توافق وین: تداوم یا تغییر در دیپلماسی هستهای؟
الموضوعات :احمد سلطانی نژاد 1 , سهیل گودرزی 2 , مصطفی نجفی 3
1 - عضو هیئت علمی
2 - دانشجو
3 - دانشجو
الکلمات المفتاحية: سیاست خارجی, ایران, اعتدال, دیپلماسی هستهای, تنش زدایی, اعتماد سازی,
ملخص المقالة :
چکیده روند طولانی مذاکرات میان ایران و پنج قدرت جهانی بر سر مناقشه ی هسته ای در فرایندی دوازده ساله، پس از بیست و سه ماه مذاکره میان ایران و شش قدرت جهانی نهایتاً به امضای توافق جامع هسته ای میان جمهوری اسلامی ایران و اعضای دایم شورای امنیت ملل متحد انجامید. توافقی که ضمن به رسمیت شناختن حق برخورداری و استفاده از انرژی هسته ای برای ایران، متضمن برنامه ای مشترک برای رفع تحریم های بین المللی علیه ایران نیز هست. فارغ از تبعات توافق هسته ای و برآوردهای اولیه از توافق و مزایا و معایب آن برای کشور؛ نقش و تأثیر دیپلماسی و مشی سیاست خارجی که از سوی دولت یازدهم در باب این موضوع در پیش گرفته شده است نیز از جمله مولفه هایی محسوب می شود که می باید در نظر آورده شوند. بر این اساس سوال اصلی نوشتار حاضر این است که آیا رسیدن به نقطه ی تفاهم برای حل پرونده هسته ای در دوره ی حاکمیت گفتمان اعتدال بر سیاست خارجی ایران، نمود تغییری مشخص در دیپلماسی هسته ای است یا صرفاً تداوم رویکردهای گذشته در شرایط نوین است؟ مقاله حاضر از رهگذر مطالعه تحلیلی- علّی روندهای دیپلماسی در دو دوره اصلاحات و اعتدال در پی طرح این فرضیه است که با عنایت به روندهای سیاسی و دیپلماتیک منتهی به توافق وین، به نظر می رسد دیپلماسی دولت یازدهم پیش از آن که نشان از تحولی ماهوی در سیاست خارجی و ارائه ی مدل جدیدی از دیپلماسی ایرانی داشته باشد، نمود گسست از رویکرد تهاجمی در سیاست خارجی دوره پیشین (1392-1384) و بازگشت به سیاست تنش زدایی و اعتمادسازی با غرب است که در اوایل دهه ی هشتاد نیز تجربه شده است. اساس و راهبرد سیاست خارجی دولت یازدهم در موضوع هستهای بر اعتمادسازی، تنش‌زدایی و تعامل مدیریت شده با غرب به منظور رفع بی‌اعتمادی و بدبینی‌ها نسبت به برنامه صلح‌آمیز هستهای جمهوری اسلامی ایران استوار بوده است؛ همان چیزی که در دولت هشتم و اولین دوره مذاکرات هسته ای نیز از سوی ایران برای حل معضل هسته ای در پیش گرفته شد. اما در عین حال تاکتیک و مکانیسم های این دیپلماسی در نوع خود بدیع و بی نظیر می نمایند. در همین راستا و با عنایت به مختصات دیپلماسی منتهی به برجام به نظر می رسد این امر نمود تلفیقی از تداوم و تغییر در دیپلماسی ایرانی طی سال های اخیر است.
منابع؛
- البرادعی، محمد، (۱۳۹۲)، عصر فریب: دیپلماسی اتمی در دوران خیانت، ترجمه فیروزه درشتی، تهران: انتشارات ایران.
- توین بی، آرنولد، (۱۳۷۳)، جنگ و تمدن، ترجمه خسرو رضایی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1389)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، انتشارات سمت.
- دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1393)، چرخه گفتمانی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، انتشارات مخاطب.
- سجادپور، کاظم، (۱۳۸۱)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
- غریبآبادی، کاظم (1388)، «دیپلماسی هستهای دولت نهم، سیاستها و دستاوردها، مبانی حکمی و سیاست عملی دولت نهم در روابط بین الملل»، مرکز پژوهش و اسناد ریاست جمهوری.
- ابوالحسن شیرازی، حبیب اله(تابستان 1394)، "کالبدشناسی مذاکره هسته ای ایران و آمریکا تا حصول برجام و تصویب قطعنامه ۲۲۳۱"، پژوهشنامه روابط بین الملل، شماره 30
- ازغندی، علیرضا، (۱۳۷۸)، «تنش‌زدایی در سیاست خارجی: مورد ج.ا.ایران»، مجله سیاست خارجی، شماره ۵۲.
- اسدی، بیژن، (۱۳۷۹)، «ایران و خلیج‌فارس: سیاست تنش‌زدایی، گفتگوی تمدن‌ها، مناسبات جدید و صلح و امنیت منطقه‌ای»، فصلنامه سیاست خارجی، شماره ۵۶.
