بررسی ساختار پیمان ها در آثار حماسی و پیوند آن با باورهای اسطوره ای و دینی

الموضوعات :

نصرالله دشتی ¹ (آموزش و پرورش)
مهدی رضائی ² (استادیار دانشگاه سلمان فارسی کازرون)

تاريخ الإرسال : 09 الأحد , صفر, 1439 تاريخ التأكيد : 22 السبت , محرم, 1441 تاريخ الإصدار : 22 الجمعة , ذو الحجة, 1440

الکلمات المفتاحية: حماسه, اسطوره, ساختار, میترائیسم, پیمان,

ملخص المقالة :

عهد و پیمان یکی از عناصر مذهبی و اجتماعی و اساس انضباط در جوامع ابتدایی است که مراعات آن سبب هم‌بستگی اقوام اولیه می‌شود و به عقیدۀ آنان پیمان‌شکنی گناهی نابخشودنی و برهم ‌زنندۀ نظم اخلاقی بوده است. میترا از ایزدان بزرگ اقوام هند و اروپایی است که هم‌راه با ورونه کار حفاظت از پیمان‌ها را بر عهده دارد. این ایزد وارد هر سرزمینی که می‌شود با خدایان آن سرزمین امتزاج می‌یابد و تقدس خود را حفظ می‌کند. پیمان که نزد اقوام هند و اروپایی دارای تقدس و جای‌گاهی والا است، بخشی مهم از آثار حماسی و اساطیری آن‌ها را تشکیل می‌دهد و سرنوشت تعدادی از حوادث مهم و قهرمانان داستان‌های حماسی را تعیین می‌کند. در این جستار ساختار و اجزای مشترک انواع پیمان‌ها را در آثار حماسی، تاریخی و اسطوره‌ای ایران، هند و یونان بررسی و مقایسه می‌کنیم. نتایج به دست آمده نشان می‌دهدکه آدابی مانند قربانی کردن، جرعه‌افشانی، حضور شاهد و حضور دو عنصر مقدس آب و آتش و فشردن دست در هنگام پیمان بستن، اجزای مشترک پیمان‌ها بوده است. سپس با در کنار هم قراردادن همین آداب و عناصر مشترک به الگوهایی یک سان و نزدیک به هم می‌رسیم که در بیش‌تر پیمان‌ها رعایت می‌شود. مقایسۀ این الگوها و آداب مشترک با باورهای اساطیری و دینی اقوام هند و اروپایی مشخص می‌سازد که ساختار پیمان‌ها با ساختار و باورهای آیین میترائیسم (ایزد پیمان) پیوندی بسیار نزدیک دارد.

المصادر:

-        آموزگار، ژاله. (1390). زبان، فرهنگ، اسطوره، تهران: معین.

-        آموزگار، ژاله. (1386). تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت.

-        اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. (1393). اسطوره بیان نمادین، تهران: سروش.

-        الیاده، میرچا. (1386). چشم اندازهای اسطوره، ترجمه جلال ستاری، تهران: توس.

-        الیاده، میرچا. (1389). رساله در تاریخ ادیان، ترجمه جلال ستاری، تهران: سروش.

-        باقری، مهری. (1393). دین‌های ایران باستان، تهران: قطره.

-        بنونیست، امیل.(1377). دین ایرانی بر پایه متن‌های معتبر یونانی، ترجمۀ بهمن سرکاراتی، تهران: قطره.

-        برن، لوسیلا. (1392). اسطوره‌های یونانی، ترجمه عباس مخبر، تهران: مرکز.

-        بویس، مری.(1374). تاریخ کیش زردشت،ترجمه همایون صنعتی‌زاده، تهران: توس.

-        پورخالقی، مهدخت و دیگران. (1391).«بررسی نقش پادافره پیمان‌شکنی در ماجرای اسفندیار»، ادب‌پژوهی، ش19، صص105 – 120.

-        پورداوود، ابراهیم. (1321). «سوگند»، مجله مهر، ش75 - 76، صص281 - 292.

-        پورداود، ابراهیم.(1377). یشت‌ها، ج1 و ج2، تهران: اساطیر.

-        حسام‌پور، سعید و دیگران. (1387). «بررسی تحلیلی گونه‌های پیمان و سوگند در شاهنامه»، پژوهش‌نامه ادب غنایی، ش11، صص66 - 73.

-        حیدری، دریا. (1392). «سوگند در شاهنامه و ارتباط اساطیری آن با آب و آتش»، پژوهش‌نامه ادب حماسی، ش16، صص35 – 62.

-        دوبوکور، مونیک. (1373). رمزهای زنده جان، تهران: مرکز.

-        دوست­خواه، جلیل. (1392). گزارشی از اوستا، ج1 و ج2، تهران: مروارید.

-        دومزیل، ژرژ. (1383). سرنوشت شهریار،ترجمه شیرین مختاریان و مهدی باقی، تهران: قصه.

-        ذکرگو، امیر حسین. (1377). اسرار اساطیر هند، تهران: فکر روز.