بررسی عوامل موثر بر تاب آوری اجتماعی – اقتصادی شهرها در مواجهه با اپیدمی ها (مطالعه موردی: شهر شیراز)
الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهریمحمدرضا زمانی 1 , فرشته احمدی 2 , زینب طالبی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه شهرسازی، مرکز تحقیقات افق های نوین در معماری و شهرسازی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
2 - استادیار، گروه شهرسازی، مرکز تحقیقات افق های نوین در معماری و شهرسازی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
3 - استادیار، گروه شهرسازی، مرکز تحقیقات افق های نوین در معماری و شهرسازی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
الکلمات المفتاحية: تاب‌آوری اجتماعی, تاب‌آوری اقتصادی, اپیدمی, شهر شیراز, مدل SOAR,
ملخص المقالة :
مقدمه: امروزه شهرها به عنوان محل سکونت و فعالیت های انسانی همواره در معرض انواع مخاطرات طبیعی و انسانی قرار دارند. یکی از مهمترین این مخاطرات شیوع اپیدمی‌ها می باشد که در صورت عدم تاب آوری سیستم‌های شهری می‌تواند خسارات جبران ناپذیری را برای جوامع شهری بار آورد. در این راستا هدف پژوهش پیش رو بررسی مهمترین عوامل موثر بر تاب آوری اجتماعی – اقتصادی شهرها در برابر اپیدمی‌ها و ارائه استراتژی‌های لازم در زمینه ارتقاء آنها می‌باشد. روش: پژوهش پیش رو از نظر هدف توصیفی – تحلیلی و از نظر نتایج کاربردی بوده و برای تحلیل نتایج از روش‌های کمی استفاده می‌گردد. بدین منظور پس از استخراج گویه های مرتبط با تاب آوری اجتماعی و اقتصادی در مواجهه با اپیدمی ها با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی گویه‌های مرتبط با تاب‌آوری اجتماعی و اقتصادی دسته بندی شده و به تعدادی عامل تقلیل می‌یابد و با استفاده از آزمون T تک نمونه‌ای در نرم افزار SPSS وضعیت آنها در شهر شیراز مورد سنجش قرار می‌گیرد. با استفاده از مدل استراتژیک SOAR استراتژی‌های لازم برای ارتقاء تاب آوری شهر شیراز تدوین و با استفاده از تکنیک QSPM اولویت بندی می گردد. یافته ها: بر اساس نتایج به دست آمده، از 15 گویه تاب آوری اجتماعی چهار و از 9 گویه تاب آوری اقتصادی دو عامل استخراج گردید. در بین این عوامل تنها عامل "آگاهی" مرتبط با تاب‌آوری اجتماعی در شهر شیراز در وضعیت نسبتاً مطلوبی قرار داشت و سایر عوامل وضعیت مناسبی در شهر شیراز نداشتند. در نهایت با استفاده مدل SOAR بر اساس نظرات ذینفعان شهری هفت استراتژی اصلی برای بهبود تاب آوری اجتماعی و اقتصادی در برابر اپیدمی‌ها تدوین و با استفاده از مدل QSPM اولویت بندی می‌گردد. نتیجه گیری: در بین استراتژی های استخراج شده، استراتژی "تقویت کارایی و کارآمدی با آموزش تخصصی مدیران شهری و ایجاد شفافیت جهت نظارت عمومی" و بعد از آن استراتژی " تقویت پایداری و ثبات اقتصادی و افزایش نرخ اشتغال با ارائه آموزش های مهارت محور" و "ایجاد محلات خودکفا و همبسته با تقویت همبستگی و انسجام اجتماعی"بیشترین امتیاز را به دست آوردند و باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرند.
1. Aldrich, D. (2012), Building resilience: Social capital in post-disaster recovery. University of Chicago Press
2. Alidadi, M., Sharifi, A., Murakami, D. (2023). Tokyo’s COVID-19: An urban perspective on factors influencing infection rates in a global city. Sustainable Cities and Society, 97, 1-12 . https://doi.org/10.1016/j.scs.2023.104743
3. Alizadeh, H., Sharifi, A. (2022). Social Resilience Promotion Factors during the Covid-19 Pandemic: Insight from Urimia,Iran. Urban Science, 6, 1-14. [In Persian]
4. Banai, R. (2020). Pandemic and the planning of resilient cities and regions. Journal of Cities, 106, 1-6. https://doi.org/10.1016/j.cities.2020.102929
5. Bento, F., Couto, K. (2021). A Behavioral Perspective on Community Resilience during the COVID-19 Pandemic: The Case of Paraisópolis in São Paulo, Brazil. Journal of Sustainability, 13, 1-18
