بررسی تطبیقی شاخص‌های کیفیت زندگی عشایر در ییلاق و قشلاق ایل بختیاری (مطالعه موردی: عشایر شهرستان لالی)

الموضوعات :

زهرا سلطانی ¹ , مجید گودرزی ² , صادق سلیمانی بابادی ³

1 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
2 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
3 - دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه¬ریزی روستایی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

تاريخ الإرسال : 29 الإثنين , ذو الحجة, 1444 تاريخ التأكيد : 05 الأربعاء , ربيع الأول, 1445 تاريخ الإصدار : 20 الأربعاء , شعبان, 1446

الکلمات المفتاحية: کیفیت زندگی, عشایر, ییلاق, قشلاق, شهرستان لالی,

ملخص المقالة :

مقدمه: امروزه بهبود کیفیت زندگی، یکی از اهداف اصلی برنامه‌ریزی‌ها در هر کشور است. برای این منظور در وهله اول باید شناخت دقیق و همه‌جانبه‌ای از وضعیت موجود کیفیت زندگی به عمل آید که این امر بر اساس یک نگرش نظام‌مند امکان‌پذیر خواهد بود.

 هدف پژوهش: هدف این پژوهش بررسی شاخص‌های کیفیت زندگی عشایر شهرستان لالی در ییلاق و قشلاق می‌باشد.

روش­شناسی تحقیق: این پژوهش  ازلحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش انجام، توصیفی - تحلیلی می‌باشد. جامعه آماري پژوهش حاضر را عشایر شهرستان لالی تشكيل مي­دهند و حجم نمونه که با استفاده از فرمول کوکران محاسبه گرديد، 322 نمونه مشخص‌شده است. داده­های نظری پژوهش به روش کتابخانه­ای از طریق کتب موجود و مقالات جمع­آوری شد و اطلاعات میدانی با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته گردآوری شد. برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از آمار توصیفی (میانگین، انحراف معیار، مد، میانه) و آمار استنباطی (تی تک نمونه‌ای) مبادرت شده است.

قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، مناطق ییلاق و قشلاق عشایر شهرستان لالی می­باشد.

یافته ­ها: نتايج حاصل از آزمون t تک نمونه‌ای نشان مي‏دهد که مقدار ميانگين به‌دست‌آمده از شاخص اقتصادی در مناطق قشلاق و ییلاق به ترتیب برابر است با (88/1) و (49/1)، شاخص اجتماعی در قشلاق (43/2) و در ییلاق (16/2)، شاخص کالبدی در قشلاق (99/1) و در ییلاق (20/2)، شاخص زیست‌محیطی در قشلاق (07/2) و در ییلاق (98/1) که نسبت به ميانگين فرض صفر (3) پایین‌تر است که نشان‌دهنده این است که شاخص‌های مذکور تأثیر مثبتی در کیفیت زندگی عشایر ایل بختیاری شهرستان لالی نداشته است.

نتایج: زندگی کوچ‌نشینی از قدیمی‌ترین شیوه‌های زندگی در مناطق مختلف جهان و ايران است و تداوم آن در طول تاريخ، فراز و نشیب‌های مختلفی را تحت تأثير مسائل اقتصادی، اجتماعی، طبيعی و به‌ویژه سياسی تجربه کرده است. تا آنجا که گاهاً تحولات اين جامعه نقطه عطفی در تحولات کشور را به همراه داشته است؛ بدين ترتيب ارائه هرگونه طرح و برنامه در خصوص عشایر نيازمند بررسی و مطالعات عميق علمی است؛ تا بتوان راهبردهای مناسبی که کمترين آسيب را وارد نمايد، ارائه داد.

