تحلیلی تطبیقی از پیوند توسعه یافتگی و روند گسترش نظام شهرنشینی در ایران و جهان

محورهای موضوعی : آمایش محیط

کاوه امین نژاد ¹ , بختیار عزت پناه ²

1 - (دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه محقق اردبیلی،اردبیل،ایران)
2 - (استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی،مرند، ایران)

تاریخ دریافت : 1394/03/18 تاریخ پذیرش : 1395/02/10 تاریخ انتشار : 1397/03/30

کلید واژه: ایران, توسعه‌یافتگی, نظام شهرنشینی, پیوند شهرنشینی و توسعه, کشورهای شمال و جنوب,

چکیده مقاله :

فرایند شهرنشینی در مناطق مختلف جهان از ابعاد و زوایای گوناگون موردبحث و بررسی قرارگرفته است. یکی از این ابعاد مبحث توسعه است که نظرو توجه بسیاری از محققان عرصه شهر را به خود جلب نموده است.در این راستا تلاش‌های صورت گرفته در جهت بررسی پیوند میان توسعه‌یافتگی با فرایند شهرنشینی کشورها را می‌توان در ارزیابی میزان سلامت یا عدم سلامت روند تحولات نظام اجتماعی- اقتصادی یک جامعه ردیابی کرد. بدین نحو که هر چه همبستگی و نزدیکی میان بحث توسعه و فرایند شهرنشینی بیش تر و بالاتر باشد روند تحولات و پیشرفت های اجتماعی-اقتصادی جامعه از درجه سلامت بیش تری برخوردار بوده و میزان آسیب‌های اجتماعی-اقتصادی و فرهنگی جامعه پایین‌تر خواهد بود و هرچه همبستگی میان این دو کم تر و فاصله آن‌ها از هم بیش تر باشد نشان از عدم تعادل و سلامت تحولات و پیشرفت‌های اجتماعی-اقتصادی جامعه دارد و میزان آسیب‌ها در همه ابعاد بالا خواهد بود. هدف از نگارش این مقاله بررسی و ارزیابی میزان همبستگی میان شاخص‌های توسعه و نظام شهرنشینی در ایران می‌باشد به همین منظور، نخست به بررسی وجوه تفاوت نظام شهرنشینی در کشورهای شمال و جنوب پرداخته‌شده و سپس با استفاده از شاخص‌هایی همچون میزان تولید ناخالص داخلی، میزان سواد و اشتغال و مقایسه آن‌ها با نسبت‌های شهرنشینی کشور و استان‌ها طی دوره‌های مختلف آماری، سعی شده تا وضعیت توسعه در ارتباط با شهرنشینی ایران تبیین گردد. در این مقاله از روش تحلیلی-تطبیقی استفاده‌شده و جهت سنجش میزان توسعه‌یافتگی و نرخ شهرنشینی استان‌ها از تکنیک رتبه‌بندی بهره گرفته‌شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که میزان پیوند و ارتباط میان شاخص‌های توسعه اقتصادی و انسانی با فرایند شهرنشینی در ایران بسیار ضعیف بوده و از الگوی مشخص و قابل‌فهمی پیروی نمی‌کند.

چکیده انگلیسی:

So far, the process of urbanization in different parts of the world and from different aspects has been discussed, one of the aspects of the topics and focus areas of the city that has attracted many researchers. Dedication and effort in examining the relationship between cities and the urbanization of countries can discuss and present an assessment of the degree of health or lack of healthcare developments of socio – economic status. In this way, the stronger the correlation between development and urbanization process, the more developed and improved from socio - economic status it will be. Having this purpose in mind, primarily the researcher has spent time analyzing the urbanization systems in the North and the South Countries referring to such indexes as Net Gross Product while addressing Provinces in Iran the amount of income along with the achieved profit and comparing them with the rate of urbanization across the country. In this paper an analytical - comparative method is deployed to research the advantage and the measure of development and urbanization of Iran along with rating provincial ranking techniques. The results show that the strength and degree of correlation between economic and human development indicates  poor correlation between urbanization process and indicators of human development; an understanding that  does not follow any predictable pattern of change and development .

منابع و مأخذ:

 

1. نیسی، ع (1389). شاخص های توسعه انسانی دراستان های ایران.1385 در: فصلنامه علمی-پژوهشی علوم بهداشتی، شماره دوم، سال دوم. صفحات 56 تا 61


2. عابدین درکوش، س (1372). درآمدی به اقتصاد شهری. تهران. مرکزنشردانشگاهی. ص 33


3. رهنمایی، م.ت (1388).دولت وشهرنشینی درایران (مبانی واصول کلی نظریه توسعه شهروشهرنشینی در ایران) در: فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای، پیش شماره پاییز و زمستان، صفحات 143 تا 165


4. پیران، پ. توسعه برون زا وشهر مورد ایران در: فصلنامه سیاسی-اقتصادی، شماره سی ام، صفحه 45


5. کاتوزیان، محمدعلی همایون (1379). اقتصادسیاسی ایران-ازمشروطیت تا پایان سلسله پهلوی. مترجم: محمدرضا نفیسی و عزیزی. چاپ هفتم. تهران. نشرمرکز. صفحات 289 تا 294

6.شکویی، حسین (1383). دیدگاههای نودرجغرافیای شهری (1). تهران. انتشارات سمت. چاپ هفتم. صفحه 440

1. پیران، پرویز. دیدگاههای نظری درجامعه شناسی شهروشهرنشینی در: فصلنامه سیاسی-اقتصادی، شماره 51 و 52، صفحات 75 تا 80


2. صرافی، مظفر (1379). مبانی برنامه ریزی توسعه منطقه ای.چاپ دوم. تهران. سازمان مدیریت وبرنامه ریزی. صفحه 24


3. فکوهی، ن. (1390). انسان شناسی شهری. چاپ هفتم. تهران. نشرنی. صفحات 377 تا 378


4. پاتر، ر. وایونز، س.(1384). شهر در جهان درحال توسعه. مترجم: ایراندوست و همکاران. چاپ اول. تهران. انتشارات سازمان شهرداریهای کشور. صفحات 26 تا 29


5. نتایج سرشماری رسمی نفوس ومسکن سال های 1375 لغایت 1390،مرکزآمار ایران

12. Wyly, Elvin(2012)" Contemporary Urbanization and Global City-Systems"Urban Studies 200, Cities,September 29,PP.1-26

13. vista.ir/article/233617

14. Pacione, Michael (2001)"Urban Geography a global perspective", Great Britain, P: 433