6. Busic, A., Schubert, R. (2021). Social Resilience Indicators for Pandemic Crises. SSRN, Electronic Journal.
7. Cui, P., Dong, Z., Yao, X., Cao, Y., Sun. Y., Feng, L. (2022). What makes urban communities more resilient to Covid-19? A systematic review of current evidence. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19, 1-15
8. Farzaneh Sadat Zaranji, J., Yazdani, M. (2023). Evaluating the sustainability of Ardabil city during the Covid-19 pandemic with the approach of realizing a green city. Scientific and Research Journal of Urban Research and Planning, 53, 17-32. https://doi.org/10.30495/jupm.2021.27508.3818. [In Persian]
9. Firouzi, M., Vali Khajeh, S. (2017), SOAR Strategic Model: A Step Towards Strategic Planning for Urban Tourism Development (Case Study: Tabriz Metropolis). Journal of Regional Planning, 25(1), 29-40. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516735.1396.7.25.3.6. [In Persian]
10. Forgette, R., Van Boening, M. (2009). Measuring and Modeling Community Resilience" SERP and DyME. Final SERRI, Department of Political Science, University of Mississippi
11. Fransen, J., Peralta, D., Vanelli, F., Edelenbos, J., Olvera, B . (2021). The emergence of Urban Community Resilience Initiatives During the Covid-19 Pandemics: An International Exploratort Study. The European Journal of Development Research, 34 432-454
12. Ghasemi, I. (2020), Consequences of Corona on the City and Future Urbanization. Scientific-Specialized Journal of Social Impact Assessment, 2, 227-252. [In Persian]
13. Gomez, P., Goncalvez, L. (2019). Urban resilience: A conceptual framework. Sustainable Cities and Society, 50, 88-101
14. Grum, B.; Kobal Grum,D. (2023). Urban Resilience and Sustainability in perspective of Global consequences of COVID-19 Pandemics and war in Ukraine. Journal of Sustainability,15, 1-16
15. Heydari, M., Rasoulzadeh, Z., Hasanalizadeh, M., Nosrati Heshi, M. (2022). Explaining the Effects of Good Urban Governance on Citizens' Social Resilience Against the Covid-19 Epidemic (Case Study, Tabriz City). Journal of Sustainable City, 4(1), 17-33. Doi:10.22034/jsc.2020.241003.1282. [In Persian]
16. https://www.worldometers.info/coronavirus/
17. Khavarian Garmsir, A., Stavers, J., Alian, M. (2013). Strategic Planning for Urban Tourism Development Using the SOAR Strategic Model (Case Study: Taft City). Journal of Spatial Planning and Development, 17(3), 127-143. http://hsmsp.modares.ac.ir/article-21-11869-fa.html. [In Persian]
18. Lak, A., Hakimian, P., Sharifi, A. (2021). An evaluative model for assessing pandemic resilience at neighborhood level: The case of Tehran. Sustainable Cities and Siciety 75, 1-13
19. Mahmoudi Baram, M; Heydari Sureshjani, R. (2023). Structural modeling of the role of economic indicators on physical-infrastructural resilience against surface runoff (case study: District 7 of Ahvaz city). Scientific and Research Journal of Urban Research and Planning, 53, 205-220. https://doi.org/10.30495/jupm.2022.28885.3982. [In Persian]
20. Pakzad, B., Olia, M. (2020). Corona Pandemic, Earth's Restart Button. Scientific-Research Journal of Shahid Sadoughi University of Medical Sciences, Yazd, 28(1), 229-234. [In Persian]
21. Rezaei, M. (2013). Assessing the Economic and Institutional Resilience of Urban Communities Against Natural Disasters (Case Study: Tehran Neighborhood Earthquake). Journal of Scientific and Research in Crisis Management, 3(1), 25-36. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.23453915.1392.2.1.3.7. [In Persian]
22. Rose, A., Elisabeth, K. (2013). An economic framework for the development of a resilience index for business recovery. International journal of disaster risk reduction, 5, 73-78
23. Saja, A., Teo, M., Goonetilleke, A., Ziyath, A., (2021). A Critical Review of Social Resilience Properties and Pathways in Disaster Management. International Journal of Disaster Risk Science, 12, 790–804
24. Sharifi, A., Khvarian-Garmsir., A. (2020). The Covid-19 pandemic: Impacts on cities and major lessons for urban planning, design and management. Science of the Total Environment, 749, 1-14
25. Shiraz Municipality, Planning and Budget Office, Statistical Yearbook 1401 (2022). [In Persian]
26. Zeng, X., Yu, Y., Yang, S., Lv, Yang and Saker, Nazirul (2022), “Urban Resilience for urban Sustainability: Concepts, Dimentions and Perspectives”, Journal Sustainability, 14, 1-27
27. Zhang, J., Wang, T. (2023). Urban resilience under the Covid-19 pandemic: A quantitative assessment framework based on system dynamics. Cities, 136, 1-20
28. Zhang, X., Luo, Yue., Liu, Y., Han, Z., Wang, F. (2023). Resilience in urban, rural and transitional communities: An empirical study in Guangdong, China. International Journal of Disaster Risk Reduction, 84. 1-14. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2022.103396