المصادر:

امیدی، رضا. (1386). کیفیت زندگی در برنامه‌های توسعه در ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم اجتماعی تهران.
امینی، عباس و روز فراخ، زهره. (1397). ارزیابی پیامدهاي اسکان جامعه عشایري شهرستان بویراحمد در کانون‌های دشت روم. علوم ترویج و آموزش کشاورزي ایران، 14(1)، 197-185. https://www.iaeej.ir/article_68890.html
بریمانی، فرامرز؛ جعفری، مهدی و بلوچی، عثمان. (1392). سنجش و تحليل كيفيت زندگي در نواحي روستايي (مطالعه موردي: دهستان مهبان، شهرستان نیک شهر). چشم‌انداز جغرافيايي در مطالعات انسانی، 8(23)، 54-41.
https://sanad.iau.ir/Journal/jshsp/Article/1032598
پاکرا، محمد؛ پورهاشمی، عباس و پروین، محمدرضا. (1399). مطالعه تطبیقی توسعه پایدار مناطق عشایری کشور از منظر قواعد حقوقی و برنامه‌های توسعه پیش و پس از انقلاب اسلامی. تحقیقات جغرافیایی، 35(2)، 115- 105.
http://dx.doi.org/10.29252/geores.35.2.105
جمشیدی، علیرضا؛ صیدایی، سید اسکندر؛ جمشیدی، معصومه و جمینی، داود. (1392). تحليلي بر اثرگذاري اشتغال زنان مناطق عشايري بر اقتصاد خانوارهاي آن‌ها (مطالعه موردي: عشاير شهرستان چراداول). برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 3(12)، 92-83.
https://jzpm.marvdasht.iau.ir/article_318.html
جواهری، فاطمه؛ سراج زاده، سید حسین و رحمانی، ریتا. (1389). تحليل اثرات اشتغال زنان بر كيفيت زندگي آنـان مطالعه موردي: زنان شاغل در وزارت جهاد كشاورزي. زن در توسعه و سياست (پژوهش زنـان)، 8(2)، 162-148.
https://jwdp.ut.ac.ir/article_20840.html
حیدری، علی‌اکبر. (1399). عنوان تحلیلی در شیوه زندگی و تأثیر آن در نظام سکونتگاهی آن‌ها در طول مسیر کوچ و قرارگاه¬های تابستانه و زمستانه (مطالعه موردی: عشایر بویراحمد). مسکن و محیط روستایی، 39(169)، 88- 73.
http://dx.doi.org/DOI:%2010.22034/39.169.73
دامن باغ، صفیه. (1392). تحلیل جغرافیایی شاخص‌های منتخب کیفیت زندگی شهری در اهواز (نمونه موردی: محلات کیانپارس، گلستان و عامری). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران اهواز، اساتید راهنما: ناهید سجادیان و مرتضی نعمتی.
دهقانی، امین و عادلی، محسن. (1394). سنجش و ارزيابي معيارهاي پايداري در کانون‌های اسكان عشايري مطالعه موردي: کانون‌های اسكان عشايري در استان‌های فارس و اصفهان. مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه انسانی، 10(32)، 57-37.
https://sanad.iau.ir/Journal/jshsp/Article/1032622
رضوانی، محمدرضا؛ متکیان، علی‌اکبر و منصوریان، حسین. (1388). توسعه و سنجش شاخص‌هاي كيفيت زندگي شهري (مطالعه موردي: شهر نورآباد، استان لرستان). مطالعات و پژوهش‌های شـهري و منطقه‌ای، 1(2)، 110 -87.
https://urs.ui.ac.ir/article_19942.html
رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ فتاحی، احدالله و حاجی پور، مجتبی. (1390). ارزیابی توزیع فضایی کیفیت زندگی در مناطق روستایی (موردمطالعه: بخش مرکزی شهرستان دلفان). پژوهش‌های روستایی، 2(2)، 94-69.
https://www.sid.ir/paper/363591/fa
سلیمانی، محمد؛ منصوریان، حسین و براتی، زهرا. (1392). سنجش کیفیت زندگی در محله‌های در حال گذر شهری (مطالعه موردی: محله دروازه شمیران از منطقه 12 شهر تهران). جغرافیا، 11(38)، 85-51. https://mag.iga.ir/article_705202.htm
سنایی مقدم، سروش؛ رحمانی، بیژن و مرید السادات، پگاه. (1390). ارزیابی شاخص‌های کیفیت زندگی در نواحی روستایی (مطالعه موردی: دهستان پشته زیالیی، کهگیلویه و بویراحمد). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 15(4)، 1068- 1049. https://sanad.iau.ir/Journal/jshsp/Article/1031918
