واکاوی بن مایه آزادی در شعر قاسم حدّاد و احمد شاملو

الموضوعات : جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

رضا کوچری ¹ , اردشیر صدرالدینی ² , مصطفی یگانی ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات عربی، واحد مهاباد دانشگاه آزاد اسلامی، مهاباد، ایران.
2 - استادیار زبان و ادبیّات عربی، واحد مهاباد دانشگاه آزاد اسلامی، مهاباد، ایران.
3 - استادیار زبان و ادبیّات عربی، واحد مهاباد، دانشگاه آزاد اسلامی، مهاباد، ایران.

تاريخ الإرسال : 02 الثلاثاء , صفر, 1446 تاريخ التأكيد : 14 الأحد , صفر, 1446

الکلمات المفتاحية: آزادی, قاسم حداد, احمد شاملو, حقوق انسانی, ظلم و ستم,

ملخص المقالة :

چکیده شعر آزادی شاخه‌ای از شعر است که در آن شاعر به بیان ایده‌ها، احساسات و اندیشه‌های خود بدون محدودیت‌های سنتی، اجتماعی یا سیاسی می‌پردازد و از تحریم‌ها و محدودیت‌های زبانی و ساختاری رها می‌شود. در این نوع شعر، شاعر اغلب به بیان اندیشه‌های نو، تجربیّات شخصی و نگرش‌های متفاوت به جوامع و مسائل اجتماعی می‌پردازد. شعر آزادی با ابتکار، خلاقیّت و زبان شاعرانه می‌تواند بر مخاطبان خود تأثیر بگذارد و به‌عنوان ابزاری برای انتقاد از قدرت‌ها و نهادها و تبیین آرمان‌های فردی و اجتماعی استفاده شود. در میان عرب‌زبانان و فارسی‌گویان، شاعران برجسته‌ای در زمینة آزادی شعر سروده‌اند که از آن جمله می‌توان به قاسم حدّاد از بحرین و احمد شاملو از ایران اشاره کرد. اشعار این دو شاعر مملو از مفاهیم آزادی است که به‌عنوان میراثی ارزشمند در عرصة شعر آزادی در ادبیّات معاصر شناخته می‌شود. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر مکتب آمریکایی ادبیّات تطبیقی، درون‌مایه‌های آزادی دو شاعر را بررسی و شباهت‌ها و تفاوت‌های آن را استخراج می‌کند تا عوامل ظهور مضامین آزادی در شعر هر دو تبیین شود. یافته‌های پژوهشی حاکی از آن است که عوامل اجتماعی، سیاسی و تاریخی از مهم‌ترین انگیزه‌های دو شاعر در بیان مضامین آزادی هستند. مهم‌ترین درون‌مایه‌های مشترک آزادی در شعر هر دو عبارتند از: برخورد با ظلم و ستم، حقوق انسانی، بیان اندیشه‌ها و ایده‌ها، انکار زنجیرها و محدودیت‌ها، تجربه زندان و زندگی در محدودیت.

المصادر:

منابع:
الف) منابع عربی
1. بدوی، محمّد مصطفی. (1975م). مدخل إلى الشعر العربي الحديث. لندن: جامعة كامبريدج.
2. بنیس، محمّد. (2007م). الشعر العربی المعاصر و قضایا التحول و الانطلاق. دمشق: دار التنویر.
3. بولاطه، عيسى ج. (1976م). الاتجاهات والحركات في الشعر العربي الحديث. دمشق: منشورات اتّحاد الکتّاب العرب.
4. حافظ، صبري. (1993م). السعي إلى الهويات: تطور القصة القصيرة العربية الحديثة. بیروت: دارالعودة.
5. حدّاد، قاسم. (2006م). قاسم حدّاد: ديوان الشعر. بیروت: دار العودة.
6. ــــــــــــــــ. (2010م). الأعمال الشعرية الكاملة. بیروت: دار الساقي.
7. سعد، محسن. (2005م). قراءة في شعر قاسم حدّاد. دمشق: دار الفكر.
8. شوکری، محمّد. (2013م). حركة الشعر الحديث في الخليج الفارسي. بیروت: دار الفارابي.
9. عباس، جابر. (2012م). الحرية في الشعر العربي الحديث. بغداد: دار الحكمة.
10. غنیمی هلال، محمّد. (1960م). فی الشعر العربی الحدیث. قاهرة: دار النهضة العربیة.
11. المنجد، كمال. (2008م). الشعر العربي المعاصر: دراسات نقدية. قاهرة: دار المعارف.
12. نجیب عیسی، علی. (1967م). حركة الشعر الحدیث بین التقلید و التجدید. بیروت: دار المعارف.
ب) منابع فارسی
13. آشوری، داریوش. (۱۳۷۴). شعر زمان ما. تهران: نشر مرکز.
14. براهنی، رضا. (۱۳۷۶). طلا در مس: بررسی انتقادی ادبیات معاصر. تهران: انتشارات نگاه.
15. بهمنی، محمد. (1392). نگاهی به شعر شاملو. تهران: نشر ثالث.
16. پژوهان، حسن. (1388). احمد شاملو: شاعر آزادی. تهران: نشر چشمه.
17. زرین‌کوب، عبدالحسین. (۱۳۷۳). دو قرن سکوت. تهران: انتشارات سخن.
18. شاملو، احمد. (1379). مجموعه آثار احمد شاملو. تهران: انتشارات نگاه.
19. ــــــــــــــــ. (1373). هواي تازه. تهران: انتشارات نگاه.
20. شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (۱۳۸۶). با چراغ و آینه: در جستجوی ریشه‌های تحول شعر معاصر ایران. تهران: نشر سخن.
21. ملکی، فرهاد. (1390). شعر نو ایران: از نیما تا شاملو. تهران: انتشارات نیلوفر.
22. یوسفی، محمدرضا. (۱۳۹۴). تاریخ تحلیلی شعر نو فارسی. تهران: انتشارات نیلوفر.
ج) منابع لاتین
23. Abrams, M. H. (2000). The Norton Anthology of English Literature. New York: W. W. Norton & Company.