بررسی ساختار پیمان ها در آثار حماسی و پیوند آن با باورهای اسطوره ای و دینی

محورهای موضوعی : حماسه

نصرالله دشتی ¹ , مهدی رضائی ²

1 - آموزش و پرورش
2 - استادیار دانشگاه سلمان فارسی کازرون

تاریخ دریافت : 1396/08/07 تاریخ پذیرش : 1398/06/30 تاریخ انتشار : 1398/06/01

کلید واژه: حماسه, اسطوره, ساختار, میترائیسم, پیمان,

چکیده مقاله :

عهد و پیمان یکی از عناصر مذهبی و اجتماعی و اساس انضباط در جوامع ابتدایی است که مراعات آن سبب هم‌بستگی اقوام اولیه می‌شود و به عقیدۀ آنان پیمان‌شکنی گناهی نابخشودنی و برهم ‌زنندۀ نظم اخلاقی بوده است. میترا از ایزدان بزرگ اقوام هند و اروپایی است که هم‌راه با ورونه کار حفاظت از پیمان‌ها را بر عهده دارد. این ایزد وارد هر سرزمینی که می‌شود با خدایان آن سرزمین امتزاج می‌یابد و تقدس خود را حفظ می‌کند. پیمان که نزد اقوام هند و اروپایی دارای تقدس و جای‌گاهی والا است، بخشی مهم از آثار حماسی و اساطیری آن‌ها را تشکیل می‌دهد و سرنوشت تعدادی از حوادث مهم و قهرمانان داستان‌های حماسی را تعیین می‌کند. در این جستار ساختار و اجزای مشترک انواع پیمان‌ها را در آثار حماسی، تاریخی و اسطوره‌ای ایران، هند و یونان بررسی و مقایسه می‌کنیم. نتایج به دست آمده نشان می‌دهدکه آدابی مانند قربانی کردن، جرعه‌افشانی، حضور شاهد و حضور دو عنصر مقدس آب و آتش و فشردن دست در هنگام پیمان بستن، اجزای مشترک پیمان‌ها بوده است. سپس با در کنار هم قراردادن همین آداب و عناصر مشترک به الگوهایی یک سان و نزدیک به هم می‌رسیم که در بیش‌تر پیمان‌ها رعایت می‌شود. مقایسۀ این الگوها و آداب مشترک با باورهای اساطیری و دینی اقوام هند و اروپایی مشخص می‌سازد که ساختار پیمان‌ها با ساختار و باورهای آیین میترائیسم (ایزد پیمان) پیوندی بسیار نزدیک دارد.

چکیده انگلیسی:

Promise is one of the religious and social elements and is the basis for the discipline in the ancient societies . Mitra is the god of promise that every time enters a land it unites that land´s gods and preserves its holiness. Promise which has a great standing and holiness for the Indian and European people, has been evident in their epics and myths , and it determines an important part of the events and the fates of the heroes of the epics. In this essay, first we will review the structure of the different kinds of the promises in the epics, myths and historical works in Iran, India and Greece. Then we will compare and analyze their common elements. The results show that rituals such as sacrificing ,pouring wine on the tombs, presenting the witness, hand shaking with pressure, and the holiness of the water and fire at the time of the promise, are the common elements of the promises. These common rituals give us a structural model which is observed in most of the promises. Comparing these common elements with the epics and the religious beliefs show that these common elements and patterns have a very close relationship with the Mitraism rituals( the god of the promise) , and it is the god of promise which ,by preserving its holiness in the minds and the religious eyesight of the Indian and European people, constitutes the elements of the promises.

منابع و مأخذ:

-        آموزگار، ژاله. (1390). زبان، فرهنگ، اسطوره، تهران: معین.

-        آموزگار، ژاله. (1386). تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت.

-        اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. (1393). اسطوره بیان نمادین، تهران: سروش.

-        الیاده، میرچا. (1386). چشم اندازهای اسطوره، ترجمه جلال ستاری، تهران: توس.

-        الیاده، میرچا. (1389). رساله در تاریخ ادیان، ترجمه جلال ستاری، تهران: سروش.

-        باقری، مهری. (1393). دین‌های ایران باستان، تهران: قطره.

-        بنونیست، امیل.(1377). دین ایرانی بر پایه متن‌های معتبر یونانی، ترجمۀ بهمن سرکاراتی، تهران: قطره.

-        برن، لوسیلا. (1392). اسطوره‌های یونانی، ترجمه عباس مخبر، تهران: مرکز.

-        بویس، مری.(1374). تاریخ کیش زردشت،ترجمه همایون صنعتی‌زاده، تهران: توس.

-        پورخالقی، مهدخت و دیگران. (1391).«بررسی نقش پادافره پیمان‌شکنی در ماجرای اسفندیار»، ادب‌پژوهی، ش19، صص105 – 120.

-        پورداوود، ابراهیم. (1321). «سوگند»، مجله مهر، ش75 - 76، صص281 - 292.

-        پورداود، ابراهیم.(1377). یشت‌ها، ج1 و ج2، تهران: اساطیر.

-        حسام‌پور، سعید و دیگران. (1387). «بررسی تحلیلی گونه‌های پیمان و سوگند در شاهنامه»، پژوهش‌نامه ادب غنایی، ش11، صص66 - 73.

-        حیدری، دریا. (1392). «سوگند در شاهنامه و ارتباط اساطیری آن با آب و آتش»، پژوهش‌نامه ادب حماسی، ش16، صص35 – 62.

-        دوبوکور، مونیک. (1373). رمزهای زنده جان، تهران: مرکز.

-        دوست­خواه، جلیل. (1392). گزارشی از اوستا، ج1 و ج2، تهران: مروارید.

-        دومزیل، ژرژ. (1383). سرنوشت شهریار،ترجمه شیرین مختاریان و مهدی باقی، تهران: قصه.

-        ذکرگو، امیر حسین. (1377). اسرار اساطیر هند، تهران: فکر روز.