بررسی اشعار و ترانه‌های عروسی در شهرستان جهرم

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات مناطق مرکزی (اصفهان، فارس، تهران، سمنان و غیره))

عظیم جبّاره ناصرو ¹ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه جهرم)
پریچهر کوهنورد ² (کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه جهرم.)

تاریخ دریافت : 1397/07/24 تاریخ پذیرش : 1398/01/12 تاریخ انتشار : 1398/10/01

کلید واژه: داماد, فرهنگ عامه, ترانه, عروس, شهرستان جهرم,

چکیده مقاله :

ادبیات شفاهی و عامیانه، بستر مناسبی برای شناخت آداب و رسوم مردم هر منطقه است. در بیشتر مناطق سرزمین ما ترانه‌های محلی فراوانی رایج است؛ یکی از انواع این ترانه‌ها، اشعاری است که دربارۀ آیین‌های ازدواج در میان مردم رایج بوده است و در شهرهای مختلف، به نام‌های گوناگونی خوانده می‌شود. در میان این اشعار می‌توان رسم‌ها و آیین‌های مختلف مردم را بازیافت. در شهرستان جهرم استان فارس نیز بخش عمده‌ای از اشعار محلی به ترانه‌هایی با موضوع جشن عروسی و ازدواج اختصاص دارد. هدف از این پژوهش که به شیوۀ میدانی و کتابخانه‌ای انجام شده است، بیان ویژگی‌های اشعار عروسی و طبقه‌بندی آن‌ها از لحاظ مضمون و محتواست. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که اشعار عروسی در شهرستان جهرم به دو بخش عمده قابل تقسیم است: الف) اشعاری در توصیف عروس و داماد؛ ب) اشعاری که بیانگر رسوم و آداب و عادت‌های مردم این شهر است که بخش های گوناگونی دارد؛ مانند حنابندان، جهیزیه بردن، حمام کردن و خلعت پوشیدن داماد، مراسم خداحافظی عروس و آماده کردن اتاق عروس و داماد.

چکیده انگلیسی:

Oral and folk literature is a good platform for understanding the customs of each region. In most parts of our land, there are many local songs. One of these types of songs is poems about marriage rituals which are popular among people and are sung in different cities. Among these poems, various customs and rituals of the people can be found out.   In Jahrom city of Fars province, most of the local poems are dedicated to songs about wedding and marriage. The purpose of this field and library research is to express the characteristics of the wedding poems and to classify them in terms of contents and matters. The findings of this study show that wedding poems in Jahrom city can be divided into two main parts:  (A) Poems describing the bride and groom; (b) Poems that illustrate the customs and habits of the people of this city with various parts, such as banquets, taking furniture, bathing, and bridegroom dressing, the bride's farewell, and preparing the bride and groom's room.

منابع و مأخذ:

کتاب‌ها

-‌ الیاده، میرچا، (1387)، مقدس و نامقدس، ترجمۀ نصرالله زنگویی، چاپ دوم، تهران: سروش.

- حقایق جهرمی، حسین، (1375)، کتاب جهرم، بی‌جا: وحید.

- درویشی، محمدرضا، (1393)، موسیقی و آیین‌های جزیرۀ قشم و جزایر تابعه، تهران: سازمان منطقه آزاد.

- رستگار فسایی، منصور، (1380)، انواع شعر فارسی، چاپ دوم، شیراز: انتشارات نوید.

- روح‌الامینی، محمود، (1382)، گرد شهر با چراغ در مبانی انسان‌شناسی، تهران: عطار.

- شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1350)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: انتشارات فاروس ایران.

- طوفان، جلال، (1380)، شهرستان جهرم، چاپ سوم، شیراز: کوشامهر.

- عقیلی، سیدعبدالرسول، (1394)، با نسیم تارونه، چاپ اول، جهرم: نشر بونیز.

- فردوسی، ابوالقاسم، (1380)، شاهنامه، تصحیح مصطفی جیحونی، تهران: شاهنامه‌پژوهی.

- فرزین‌نیا، صمد، (1393)، فرهنگ فارسی جهرمی(واژه‌ها، اصطلاحات، ضرب‌المثل‌ها، باورها و آیین‌ها)، چاپ دوم، شیراز: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.

- فرزین‌نیا، صمد،  (1393)، واسونک‌های محلی جهرمی، چاپ اول، شیراز: آوند اندیشه

- فرزین‌نیا، صمد، (1395)، ترانه‌های محلی جهرمی؛ دوبیتی‌ها، چاپ اول، جهرم: نشر بونیز.

مقالات

- امین‌پور، قیصر، (1380)، «سنت و نوآوری در فرهنگ عامۀ ایران»، زبان و ادبیات فارسی، ش 32، صص 233- 248.

- جباره‌ناصرو، عظیم و کوهنورد، رقیه، (1396)، «جایگاه زن در فرهنگ عامۀ شهرستان جهرم»، دو ماهنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، سال پنجم، ش 18، صص 131- 152.

- جمالیان‌زاده، سید برزو و کرمی، محمدحسین و جلیل نظری، (1394)، «نگاهی به اشعار و ترانه‌های عروسی در کهگیلویه»، فصلنامۀ ادبیات و زبان‌های محلی ایران زمین،  ش 10، صص 21- 40.

- ذوالفقاری، حسن، (1394)، «کاربرد و ویژگی‌های دوبیتی در بومی‌سروده‌های ایرانی»، ادب‌پژوهی، ش 32، صص 62- 95. 

- ذوالفقاری، حسن، (1396)، «شیوه‌های اجرایی اشعار محلی در ایران»، شعرپژوهی، ش 33، صص 69- 99.

- رضایی، مهدی و زارعی‌فرد، رها، (1390)، «درآمدی بر بررسی تاریخی واژه‌های جهرمی»، ادبیات و زبان‌های محلی ایران زمین، سال اول، ش4، صص69-94.

- رفیع‌فر، جلال‌الدین و کمال‌لو، خدیجه، (1393)، «بررسی آیین حنابندان از دیرباز تاکنون؛ مطالعۀ اسنادی 10 منطقه در ایران»، دوماهنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، ش 4، صص 27- 54.

- سعیدی، سهراب؛ اکبری شلدره، فریدون و حسین قاسم‌پور مقدم، (1397)، «نقش خواهر داماد در باسنک‌های آیین ازدواج هرمزگان». دوماهنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، سال ششم، ش20، صص195- 224.

- طباطبایی، سیدحسین و طباطبایی، سیدحسن و محمد رضایی، (1394)، «آیین‌های سوگ و سرور در منطقۀ سرکویر دامغان»، فصلنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، ش 5، صص 1- 28.

- طبیب‌زاده، امید، (1392)، «بررسی تاریخی وزن در فهلویات»، زبان‌ها و گویش‌های ایرانی؛ ویژه‌نامۀ فرهنگستان، ش 3، صص 59- 90.

- فقیری، ابوالقاسم، (1355)، «مراسم عروسی در شیراز»، هنر و مردم، ش 162، صص 76- 80.

- محسنی، مرتضی و کمرپشتی، عارف، (1394)، «تحلیل ساختار قافیه و ردیف در دوبیتی‌های مازندرانی شهرستان سوادکوه»، دوماهنامه فرهنگ و ادبیات عامه، سال پنجم، ش 2، صص 125- 158.

- محمدحسین‌زاده، عبدالرضا و محمد بصیری، (1388)، «بررسی جنسیت در ضرب‌المثل‌ها با توجه به آیات و احادیث»، مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، ش 4، صص 7- 32.