بررسی تصاویر زبانی گویش وارکی با رویکرد زبان شناسی زیست‌محیطی

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات مناطق مرکزی (اصفهان، فارس، تهران، سمنان و غیره))

زهرا حسینی ¹ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه جهرم.)
رها زارعی فرد ² (استادیار گروه زبانشناسی دانشگاه جهرم)

تاریخ دریافت : 1399/12/19 تاریخ پذیرش : 1400/02/12 تاریخ انتشار : 1400/10/01

کلید واژه: حیوانات, گیاهان, زبان شناسی زیست‌محیطی, تصاویر زبانی, ویژگی‌های جسمانی و ویژگی‌های ظاهری,

چکیده مقاله :

زبان شناسی زیست محیطی از علوم میان‌رشته ای است که اخیراً مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است. اهمیت محیط زیست در زندگی روزمرۀ اهالی نقاط مختلف به گونه ای است که در زبان روزمره و اصطلاحات و ضرب‌المثل های مردم با گویش های مختلف نمود پیدا کرده است. در این مقاله سعی شده است ردّ پای محیط زیست در اصطلاحات و ضرب‌المثل های گویش وارکی با رویکرد زبان شناسی زیست‌محیطی واکاوی شود. روش تحقیق بدین گونه بود که با استفاده از مکالمه و مصاحبه با هشت گویشور بومی، اصطلاحات روزمره جمع آوری شد. گویشوران شامل 4 زن و 4 مرد بین 38 تا 80 ساله بودند. پس از جمع آوری داده ها، آوانگاری داده ها انجام شد و سپس با توجه به رویکرد زبان شناسی زیست محیطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تصاویر زبانی زیست محیطی بیشتر شامل تشبیه، تمثیل و ضرب‌المثل و کنایه است. در خلق این تصاویر از ویژگی‌های حیوانات و گیاهان استفاده شده است؛ البته درصد استفاده از ویژگی‌های حیوانات بسیار بیشتر از ویژگی‌های گیاهان بوده است. تصاویر مربوط به حیوانات خود در دسته‌بندی‌هایی از قبیل ظاهر حیوان و رفتار حیوان قرار گرفته و شامل حیواناتی چون گوسفند (بره، میش)، الاغ، گاو، گوساله، سگ، بز، خرس، گراز، گرگ، مرغ، قوچ، گربه و شتر و حشرات می شود. ویژگی های جسمانی حیوانات شامل چاقی، لاغری، قدرت، ضعف، زشتی، زیبایی و غیره و ویژگی های رفتاری که بیشتر در این تصاویر دیده می شود شامل تندروی، کندروی، عصبانیت، انزوا، سماجت، نادانی، موذی گری و غیره می شود.

چکیده انگلیسی:

Ecolinguistics is an interdisciplinary approach attracted the attention of many researchers in different fields. The environmental elements represented in everyday language, idioms and proverbs of different varieties. This article aims at investigating the ecological images in, idioms and proverbs of Varaki Variety. The data gathered from 8 informants (4 men and 4 women) between 38 to 80 years old. After gathering data, data transcribed, and then analyzed by ecolinguistic approach. Linguistic images include similie, metonymy, irony and proverbs. For revealing these images, animals and plants play important role. The characteristics of animals are more frequent than plants. The images of animals include animal appearance and behavior. Animal images include animals such as sheep, donkey, cow, calf, dog, goat, bear, hog, wolf, hen, ram, cat, camel and insects. Physical characteristics include fatness, thinness, weakness, ugliness and beauty. Behavioral characteristics include fast, slow, anger isolation, persistence, ignorance, and insidious ones.

منابع و مأخذ:

1- آهنگر، عباس­علی و خوشخونژاد، امیرعلی. (1397). «مقولۀ نفی و جایگاه آن در گویش لری کهکیلویه». جستارهای زبانی. 9 (5)، 33-1.

2- افرازی­ زاده، سید فیض ­الله. (1392). اصالت واژگان لری: ریشه­ یابی برخی از واژگان پرکاربرد لری در زبان­ های باستانی. اصفهان: انتشارات بهتا پژوهش.

3- امان­ اللهی بهاروند، سکندر. (1370). قوم لر، پژوهشی دربارۀ پیوستگی قومی و پراکندگی جغرافیایی لرها در ایران. تهران: انتشارات آگاه.

4- اورانسکی، یوسیف.م. (1358). زبان­ های ایرانی. ترجمۀ علی اشرف صادقی. تهران: انتشارات سخن.

5- بخشیان­فر، قاسم. (1375). توصیف گویش لری ممسنی. پایان ­نامۀ کارشناسی ارشد زبان­ شناسی همگانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان.

6- پرمون، یدالله. (۱۳۸۵). طرح ملی اطلس زبانی ایران. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری. پژوهشکدۀ زبان­ شناسی، کتیبه­ ها ومتون.

