ساختار صرفی فعل در گویش کوپایی

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات مناطق مرکزی (اصفهان، فارس، تهران، سمنان و غیره))

فاطمه زهرا اسحقی کوپایی ¹ (دکتری زبان و ادبیّات فارسی و مدرّس دانشگاه فرهنگیان، پردیس فاطمه الزهرا، اصفهان، ایران.)
محمد رضا معصومی ² (گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران.)
علی آسمند جونقانی ³ (گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران.)

تاریخ دریافت : 1401/10/03 تاریخ پذیرش : 1401/11/05 تاریخ انتشار : 1401/11/05

کلید واژه: زمان, فعل, ساختار صرفی, کوهپایه, گویش کوپایی,

چکیده مقاله :

کوهپایه، با نام های قدیمی ویر و قُهپایه، شهری است که در هفتاد کیلومتری شرق شهر اصفهان و در حاشیۀ کویر مرکزی ایران واقع شده‌است. موقعیت جغرافیایی و طبیعی کوهپایه -که بنا به شواهد تاریخی، یادگار عهد ساسانیان است- در کنار حفظ گویش به‌جامانده از زبان پهلوی و تکلّم مردم شهر به این گویش، از قدمت و غنای فرهنگی کوهپایه حکایت دارد. نگارندگان این مقاله با هدف نگاهداشت و معرفی بخشی از گویش کهن کوپایی، به بررسی ساختار صرفی فعل در این گویش پرداخته‌اند. این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و گردآوری داده‌های آن با استناد به منابع کتابخانه‌ای و تحقیقات میدانی انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که ساختار فعل در گویش کوپایی تفاوت‌های بارزی با فارسی معیار دارد. در گویش کوپایی، ساخت ستاک مضارع و ساختار افعال آینده و امر از قاعدۀ خاصی پیروی نمی‌کند. جایگاه شناسه در افعال ماضی این گویش نیز یکسان نیست؛ بدین معنا که شناسه در ماضی ساده، بعید و نقلی قبل از ستاک و در بقیۀ افعال، بعد از ستاک می‌آید.

چکیده انگلیسی:

Kohpayeh, Vir and Qahpayeh as old names, is a city located seventy kilometers east of Isfahan and on the edge of the central desert of Iran. The geographical and natural position of Kohpayeh, based on the historical evidence is the leftover of the Sasanian era, along with the preservation of the Pahlavi language, and the speech of the people of this city, has indicated the antiquity and cultural richness of Kohpayeh. The authors of this article have investigated the verb morphological structure of this dialect with the aim to preserve and to introduce a part of the ancient Kupaee dialect. This research has been conducted in a descriptive-analytical way and the data were collected based on library sources and the field of research. The results of the research show that the verb structure in the Kupaee dialect has significant differences with the standard Persian language. In the Kupaie dialect, the construction of the present participle and the structure of future and imperative verbs do not follow any special rules. The position of the identifier in the verbs of past tense in this dialect is also not the same; means that the identifier in the simple past, past perfect, and present perfect tenses come before the root and in the rest of the verbs comes after the root.

منابع و مأخذ:

• آذرلی، غلامرضا.(1387). فرهنگ واژگان گویش های ایران، کرمان: انتشارات هزار با همکاری کتابفروشی بلخ.


• ارانسکی، یوسیف میخائیلوویچ.(1386). زبان های ایرانی، ترجمۀ علی اشرف صادقی، چاپ دوم، تهران: نشر سخن.


• اصغری طرقی، مژگان.(1398). « دستگاه صرف فعل در لهجۀ طَرقی از گویش راجی»، ادبیات و زبانهای محلی ایران‌زمین، 9(1)، 1-28.


• باقری، مهری.(1400). تاریخ زبان فارسی، تهران: نشر قطره.


• برجیان، حبیب. (1394). گنجینۀ گویش‌های ایرانی، استان اصفهان2، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.


• برجیان، حبیب.(1382). «نصاب ولایتی درویش رضا مداحی کوپایی»، نامۀ پارسی، 9(3)، 63-80.


• تجدّد، محمدرضا.(1346). ترجمۀ الفهرست ابن ندیم، تهران: چاپخانۀ بانک بازرگانی ایران.


• تکمیل همایون، ناصر.(1381). تاریخ ایران در یک نگاه، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی.


• جعفری، عباس.(1379). گیتاشناسی ایران، جلد سوم، تهران: مؤسسۀ جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی.


• ریپکا، یان، اتالار کلیما و ایرژی بچکا.(1370). تاریخ ادبیات ایران، ترجمۀ کیخسرو کشاورزی، تهران: نشر گوتنبرگ و جاویدان خرد.


• سمیعی، احمد و صفوی، کوروش و یارمحمدی، لطف الله. (1386). کتاب مبانی زبان‌شناسی، تهران: نشر شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران .


• شریعت، محمدجواد.(1372). دستور زبان فارسی، چاپ ششم، تهران: اساطیر.


•  فرجی، عبدالرضا و جمعی از دبیران جغرافیای استان اصفهان.(1366). جغرافیای کامل ایران، تهران: شرکت چاپ و نشر ایران.


• کلباسی، ایران.(1389). فرهنگ توصیفی گونه‌های زبانی، تهران: نشر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.


• معاونت سنجش از دور و جغرافیای اداره کل اطلاعات  جغرافیایی. (1379). فرهنگ کوه‌های کشور، جلد دوم، تهران: نشر سازمان جغرافیایی نیروهای مسلّح.