ارزیابی شاخص‎های کیفیت منظر عمومی شهری

محورهای موضوعی : آمایش محیط

سعدی فرجی ¹ ((دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه مهندسی فضای سبز، دانشگاه تبریز))
احمد حامی ² ((دانشیار رشته مطالعات منظر، دانشگاه تبریز))
فرزین امامی ³ ((کارشناس ارشد معماری، دانشگاه تبریز))

تاریخ دریافت : 1397/01/23 تاریخ پذیرش : 1397/03/31 تاریخ انتشار : 1400/12/01

کلید واژه: منظر شهری, پارک‌های شهری, PPS, شاخص‎های کیفیت,

چکیده مقاله :

منظر شهری به عنوان بخشی از سیمای شهر، نقش کلیدی را در ارتقای کیفیت زندگی شهری ایفا می‌کند و در صورت برخورداری از کیفیت مطلوب، می‌تواند سهم خود را در شکل‌دهی به پایداری اجتماعی و همبستگی‌های شهری ‌به خوبی ایفا نماید. امـروزه عدم رعایت شاخص‌های کیفـی در این گونه فضاها لزوم توجه بیش از پیش در این زمینه را به وضوح مشخص می‌سازد. پژوهش مورد نظر بر آن است تا با ارزیابی کیفی پارک‎های منطقه‌ای تبریز، مشکلات و کاستی‎های موجود را شناسایی نموده و راهکارهای مناسب و کاربردی را در جهت بهینه سازی آن در اختیار مدیران و طراحان شهری قرار دهد. روش گردآوری داده‎ها براسـاس پرسشنامه‌ و توزیع آن بین ۳۰۰ نفر از بازدیدکنندگان پارکها بود. پس از تکمیل پرسشنامه، از روش‎های توصیفی، تحلیلی، و هم‌چنین مقایسه میانگین‎ها از طریق آزمون چندنمونه‌ای با استفاده از نرم‌افزار SPSS19 برای بررسی سؤالات تحقیق استفاده شد. نتایج نشان داد میزان کیفیت مؤلفه‎ها و زیر مؤلفه‎های پارک‎های منطقه‌ای در حالت کلی متفاوت می‌باشد. بر اساس نتایج، دسترسی(07/3=میانگین، 907/۰=انحراف معیار)، و جامعه پذیری (05/3=میانگین، 697/۰=انحراف معیار)، بالاترین اولویت را در کیفیت پارکهای منطقه‌ای داشتند و فعالیت‎ها، آسایش و منظر پس از آنها به ترتیب در رتبه‎های بعدی قرار داشتند. در زیر مؤلفه‎ها نیز محیط زیست واجد بالاترین کیفیت بود و گروه‎های اجتماعی، دسترسی به پارک، امنیت، دیدارگاه بودن، انواع فعالیت‎های اجتماعی، مبلمان و امکانات به ترتیب دارای رتبه‎های بعدی بودند. پارک گلستان بهترین دسترسی و جامعه‌پذیری را دارا بود و در عین حال از نظر فعالیت‎ها و کیفیت برنامه‌ریزی پارک شمس بالاترین اولویت را داشت. در نظر گرفتن دسترسی و جامعه پذیری می‌تواند باعث افزایش کیفیت پارکهای منطقه‌ای گردد.

چکیده انگلیسی:

Urban landscape plays a key role in improving the quality of urban life as a part of the city's image, and if it is of good quality, it can play an important role in shaping social sustainability and urban solidarity. Nowadays, failure to observe the quality indicators in these areas clearly indicates the need for more attention in this field. Therefore, the aim of this study is to identify the existing problems and deficiencies by evaluating the quality of the regional parks in Tabriz and finally, it provides the managers and designers of the city with an appropriate and practical approach to optimize it. The method of data collection was based on library studies, documentation and designing of the questionnaire and its distribution among 300 individuals. After completing the questionnaire, descriptive and analytical methods were used to answer the research questions. Statistical tests such as Pearson and regression analysis were performed using the SPSS19 software. The results revealed that factors and sub factors received different preferences from the participants. Accessibility (Mean= 3.07, SD= 0.907) and socialization (Mean= 3.05, SD= 0.697) had the highest priority in the quality of regional parks, followed by activities, comfort and scenery, respectively. In addition, quality of environment, safety, social activities, and park facilities were people’s priorities in regional parks, respectively.  According to the obtained results, Golestan Park had the best accessibility and socialization meanwhile Shams Park received the highest preferences in term of activities and planning quality. In overall, considering accessibility, socialization, and natural environmental quality may enhance quality of regional parks in residential settings.

