بررسی فرایند واجی هماهنگی واکه‌ای در گویش گیلکی رشت بر اساس واج‌شناسی خود‌ واحد

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات شمال کشور (گیلکی، مازنی، طبری و غیره))

(اصلاحیه) شهین شیخ سنگ تجن ¹ , بهناز پوریوسف هشجین ²

1 - استادیار، گروه زبانشناسی و زبانهای خارجی، دانشگاه پیام نور، ایران.
2 - کارشناس ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه پیام نور رشت

تاریخ دریافت : 1396/09/04 تاریخ پذیرش : 1397/04/20 تاریخ انتشار : 1397/12/01

کلید واژه: فرایندهای واجی, واج‌شناسی زایشی, هماهنگی واکه‌ای, واج‌شناسی خودواحد,

چکیده مقاله :

واج‌شناسی خودواحد، ادامۀ تحقیقات در چارچوب واج‌شناسی زایشی است که اولین بار گلداسمیت در سال 1976 آن را مطرح کرد. در واج‌شناسی خودواحد، بازنمایی واجی از حالت خطی بیرون آمده، به صورت شبکه‌ای و سلسله‌مراتبی تبیین می‌شود. بر اساس این، فضای بازنمایی واجی، شامل مشخصۀ مستقل (خودواحد) است. در واج‌شناسی خودواحد، کانون توجه بر تغییراتی قرار گرفته است که قوانین واجی می‌توانند بر سازمان‌بندی بازنمای‌های واجی ایجاد کنند. در انگارۀ خودواحد، بازنمایی‌ها دیگر به صورت یک ردیف از عناصر واجی ساده که تمام فرایندهای واجی در همان سطح انجام می‌گیرد، نیستند. در این انگاره، قوانین واجی نه تنها بر عناصر واجی تأثیر می‌گذارند بلکه بر نحوۀ ارتباط عناصر لایه‌های مختلف با یکدیگر مؤثرند. در این پژوهش سعی بر آن است که فرایند واجی هماهنگی واکه‌ای در گویش گیلکی رشت در چارچوب واج‌شناسی خودواحد مورد بررسی قرار گیرد. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است و داده‌های تحقیق به صورت میدانی و اسنادی جمع‌آوری شده است. داده‌ها از صورت گفتاری گویش گیلکی گویشوران بومی، فرهنگ‌های مختلف و نیز شمّ زبانی محقق جمع‌آوری شده است و سپس از طریق مصاحبه با تعدادی گویشور بومی‌و کهنسال مرد و زن، موارد شک و تردید در خصوص تلفظ برخی از داده‌ها برطرف گردیده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که واج‌شناسی غیرخطی خودواحد، قادر به تبیین و بازنمایی فرایند واجی هماهنگی واکه‌ای در گویش گیلکی رشت با کفایت توضیحی لازم است. اصلاحیه:نظر به درخواست کتبی نویسنده مسئول پس از انتشار مقاله و در راستای اجرای قوانین cope، نام شهین شیخ سنگ تجن (استاد راهنما) جایگزین نام پریسا فرخ گردید.

چکیده انگلیسی:

Auto-segmental phonology is a continuation of research in generative phonology framework firstly proposed by Goldsmith in 1976. In auto-segmental phonology, phonological representation comes out of the linear mode and it is explained in form of network and hierarchy. Accordingly, in auto-segmental phonology, the focus is on the changes which phonological rules can do on the organization of phonological realizations. In auto-segmental phonology, realizations are not as the simple phonological elements which include all phonological rules at the same level, anymore. In auto-segmental phonology, phonological rules not only affect phonological elements, but also influence the manner of the relation of elements in different layers. This research aims to investigate the phonological process of vowels harmony in Gilaki dialect in Rasht on the basis of auto-segmental phonology. The research method is both descriptive and analytical. The data have been collected by field study method. The results revealed that auto-segmental phonology, itself, was able to explain and represent the phonological process of vowel harmony in Gilaki dialect of Rasht.

منابع و مأخذ:

کتاب‌ها

- پاینده لنگرودی، محمد، (1366)، فرهنگ گیل و دیلم، فارسی به گیلکی،تهران: امیرکبیر.

- ستوده، منوچهر، (1390)، فرهنگ گیلکی، تهران: نشریه ایران شناسی.

-- شیخ سنگ تجن، شهین، (1384)، بررسی واج‌شناسی غیرخطی در آواهای گویش تالشی، رشت: نشر فرهنگ ایلیا.

- کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه، (1385)، واج‌شناسی رویکردهای قاعده بنیاد، تهران: انتشارات سمت.

- مرعشی،احمد، (1363)، واژه‌نامۀ گویش گیلکی، رشت: طاعتی.

پایان نامه‌ها

- بصیرت، وحید، (1393)، تحلیل فرایندهای آوایی گویش گیلکی بر مبنای اطلس زبانی، پایان‌نامۀ کارشناس ارشد زبان شناسی همگانی، دانشگاه تربیت مدرس.

- بی‌جن خان، محمود، (1374)، بازنمایی واجی و آوایی زبان فارسی و کاربرد آن در زبان شناسی خودکار گفتار پیوسته، رسالۀ دکترای زبان شناسی همگانی، دانشگاه تهران.

- پرمون، یدالله، (1375)، نظام آوایی گونه کرمانی از دیدگاه واج‌شناسی زایشی و واج‌شناسی جزء مستقل، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان شناسی همگانی، دانشگاه علامه طباطبایی.

- رضی‌نژاد، محمد، (1381)، واج‌شناسی گویش ترکی مشکین شهر بر پایه نظریه خود واحد،  پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه تهران.

- سوهانی، بهاره، (1383)، نظام آوایی بلوچی سراوان: رویکردی خطی و غیرخطی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه تهران.

- کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه، (1379)، واج‌شناسی خودواحد و کاربرد آن در فرایندهای واجی زبان فارسی، رسالۀ دکترای زبان شناسی همگانی، دانشگاه تهران.

- ملکی، محمود، (1381)، بررسی فرایندهای واج – واژی گونۀ معیار زبان فارسی براساس واج‌شناسی غیرخطی خودواحد، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان شناسی همگانی، دانشگاه تهران.

- نقش‌بندی، شهرام، (1375)، تعیین هویت واجی چهار همخوان گرفته در ترکی آذری، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان شناسی همگانی، دانشگاه علامه طباطبایی.

- نوروزی، طاهره، (1383)، بررسی نظام آوایی گویش گیلکی رشت در چارچوب واج‌شناسی خودواحد، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه تربیت مدرس.

 مقالات

کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه و شعبانی، منصور، (1386)، «برخی از فرایندهای واجی در گویش گیلکی رودسر»، مجلۀ زبان و زبان شناسی، سال سوم، ش اول، صص 1-38.

منابع لاتین

- Chomsky, N & Halle, M. (1968). The sound pattern of English. New York: Haper & Row.

- Chomsky, N & Halle, M. (1989). Phonological Features. Oxford: Oxford University Press.

- Goldsmith, J.A. (1990). Auto-segmental and metrical phonology, Linguistic analysis, 2, 23-68.