سنایی مقدم، سروش و محمدی یگانه، بهروز. (1396). تحليل جغرافيايي بر نقش سرمايه اجتماعي در کیفیت زندگي خانوارهاي عشايري (مطالعه موردي: ايلنوئي، طايفه زياليي، شهرستان چرام، کهکيلويه و بويراحمد). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 12(2)، 355- 339. https://sanad.iau.ir/Journal/jshsp/Article/1030752/FullText
صیدایی، سید اسکندر. (1389). بررسي مسائل اساسي کانون‌های اسكان عشاير و ارائه راهكارهاي علمي و كاربردي (نمونه‌های موردمطالعه: بكان، گل‌افشان و قراب). تحقیقات جغرافیایی، 25(2)، 166-139. https://jgr.ui.ac.ir/article_17865.html
غفاری، غلامرضا و امیدی، رضا. (1387). کیفیت زندگی در برنامه‌های عمرانی و توسعه ایران. رفاه اجتماعی، 8(30)، 33-9. http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-1916-fa.html
غفاری، غلامرضا و امیدی، رضا. (1388). کیفیت زندگی، شاخص توسعه اجتماعی. تهران: نشر شیرازه.
فرجی ملایی، امین. (1389). تحلیل شاخص‌های کیفیت زندگی شهری و برنامه‌ریزی برای بهبود آن (مطالعه موردی: شهر بابلسر). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران.
قالیباف، محمدباقر؛ رمضان زاده، مهدی و یاری شگفتی، اسلام. (1388). سنجش ميزان رضایت‌مندی سـاكنان روستايي از كيفيت زندگي و آثار آن بر امنيت مناطق مرزي (مطالعه موردي؛ بخش نوسود اسـتان كرمانشاه). روستا و توسعه، 12(3)، 184-163. http://rvt.agri-peri.ac.ir/article_59231.html
ماجدی، سید مسعود و لهسایی زاده، عبدالعلی. (1385). بررسي رابطه بين متغيرهاي زمینه‌ای، سرمایه اجتماعي و رضايت از كيفيت زندگي؛ مطالعه موردي در روستاهاي استان فارس. فصلنامه روسـتا و توسـعه، 9(4)، 139-91. https://www.sid.ir/paper/94900/fa
نوروزی، اصغر و محمودیان، فرزاد. (1394). بررسي تطبيقي شاخص‌های اقتصادي و اجتماعي عشاير اسکان‌یافته و اسکان¬نيافته (مطالعه موردي: شهرستان کوهرنگ). فصلنامه برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، 5(19)، 38-17.
https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.22287485.1394.5.4.2.9
Foo, T.S. (2000). Subjective assessment of urban quality of life in Singapore (1997-1998). Habitat International, 24(1), 31- 49. http://dx.doi.org/10.1016/S0197-3975(99)00026-0
Gragi, I., Žimbrek, T., Tratnik, M., Markovina, J., & Juračak, J. (2010). Quality of Life in Rural Areas of Croatia: To stay or to leave? African Journal of Agricultural Research, 5(8), 653-660. http://www.academicjournals.org/AJAR
Lauer, R.H., & Lauer Jeanette, C. (2010). Social Problems and the Quality of Life. McGraw-Hill Humanities/Social Sciences/Languages; 12 edition
-Stewart, F. (1996). Basic needs, Capability and human development. Oxford University press.
Yembuu, B. (2016). Everyday Knowledge, Education and Sustainable Futures. (Chapter 7: Mongolian Nomads: Effects of Globalization and Social Change).Springer.
ZielinskaWczkowska, H., & dziora-Kornatowska, K. W. (2010). Evaluation ofQuality of Life (QoL) of Students of the University of Third Age (U3A) onthe Basis of Sociodemographic Factors and Health Status. Archives of Gerontology and Geriatrics, 53(2), 198-202. doi: 10.1016/j.archger.2010.09.003. Epub 2010 Oct 12.