منابع و مأخذ:

 

1. ایزدی، ح، کرامتی، ز. ۱۳۹۵، بررسی وضعیت دسترسی به پارک‌های شهری و عوامل مؤثر بر آن از دیدگاه کاربران، نمونه مورد مطالعه: شهر شیراز، نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، ۲۶: ۵۲-۳۷.


2. تیموری، ر، روستایی، ش.۱۳۹۴. ارزیابی میزان سازگاری و مطلوبیت پارک‎های محل‌های با استفاده از GIS مورد نمونه: پارک‎های محل‌های منطقه ۲شهرداری تبریز، آمایش جغرافیایی فضا، 15(5): ۱۲-۲.


3. جودکی، ح، عزیزی، م. ۱۳۹۴. معیارهای ارزیابی کیفی فضای سبز در طراحی فضای شهری، کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و زیرساخت‌های شهری، تبریز. ۷ -۸ مهر.


4. حسین پور, م، رازقی، ف. ۱۳۹۴. ارزیابی وضعیت دسترسی به پارک‌های شهری مورد پژوهشی: شهر قائم‌شهر،اولین کنگره بین‌المللی زمین، فضا و انرژی پاک، اردبیل، دانشگاه محقق اردبیلی. ۱۴ آبان.


5. موحد، ع.، شماعی، ع.، اسدی کلمتی،ا.1398. سنجش کیفیت فضاهای عمومی شهری با تأکید بر خیابان رودکی و آذربایجان در محله سلسبیل شمالی منطقه ۱۰ تهران. آمایش محیط, 12(45): 71-94.


6. حمیدی، ح، اسماعیل زادگان، ن. ۱۳۹۴. عوامل مؤثر بر کارآئی پارک شهری با تأکید بر عملکرد و سرزندگی آن نمونه مورد مطالعه: پارک ائللرباغی شهر ارومیه، علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 17(1): ۱۰۲-۹۱.


7. راد جهان بانی،ن، پرتوی، پ.1390.بررسی تطبیقی کیفیت محیط در محله‌های شهری با رویکرد توسعه پایدار، نمونه موردی: محله‌های خیابان و الگلی تبریز، نشریه نامه معماری و شهرسازی، 6(3): ۴۹-۲۵.


8. رفیعیان، م، تقوایی، ع، خادمی، م، علی پور، ر. ۱۳۹۱. بررسی تطبیقی رویکردهای سنجش کیفیت در طراحی فضاهای عمومی شهری، نشریه انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، 4: ۴۳-۳۵.


9. سازمان پارک­ها و فضای سبز تبریز .۱۳۹۴. معرفی پارک‌ها به تفکیک مناطق: park.tabriz.ir


10. زندمقدم، م.، الماسی مفیدی، ح.، زیویار، پ.1400. پراکنش فضایی رضایت از دسترسی به خدمات شهری در شهرهای میان اندام (مطالعه موردی: شهر بومهن). آمایش محیط, 14(54): 99-122.


11. سادات، م، معرب، ی، صالحی، ا. ۱۳۹۵. تحلیل و بررسی سرزندگی پارک‎های جدید شهری، مطالعه‌ی موردی: پارک آب و آتش تهران. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 20(6): ۲۰۸ -۱۹۴.


12. شجاعی، د، پرتوی، پ. ۱۳۹۴. عوامل مؤثر بر ایجاد و ارتقاء اجتماع‌پذیری در فضاهای عمومی با مقیاس‌های مختلف شهر تهران نمونه موردی: فضاهای عمومی دو محله و یک ناحیه در منطقه ۷تهران، باغ نظر، 34(12): ۱۰۸-۹۳.


