. (2017): National Assessment of Climate Resources for Tourism Seasonality in Iran Using The Tourism Climate Index. Desert, 22, 2, Tehran Uni PUB.
29- Scott, D. B Jones. (2004): Climate, Tourism and Recreation; A Bibliography University of Waterloo Canada.
30- Shrestha, S. F Kazama. (2007): Assessment of Surface Water Quality Using Multivariate Statistical Techniques: A Case Study of The Fuji River Basin, Japan: Journal of Environmental Modeling & Software, 22, Elsevier:
30- http://cf.cdn.unwto.org/sites/all/files/docpdf/472csa36dec.pdf.
_||_منابع
1- ابراهیم‌زاده، عیسی. عبدا... آقاسی‌زاده (1388): تحلیل عوامل مؤثر بر گسترش گردشگری در ناحیه چابهار. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 1 (1)، 107-128، دانشگاه اصفهان.
2- ابراهیمی، ناصر. (1383): ارزیابی اقلیم برای توریست سردشت. رساله کارشناسی ارشد. استاد راهنما: حسینمراد محمدی. دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا، گروه اقلیم‌شناسی.
3- احمدآبادی، علی. (1386): ارزیابی اقلیم توریستی ایران با استفاده از شاخص TCI و پهنه‌بندی آن با استفاده از GIS. رساله کارشناسی ارشد. استاد راهنما: منوچهر فرج زاده اصل. دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیا.
4- اسماعیلی، رضا. امیر گندم‌کار و مجید نوخندان. (1390): ارزیابی آسایش چند شهر اصلی گردشگری ایران با استفاده از شاخص دمای معادل فیزیولوژیک (PET). پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، 43، 75، دانشگاه تهران.
5- تولایی، سیمین. (1386): مروری بر صنعت گردشگری.1.اول، تهران، دانشگاه تربیت معلم.
6- جعفری، محمد. و غلام حسن جعفری. (1395): پهنه‌بندی اقلیم آسایش گردشگری استان ایلام با تکنیک GIS. فصل‌نامه جغرافیایی سرزمین، 13، 51، دانشگاه آزاد اسلامی.
7- جوان، خدیجه. علیرضا شیخ‌الاسلامی. (1393): برنامه‌ریزی توسعه اکوتوریسم در استان کردستان با بهره‌گیری از شاخص زیست اقلیمی. فصل‌نامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، 6، 20، دانشگاه آزاد اسلامی.
8- ذوالفقاری، حسن. (1386): تعیین تقویم زمانی مناسب برای گردشگر در تبریز با استفاده از شاخص‌های دمای معادل فیزیولوژیکی (PET) و متوسط نظرسنجی پیش‌بینی شده (PMV). پژوهش‌های جغرافیایی، 62 ، دانشگاه تهران.
9- ذوالفقاری، حسن (1390): تحلیلی بر اقلیم گردشگری در استان کرمانشاه. همایش گردشگری و توسعه پایدار، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان.
10- رضایی منفرد، فرشته. (1390): تأثیر اقلیم بر صنعت توریسم استان خراسان رضوی بر اساس شاخص TCI. رساله کارشناسی ارشد. استاد راهنما: شهریار خالدی. دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زمین.
11- عطایی، هوشمند. سادات هاشمی نسب. (1389): بررسی پتانسیلهای اقلیم توریستی استان سمنان با استفاده از شاخص دمای معادل فیزیولوژی (PET). جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 1، 2، موسسه آموزش عالی قشم.
12- عطایی، هوشمند. سادات هاشمی نسب. (1391): ارزیابی تطبیقی زیست اقلیم انسانی شهر اصفهان با استفاده از روشهای ترجونگ TCI، PET، PMV. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 4، دانشگاه اصفهان.
13- فرزین، محمدرضا. (1384): شناخت جایگاه حوزه‌های فعالیت تعاونی‌های گردشگری در جهان و ایران. نشریه مطالعات جهانگردی، 8، دانشگاه علامه طباطبایی.