- بعیدی نژاد، حمید (1384) «سیاست هسته ای آقای خاتمی»، فصلنامه سیاست خارجی، سال نوزدهم، شماره 1.
- خبرگزاری جمهوری اسلامی،«آغازی برای پایان یک بحران»، 29/10/1392. قابل دسترسی در:
http://www.irna.ir/fa/News/81001332
- درویشی، فرهاد و تازه کند، محمد، (۱۳۸۷)، «مفهوم منافع ملی در سیاست خارجی ج. آ. ایران: مطالعه موردی دولت خاتمی (۱۳۷۶-۸۴)»، فصلنامه ژئوپلیتیک، شماره ۱۳.
- دهشیری، محمدرضا، (1392)، «تداوم در عین تغییر»، قابل دسترسی در:
http://hamshahrionline.ir/details/251885/Iran/foreignpolicy
- روحانی، حسن، «سخنرانیدرجلسههیئتدولت»، 12/9/1392. قابل دسترسی در:
http://www.president.ir/fa/73171
- روحانی، حسن، «سخنرانیدرجمعراهپیمایان22بهمن»، 22/11/1392. قابل دسترسی در:
http://www.president.ir/fa/74860
- روحانی، حسن، «سخنرانی در شصت و هشتمین مجمع عمومی ملل متحد»، 4/7/1392. قابل دسترسی در:
http://www.president.ir/fa/71823
- روحانی، حسن، «سخنرانی در انجمن آسیایی شورای روابط بینالملل آمریکا»، 6/7/1392. قابل دسترسی در:
http://www.president.ir/fa/71853
- سوری، جواد، (۱۳۸۴)، «بازتاب جهانی‌شدن بر سیاست خارجی خاتمی»، فصلنامه راهبرد، شماره سی و شش.
- علیخانی، مهدی، (۱۳۸۵)، «گلوله‌ای که از تفنگ شلیک شد، (سیر تحولات هستهای ایران در زمان ریاست جمهوری خاتمی ۱۳۷۶-۸۴)»، پرتال جامع علوم انسانی.
- فلاحی، سارا، (۱۳۸۶)، «بررسی مقایسه‌ای دیپلماسی هستهای دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی و محمود احمدی‌نژاد (تا پایان قطعنامه ۱۷۴۷ شورای امنیت)»، پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره ۶.
- معاونت سیاست خارجی موسسه تحقیقات استراتژیک، (۱۳۸۲)، «ایران، دیپلماسی اقتصادی و جهانی‌شدن اقتصاد»، فصلنامه راهبرد، شماره ۲۷.
- هیل، کریستفر، (۱۳۸۷)، «ماهیت متحول سیاست خارجی»، ترجمه علیرضا طیب و وحید بزرگی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی
- وزارت امور خارجه، «رویکرد سیاست خارجی و برنامه وزارت امور خارجه دولت یازدهم»، قابل دسترسی در:
- Hunter, T, S, (2010) Iran’s Foreign Policy in the Post-Soviet Era, Greenwood, Santa Barbara,California.
- Shanoon, N. K, (2005) Europe and Iran’s Perspectives on Non-Proliferation, Oxford University Press.
- Jahanpour, Farhang, (2007),” Chronology of Iran's Nuclear Programme, 1957-2007”, Oxford Research Group, Access in: http://www.oxfordresearchgroup.org.uk.
- Kibaroglu, Mustafa, (2007),” Iran’s Nuclear Ambitions from a Historical Perspective and the Attitude of the West”, Middle Eastern Studies, Vol. 43, No.2, Access in:
- Petito, Fabio, (2004),” Khatami’ Dialogue among Civilizations as International Political Theory”, J. Humanities, Vol. 11, Access in: http://eijh.modares.ac.ir.
- Parliament of Malaysia, (2013),” Dialogue of Civilizations”, Parliament of Malaysia |Research Unit/HA, Access in: http://www.parlimen.gov.
- Zweiri, Mahjoob, (2010),”Revisiting the Iranian Nuclear Dilemma: A Study of 2002-2009 Developments” Ortadoğu Etütleri, Volume 1, No 2, Access in: http://www.orsam.org.
- Mazzucelli, Colette, (2007),” EU3-Iranian Nuclear Diplomacy:Implications for US Policy in the Middle East”, Miami-Florida European Union Center of Excellence, Vol. 4 No. 6, Access available in http://aei.pitt.edu/8198/1/Mazzucelli-IranEUMA_edi.pdf
- Kane, Chen, (2006),” Nuclear Decision-Making in Iran: A Rare Glimpse” Brandeis University, Crown Center for Middle East Studies, Access in: http://www.brandeis.edu.
Huffingtonpost Iran And World Powers Agree On Framework For Nuclear Deal, 2015/04/02, Access in: http://www.huffingtonpost.com.