13. طبیبیان، م.، قضات، ا. ۱۳۹۲. تحلیل عملکردی فضاهای شهری براساس معیارpps نمونه موردی: پارک ایرانشهر، کنفرانس بین المللی عمران، معماری و توسعه پایدار شهری، دانشگاه آزاد تبریز. ۲۷-۲۸ آذرماه.


14. علوی، ع، احمدی، ف. ۱۳۹۳. مدل‌سازی کمی دسترسی به پارک‌های شهری با رویکرد عدالت فضایی، پارک‌های منطقه ۶ تهران، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی،34(14): ۸۸-۷۰.


15. فیضی، م، مظفر، ف، رعیتی دماوندی، م، عظیمی، م. ۱۳۹۴. مقایسه ترجیح و ادراک مردم از پارک‌های شهری طبیعی – ارگانیک و منظم – هندسی، مطالعه موردی: پارک لاله و دانشجو، فصل‌نامه مطالعات شهری، 13: ۱۶-۵.


16. لطفی، ص، منوچهری، ا، آهار، ح، سالکی، م. ۱۳۹۱. سنجش میزان دسترسی به تسهیلات شهری با استفاده از منطق فازی؛ نمونه موردی: شهر تبریز، نشریه مدیریت شهری، 30(10): ۱۱۳-۱۳۰.


17. لطیفی، ا، سجاد زاده، ح. ۱۳۹۴. ارزیابی تأثیر مؤلفه‌های کیفیت محیطی بر الگوهای رفتاری در پارک‌های شهری مطالعه موردی: پارک مردم همدان، فصلنامه مطالعات شهری، 11(3): ۲۰-۱.


18. مافی، ع، خاکپور، ب، کارگر، ر، قاسمی، م. ۱۳۹۵. مبلمان شهری و گذران اوقات فراغت شهروندان، مطالعه موردی: سبزوار، مجله علوم جغرافیایی، 24(12): ۱۰۹-۹۴.


19. معروفی، س. و بایزیدی، ق.1399. تبیین و تحلیل پایداری فضاهای جمعی و سنجش عوامل مؤثر برآن (نمونه موردی: پارک خانواده شهر مهاباد). آمایش محیط, 13(51): 203-230.


20. Abbasi, A., Alalouch, C., & Bramley, G.2016. Open space quality in deprived urban areas: user perspective and use pattern. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 194-205.


21. Annerstedt, M., Östergren, P. O., Björk, J., Grahn, P., Skärbäck, E., & Währborg, P. 2012. Green qualities in the neighbourhood and mental health–results from a longitudinal cohort study in Southern Sweden. BMC public health, 12(1): 33.


22. Breuste, J., & Rahimi, A2015. Many public urban parks, but who profits from them? The example of Tabriz, Iran. Ecological Processes, 4(1): 6.


23. Brown, G., Schebella, M. F., & Weber, D.2014. Using participatory GIS to measure physical activity and urban park benefits. Landscape and Urban Planning, 121: 34-44.


24. Chiesura, A.2004. The role of urban parks for the sustainable city. Landscape and urban planning, 68(1): 129-138.


25. Colesca, S. E., & Alpopi, C.2011. The quality of Bucharest's green spaces. Theoretical and Empirical Researches in Urban Management, 6(4): 45.


26. Hami, A., Fazle Moula, F.,Sayyah, Z., & Emami, F.2016. Factors affecting people preferences toward environment landscape, case study: shopping mall in Kuala Lumpur. Journal of Current Research and Science, 4 (2): 216-225.


27. Lee, Y. C., & Kim, K. H.2015. Attitudes of citizens towards urban parks and green spaces for urban sustainability: The case of Gyeongsan city, Republic of Korea. Sustainability, 7(7): 8240-8254.


28. Loukaitou-Sideris, A.2006. Southern California Environmental Report Card: Urban Parks. UCLA Institute of the Environment and Sustainability.


29. Maas, J., Van Dillen, S. M., Verheij, R. A., & Groenewegen, P. P.2009. Social contacts as a possible mechanism behind the relation between green space and health. Health & place, 15(2): 586-595


30. Yao, Y., Zhu, X., Xu, Y., Yang, H., Wu, X., Li, Y., & Zhang, Y.2012. Assessing the visual quality of green landscaping in rural residential areas: the case of Changzhou, China. Environmental monitoring and assessment, 184(2): 951