7- پرمون، یدالله؛ محمدی هاشمی، منا و گوشه، صدیقه. (1394). «پسوند گذشته ­ساز در لری کهکیلویه و بویراحمد و رفتار تلفظی آن». زبان­پژوهی، 7 (2)، 64-43

8- ثمره، یدالله. (۱۳۷۸). آواشناسی زبان فارسی. ویراست۲. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

9- حبیبی فهلیانی، حسن. (۱۳۷۱). ممسنی در گذرگاه تاریخ. شیراز: انتشارات نوید.

10- حسینی ماتک، الهه. (1395). «نقدی بر موادی برای مطالعۀ گویش بختیاری». علم زبان، 6 (1)، 148-131

11- حق ­شناس، علی محمد. ( 1384). آواشناسی. تهران: نشر آگاه.

12- حیدری، آرمان؛ ابتکاری، محمدحسین و محققی، عبدالمجید. (1396). «واکاوی مفهوم زن در ضرب­المثل ­های لری با تاکید بر نابرابری جنسیتی». فرهنگ و ادبیات عامه، 5 (17)، 221-195

13- داوری، پریسا و دهقانی، رؤیا. (1396). «بررسی انواع فعل در گویش لشنی». رخسار زبان، 1 (2)، 165-145

14- داوری، پریسا و جانی، ابراهیم. (1397). «بررسی و توصیف زبان ­شناختی انواع ضمیر در گویش لری کامفیروز». ادبیات و زبان­ های محلی ایران زمین، 8 (3)، 61-48.

15- دبیرمقدم، محمد. (1387). «زبان، گونه، گویش و لهجه: کاربردهای بومی و جهانی». ادب­پژوهی، 2 (5)، 128-91.

16- رستم­بیک تفرشی، آتوسا. (1394). «روش­ شناسی پژوهش در مطالعات گویشی». زبان­شناخت، 6 (2)، 143-117.

17- رستمی، محسن و سیدی، سعید. (1383). گنجینۀ اقوام ایران: قوم لر. تهران: پشتیبان.

18- رضایی، والی و خیرخواه، محمد. (1394). «رده ­شناسی ترتیب واژه در گویش لری بویراحمدی». ادبیات و زبان­های محلی ایران زمین، 5 (4)، 58-41.

19- ضیامجیدی، لیلا و حق ­بین، فریده. (1397). «نمود فعل در زبان لری و گونه ­های آن». مطالعات زبان­ها و گویش ­های غرب ایران، 6 (3)، 110-93.

20- علمداری، هدایت الله. (۱۳۸۹). بررسی و توصیف واجی و ساخت واژی گویش لری رستم. پایان­ نامۀ کارشناسی ارشد زبان­شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات فارس: شیراز.

21- کریمی، امین. (1395). «بررسی فرآیندهای واجی همخوان­ های گویش لری ممسنی بر اساس نظریۀ بهینگی». کنفرانس بین­ المللی هزارۀ سوم و علوم انسانی: شیراز.

22- کشاورزی، سودابه؛ صیادکوه، اکبر و باهنر، شهرام. (1397). «گردآوری و بررسی واژگان و اصطلاحات کم ­کاربرد دامداری در گویش لری دهستان دشت روم». ادبیات و زبان­های محلی ایران زمین، 8 (3)، 100-86.

23- گرامی، شهرام. (1371). توصیف ساختمانی گروه فعلی و اسمی در گویش لری بویراحمدی لهجۀ باشتی. پایان­ نامۀ کارشناسی ارشد زبان­ شناسی، دانشگاه علامۀ طباطبایی: تهران.

24- مجیدی کرایی، نورمحمد. (۱۳۷۱). تاریخ جغرافیایی ممسنی. تهران: انتشارات علمی و   فرهنگی.

25- مدرسی، یحیی. (1384). «گسترۀ گویش­ شناسی نوین». گویش­شناسی، 3 (4)، 22-2.

26- مقیمی، افضل. (1373). بررسی گویش بویراحمد. شیراز: انتشارات نوید.

27- هاشمی، محمدحسین. (1381). «تأملی کوتاه در زبان لری». کیهان فرهنگی، 16 (4)، 49-47.

28- همتی، ابوذر. (1370). فرهنگ تطبیقی واژگان گویش لری ممسنی با واژگان فارسی نو و میانه. پایان ­نامۀ کارشناسی ارشد فرهنگ و زبان­ های باستانی. دانشگاه شیراز: شیراز.

29 - Anonby, E. J. (2011). Update on Luri: How many Languages? In http://journals.Cambridge.org.

30 - Asher, R. E. (1994). Encyclopedia of Language and Linguistics. Vol 4. Oxford and New York pregamon press.

31- MacKinnon, C (2011). “Lori dialects”. Encyclopædia Iranica 18. New York: Center for Iranian Studies, Columbia University. Online address: http://www.iranicaonline.org/ articles/lori-dialects.

32 -Windfuhr, G. (2009). Dialectology and topics. In: Gernot - Windfuhr (Ed.). The Iranian languages, (pp. 5-42) London / New York: Routledge