معرفی منظومۀ بلوچی «مَکُّران» روانبُد و تطبیق آن با «حیدربابا»ی شهریار

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات سیستان و بلوچستان

عبدالغفور جهاندیده ¹

1 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار، چابهار، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/10/30 تاریخ پذیرش : 1400/03/13 تاریخ انتشار : 1400/03/13

کلید واژه: شهریار, ادبیات تطبیقی, عبدالله روانبُد, منظومۀ مکّران, منظومۀ حیدربابا,

چکیده مقاله :

ادبیات بلوچی قدمت زیادی دارد و در دورۀ معاصر رشد چشمگیری داشته است؛ اما به دلایل گوناگون، نسبت به ادبیات اقوام دیگر ایرانی؛ مانند آذری ها، کردها و گیلک ها گمنام مانده است. شعر و شاعری جزء جدایی‌ناپذیر زندگی بلوچ ها بوده است و بنا بر همین پیشینه، شعر همچنان طرف‌داران و علاقه ‌مندان بسیاری دارد. منظومۀ مکّران سرودۀ عبدالله روانبُد، پرطرف‌دارترین و مشهورترین شاعر بلوچ در بلوچستان ایران است. این شاعر دوزبانه، به فارسی و بلوچی شعر سروده و مهم ترین و پرآوازه‌ ترین شعر ایشان، منظومۀ مکّران است، این منظومه به زبان بلوچی و در قالب سنّتی بلوچی و بحر عروضی رجز سروده شده است. شهرت این منظومه بیشتر مدیون خنیاگران یا به‌اصطلاحِ بلوچی، پهلوانان است. این منظومه، دائرةالمعارف کوچکی از شناخت سرزمین بلوچستان، به‌ویژه مکّران و مردمان آن است. این اثر منظوم از شاهکارهای ادبیات معاصر بلوچی به شمار می‌ آید و در اوج بلاغت و فصاحت است. شاعر در این منظومه از فرهنگ، رسوم، احوال گذشته، زیبایی های سرزمین بلوچستان، از اصالت و مردانگی های قوم بلوچ، حسرت دوران گذشتۀ این قوم و پایبندی به اخلاق و دین سخن می‌ گوید. این منظومه در بسیاری از جهات با منظومۀ تُرکی حیدربابای شهریار قابل‌مقایسه است. این مقاله نخست به معرفی و بررسی ساختاری و درون مایۀ منظومۀ مکّران، سپس به تطبیق آن با منظومۀ حیدربابای شهریار می پردازد.

چکیده انگلیسی:

Balochi literature has a long history and it has developed significantly in the contemporary period, but compared to the literature of some other ethnic groups in Iran it has remained unknown for various reasons. Poetical art has been an essential part of Baloch life and poetry still has many fans and enthusiasts. The Poetry of Ravanbad is the most popular and very famous in Balochistan. This bilingual poet has written many poems in Persian and Balochi languages, and his most important poem is "Makkoran". This poem is in Balochi and has 317 stanzas and it is in the traditional Balochi form and composed in the form of prosodic or poetical meter. The prominence of this poem is mostly due to the minstrels or the so-called "Pahlevanan". This is a small encyclopedia of knowledge of Balochistan, especially Makkoran and the people. This poetic work is considered to be one of the masterpieces of contemporary Balochi literature and it is at the peak of rhetoric and eloquence. The poet, in this poem talks about the culture, customs, past history, beauties of Balochistan, the originality and masculinity of Balochi people, the longing of the past of this people and the adherence to morality and religion. This poem is in many ways, comparable to the Turkish poem of Haidar Baba. In this article, we first present and review the structure and theme of Makkoran poem, and then we compare it to the poem of Haidar Baba

منابع و مأخذ:

• آرین­ پور، یحیی. (1376). از نیما تا روزگار ما، تهران: انتشارات زوار


• بهجت تبریزی، شهرزاد. (1386). «شهریار ملک ادب»، مجلۀ کتاب ماه ادبیات، 11(5)، 111-110.


• ذبیحی، مرتضی. (1376). فرهنگ عامه در اشعار فارسی شهریار، اراک: انتشارات ذره­بین.


• رامپوری، غیاث­الدین .(1375). غیاث­الغات، چاپ دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.


• روانبُد پیشنی، عبدالله. (1396). منظومۀ مکّران، مقدمه و ترجمه و توضیح: عبدالغفور جهاندیده، تهران: انتشارات شیخ شرفی.


• شاه­ حسینی، ناصرالدین. (1368). شناخت شعر، چاپ دوم، تهران: موسسۀ نشر هما.


• شریفی، محمد.(1388). فرهنگ ادبیات فارسی، چاپ سوم، تهران: فرهنگ نشر نو-انتشارات معین.


• شریفیان، مهدی. (1386). «بررسی فرایند نوستالژی در اشعار سهراب سپهری»، پژوهشنامۀ ادب غنایی، 5(8)، 72-51.


• شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1390). با چراغ و آینه، تهران: انتشارات سخن.


• شوکتی، آیت. (1399). «حیدربابا، ترجمان غریبانگی شهریار»، فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین، 10(3)، 110-87.


• شهریار، محمدحسین. (1377). سلام بر حیدربابا، ترجمۀ کریم مشروطه ­چی، تهران: انتشارات دنیا.


• شهریار، محمدحسین. (1386). حیدربابا، ترجمۀ میر صالح حسینی، تهران: نشر جمهوری.


• محمدی، حسنعلی. (1372). شعر معاصر ایران (از بهار تا شهریار)، ج2، قم: بی­نا.


• میرصادقی، میمنت. (1385). واژه­نامه هنر شاعری، چاپ سوم، تهران: کتاب مهناز.