14- کریمی هلیزآباد، سالار. (1388): اقلیم‌شناسی توریستی بر اساس شاخص TCI در محیط GIS (مطالعه موردی کردستان). رساله کارشناسی ارشد. استاد راهنما: علیرضا شکیبا. دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زمین.
15- یگانه مقدم، عاطفه. احسان یگانه مقدم. (1395): پهنه‌بندی اقلیم گردشگری استان کرمانشاه با استفاده شاخص TCI در محیط GIS. دومین کنگره بین‌المللی علوم زمین و توسعه شهری.
14- Agnew, M. D. D Viner. 2001: Potential impacts of climate change on international tourism. International Journal of Tourism and Hospitality Research, 3, 1, Sage Publications, Ltd .
15- Amelung, B. D Viner. 2006: Mediterranean tourism: Exploring the future with the Tourism Climate Index. Journal of Sustainable Tourism, 14, Taylor an Francis.
16- Eccles, G. J Costa. 1996: Perspectives on Tourism Development. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 8, 7, MCB UP LTD.
17- Fichett, J.M., Hoogendoorn, G., and Robinson, D., (2016): Data challenges and solutions in the calculation of Tourism Climate Index (TCI) scores in South Africa. Turizam: međunarodni znanstveno-stručni časopis, 64(4): 359-370.
18- Font, X. T. E Ahjem. 1999: Searching for a balance in tourism development strategies. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 11 (2/3), MCB UP LTD.
19- De Freitas CR. (2003): Tourism Climatology: Evaluating Environmental Information for Decision Making and Business Planning in The Recreation and Tourism Sector; International Journal of Biometeorology, 48, 1, PubMed.
20- Grigorieva, E. A. A Matzarakis. (2010): Physiologically Equivalent Temperature in Extreme Climate Regions in The Russian Far East. Proceedings of the 7th Conference on Biometeorology, 20, Ber. Meteorol. Inst. Univ. Freiburg.
21- Hoppe, P. (1999): The Physiological Equivalent Temperature-a Universal Index for The Bio Meteorological Assessment of The Thermal Environment. International Journal of Biometeorology, 43, springer.
22- Davoudi, Simin. Jenny Crawford et al. (2009): Climate Change Mitigation and Adaptation in Developed Nations: A Critical Perspective On The Adaptation Turn in Urban Climate Planning. 1, 1 Routledge Publications.
23- Khajeh Amiri Khaledi, Ch. (2017): A Case Study of Evaluation and Distribution of Tourism Climate by Using TCI: Baluchistan Region of Iran. Open Journal of Geography, 7, Scientific Research.
24- Matzarakis, A. (2001): Climate and Bioclimatic Information for The Tourism in Greece. Proceedings of The 1st International Workshop on Climate, Tourism and Recreation. International Society of Biometeorology, Commission on Climate, Tourism and Recreation.
25- Matzarakis, A. (2007): Climate, Thermal Comfort and Tourism. Proceeding of The 2nd International Workshop on Climate Change and Tourism Assessment and Coping Strategies (Ed).
26- Matzarakis, A. H Mayer. M.G Lxiomon. (1999): Applications of Universal Thermal Index: Physiological Equivalent Temperature. International Journal of Biometeorology, 43, Springer.
27- Mieczkowski, Z. (1985): The Tourism Climate Index: A Method of Evaluating World Climates for Tourism. The Canadian Geographer, 29, Wiley and sons.
28- Nasabpour, S. H Khosravi. E. Heydari Alamdarloo. (2017): National Assessment of Climate Resources for Tourism Seasonality in Iran Using The Tourism Climate Index. Desert, 22, 2, Tehran Uni PUB.
29- Scott, D. B Jones. (2004): Climate, Tourism and Recreation; A Bibliography University of Waterloo Canada.
30- Shrestha, S. F Kazama. (2007): Assessment of Surface Water Quality Using Multivariate Statistical Techniques: A Case Study of The Fuji River Basin, Japan: Journal of Environmental Modeling & Software, 22, Elsevier:
30- http://cf.cdn.unwto.org/sites/all/files/docpdf/472csa36dec.pdf.
