منصب ولایت، جایگاهی متفاوت نسبت به سایر منصب های فقیهان از حیث تزاحم

منصب ولایت

الموضوعات : فقه و مبانی حقوق اسلامی

عبدالرحیم زارع ¹ (دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران)
علیرضا عسگری ² (استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی،نجف آباد، ایران)
احمدرضا توکلی ³ (استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی،نجف آباد، ایران )

تاريخ الإرسال : 08 السبت , ربيع الأول, 1445 تاريخ التأكيد : 08 الخميس , جمادى الثانية, 1445 تاريخ الإصدار : 14 الخميس , ذو الحجة, 1445

الکلمات المفتاحية: فتوا, قضا, ولایت, تزاحم,

ملخص المقالة :

طبق دلیل های عقلی و نقلی، فقیهانِ واجد شرایط شیعه، از جانب امام معصوم (ع) منصوب بوده و علاوه بر تبیین احکام شریعت و وظیفه داوری در زمان مرافعات و اختلافات شیعیان، اداره و مدیریت جامعه را در حد توان بر عهده دارند. لذا بر اساس همین سه جایگاه ویژه، از مقام ولایت و نیابت عامه امامان معصوم (ع) برخوردار می باشند. طبیعی است که گاهی ممکن است اعمال این ولایت ها موجب تزاحم و اختلاف میان آن ها شود. در زمینه فتوا و قضاوت قطعا چنین تزاحمی پیش نخواهد آمد، اما در مورد ولایت و حاکمیت فقیه، جهت تدبیر و اداره امور جامعه اسلامی، اختلاف عملکردها می تواند موجب نابسامانی و اخلال در نظم عمومی جامعه گردد. لذا ما هر سه منصب را با رویکرد تزاحم بررسی کرده و به این نتیجه رسیده ایم که حتی در سومین منصب فقیهان، تزاحم قابل توجیه است و برخورداری فقیهان واجد شرایط از این جایگاه، ایجاد مشکل نخواهد کرد.

المصادر:

. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، 1410، غررالحکم و دررالکلم، قم، دارالکتاب الاسلامی، چاپ دوم.
2. جوادی آملی، عبدالله، 1398، ولایت فقیه (ولایت فقاهت و عدالت)، قم، انتشارات اسراء.
3. حائری، سید کاظم، 1424، ولایه الامر فی عصر الغیبه، قم، مجمع اندیشه اسلامی، چاپ دوم.
4. حائری، مهدی، 1994، حکمت و حکومت، انگلیس، انتشارات شادی.
5. حکیم، سید محسن طباطبائی،1404، مستمسک عروه الوثقی، قم، انتشارات کتابخانه سآیت الله مرعشی نجفی.
6. خویی، سید ابوالقاسم، 1418، التنقیح فی شرح عروه الوثقی، قم، نشر توحید، چاپ اول.
7. زنجانی، محمدرضا،1333، تحریم تنباکو، تهران، انتشارات حسین مصدقی.
8. شهید اول، محمد بن مکی، بی تا، الدروس الشرعیه فی الفقه الاسلامیه، قم، مؤسسه انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، چاپ اول.
9. شیخ انصاری، مرتضی، 1411، المکاسب، قم، دارالذخائر، چاپ اول.
10. شیخ انصاری، مرتضی، 1415، كتاب القضاء، قم، کنگره بزرگداشت شیخ انصاری، چاپ اول.
11. شیخ طوسی، محمد بن حسن شیخ طوسی، بی تا، المبسوط فی فقه الإمامیه، تهران، المکتبه المرتضویه.
12. صدر، سید محمد باقر، 1388، الإسلام یقود الحیاه، دارالصدر، چاپ چهارم.
13. صدوق (شیخ صدوق)، ابو جعفر، محمد بن علی، 1404،عیون اخبار الرضا، لبنان، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
14. صدوق (شیخ صدوق)، محمد بن علی ، 1395، کمال الدین و تمام النعمه، تهران، انتشارات اسلامیه، چاپ دوم.
15. طباطبایی، محمد حسین؛ مطهری، مرتضی و...(1341)، بحثی در باره مرجعیت و روحانیت، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ اول.
16. کدیور، محسن، 1378، حکومت ولایی، تهران، نشر نی، چاپ دوم.
17. محقق حلی، شرائع الإسلام، شیخ نجم الدین احمذ بن الحسن، شرایع الاسلام، تهران، نشر استقلال، چاپ دوم.
18. محمدی خراسانی، علی، 1391، شرح مکاسب، قم، انتشارات الامام الحسن بن علی(ع)، چاپ سوم.
19. مطهری، مرتضی، 1388، ده گفتار، انتشارات صدرا، چاپ بیبست و هشتم.
20. معرفت، محمد هادی، 1377، ولایت فقیه، قم، مؤسسه فرهنگی تمهید، چاپ سوم.
21. مفید، محمد بن محمد،1413، مقنعه، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول.
22. مکارم شیرازی، ناصر، 1380، بحوث فقهیه هامه، قم، مدرسه علی بن ابی طالب، چاپ اول، ص511).
23. منتظری، حسینعلی، 1374، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ترجمه و تقریر محمود صلواتی، نشر تفکر
24. موسوی خلخالی، سید محمد مهدی، 1380، حاکمیت در اسلام یا ولایت فقیه، قم، دفترانتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
25. موسوی خمینی، روح الله، 1379، صحیفه نور، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
26. موسوی خمینی، روح الله، 1421، کتاب البیع، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
27. نجفی، 1365، شیخ محمد حسن ، جواهر الکلام، تهران، دارالکتب الإسلامیه، ، چاپ دوم.
28. نجفی، محمدحسن، 1404، جواهرالکلام فی شرح شرایع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
29. نجم الدین جعفر بن حسن محقق حلی، 1403، شرائع الإسلام، قم، دارالهدی للطباعه والنشر، چاپ سوم.
30 نراقی، مولا احمد بن محمد مهدی،1417، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، قم، انتشارات جامعه مدرسین.
31. نصرتی، علی اصغر، 1383، نظام سیاسی اسلام،قم، نشر هاجر، چاپ ششم.
32. هادوی تهرانی، مهدی، 1377، ولایت فقیه (مبانی، ادله و اختیارات)، تهران، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، چاپ اول.
33. هاشمیان فر، سید حسن، 1390، گونه شناسی رفتار سیاسی مراجع تقلید شیعه، تهران، دانشگاه امام صادق (ع).