بررسی برخی نمادهای مهری در عرفان ایرانی اسلامی

الموضوعات :

مریم شعبانی ¹ , علی ‌سرور یعقوبی ² , محسن ایزدیار ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اراک، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران.

تاريخ الإرسال : 05 السبت , شعبان, 1444 تاريخ التأكيد : 28 الخميس , شوال, 1444 تاريخ الإصدار : 18 الإثنين , شعبان, 1446

الکلمات المفتاحية: آیینِ مهر, اسطوره, عرفانِ ایرانی- اسلامی, فلسفة اشراق, خورشید.,

ملخص المقالة :

آیین مهر پایه و بنیان عرفان ایرانی- اسلامی است؛ بسیاری از بُن‌مایه‌های باورشناختی در این عرفان، وامدار آیین مهر است؛ چنانکه ریشه‌های ستبر و سترگ عرفان ایرانی را می‌توان در آموزه¬های آیین مهر، جستجوکرد. نشانه¬های بسیاری از اندیشه¬ها و باورهای مهری را در رسم و راه¬های عرفانی می¬یابیم. جلوه¬ها و نمادهایی از آیین مهر در حکمت اشراقِ شیخ شهاب¬الدینِ سهروردی به¬روشنی نمایان است که از آن جمله می¬توان به خورشید، عشق اشاره¬نمود. این پژوهش با روش تطبیقی- تحلیلی به چگونگیِ اثرپذیری عرفان و شیخِ اشراق از آیین مهر می¬پردازد و برخی از نشانه¬ها و نمادهای آیین مهر در عرفان از جمله خاموشی و رازداری، هفت مرحله سلوک، ریاضت و گورخوابی و ... را بررسی¬می¬کند و بر آنست تاجایگاه برخی نمادها و باورهای مهری را در عرفان ایرانی- اسلامی نشان¬دهد .به¬نظرمی¬رسد ادیان ومذاهب دراسطوره¬ها ریشه¬داشته و وامدار بُنمایه¬های اساطیری¬اند. برهمین اساس اندیشه¬های نمادین مهری نیز از لایه¬های زیرین فرهنگی، درعرفان ایرانی- اسلامی رسوخ و تجلی یافته و در گذر زمان به¬گونه¬ای دیگر حیات خود را میّسر کرده¬است.

المصادر:

منابع و مآخذ
1) انصاری ، قاسم.مبانی عرفان و تصوف.تهران:انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، چاپ اول، 1374.
2) بلخی رومی، مولانا جلال الدین محمد. مثنوی معنوی. تصحیح رینولد نیکسون. تهران: نشر ثالث، چاپ سوم، 1379.
3) ________، مولانا جلال الدین محمد. غزلیات شمس. تصحیح بدیع الزمان فروزانفر. تهران: انتشارات امیر کبیر.
4) بهار، مهرداد. از اسطوره تا تاریخ. گردآورنده ابوالقاسم اسماعیل پور. تهران انتشارات چشمه. 1376.
5) پور داوود، ابراهیم. مجله بررسی‌های تاریخی،سال،2 ش 1 اردیبهشت. انتشارات بیهقی ،1346.
6) حافظ، شمس¬الدین محمد. دیوان. نسخه قاسم غنی و علامه محمد قزوینی تهران: انتشارات. بیهق.چاپ اوّل 1390.
7) حائری، محمدحسن. راه گنج. تهران: انتشارات مدینه، چاپ اوّل 1379.
8) خرمشاهی، بهاءالدین. حافظ نامه. تهران: انتشارات سروش، چاپ اوّل، (ج2 )، 1366.
9) دهخدا. یحیی ذکاء، ارتش شاهنشاهی ایران؛ از کوروش تا پهلوی. تهران، 1350.
10) دیوان سنایی غزنوی- مدرس رضوی- انتشارات سنایی/ 52.
11) ذکرگو، امیرحسین .اسرار اساطیر هند؛ خدایان ودایی، تهران 1377.
12) رضی، هاشم.آیین مهر،تاریخ آیین رازآمیز میترایی در شرق و غرب از آغاز تا امروز.ج2،تهران انتشارات بهجت 1381.
13) _____. آیین مهر (میترائیسم). تهران: انتشارات بهجت ،چاپ، اوّل 1371.
14) ______. حکمت خسروانی از زرتشت تا سهروردی. تهران: انتشارات بهجت، 1379.
15) زنجانی ، عباسعلی .تحقیق و بررسی در تاریخ تصوف. تهران دارالکتب اسلامیه ،1367.
16) سعیدی، حسن. عرفان در حکمت اشراق. تهران: انتشارات شهید ثانی (چاپ اوّل) ،1380.
17) شفیعی کدکنی ؛ محمد رضا.اسرار نامه عطار نیشابوری.تهران:انتشارات سخن ،چاپ ششم ،1392.
18) _________، محمد رضا.منطق الطیرعطار نیشابوری.تهران: انتشارات سخن ،چاپ دوازدهم،1391.
19) __________؛ محمدرضا، گزیده غزلیات شمس. تهران:انتشارات علمی و فرهنگی 1386.
20) طبرسی ؛ جامع محمد بن حسن طرطوسی، ابومسلم¬نامه: حماسه ابومسلم خراسانی تهران، اقبال یغمایی، 1355.
21) فرخزاد، پوران. مهرة مهر. تهران انتشارات نگاه. 1386
22) فرضی پور خرم آبادی، داریوش. راهی به جهان راز. قم :انتشارات هناریس،1389
23) قشیری، ابوالقاسم.ترجمه رساله قشیریه.تصحیح بدیع الزمان فروزانفر.تهران:بنگاه ترجمه و نشر کتاب 1345.
24) قشيري،عبدالكريم هوازن. رساله قشيريه.ترجمه ابوعلي حسن بن احمد عثماني.با تصحيحات و استدراكات بديع¬الزمان فروزان فر.تهران: شركت انتشارات علمي و فرهنگی. 1385.
25) کاشانی، عزالدین محمود. مصباح الهدایه تصحیح جلال همایی.
26) کزازی، میرجلال الدین. از گونه‌ای دیگر. تهران: نشر مرکز. چاپ اوّل، 1368.
27) کومون، فرانتس. آیین پررمز وراز میترایی. ترجمه و پژوهش هاشم رضی. تهران : انتشارات بهجت 1383.
28) مجموعه مصنفات شهاب¬الدین یحیی سهروردی. به¬کوشش هانری کربن ترجمه: سیدحسین نصر. تهران: انستیتو. ایران و فرانسه، 1331.
29) محمود کاشانی، عزالدین. مصباح¬الهدایه، جلال همایی/1352.
30) مدرس رضوی، دیوان سنایی غزنوی. انتشارات سنایی، 1352.
31) ملک¬زاده، فاطمه. این آتش نهفته. تهران: نشر هزار، چاپ اول، 1386.
32) موحد؛ صمد. سرچشمه¬های حکمت اشراق. تهران: انتشارات فراروان 1374.
33) وحیدی، حسین. پژوهشی در فرهنگ در زرتشتی. تهران: انتشارات اشا،1360.
34) هلینز، جان. شناخت اساطیر ایران. ترجمه ژاله آموزگار، احمد تفضلی. تهران: نشر چشمه، 1373.
35) همایونی، مسعود. سرچشمة عرفان ایران. تهران: انتشارات علمی،1368.