بررسی و تحلیل کارکردهای بن مایه ای توصیف در حماسۀ گرشاسب نامۀ اسدی طوسی
الموضوعات :فرح ناز جلالی قاسم پور 1 , رضا اشرف زاده 2 , بتول فخراسلام 3
1 - دانشجوي دكتري گروه زبان و ادبيات فارسي، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامي، مشهد، ايران.
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی ،واحد مشهد،دانشگاه آزاد اسلامی ،مشهد،ایران
3 - استادیار گروه زبان ادبيات فارسي، واحد نيشابور،دانشگاه آزاداسلامی، نیشابور، ايران.
الکلمات المفتاحية: اسدی طوسی, گرشاسب¬نامه, شعر حماسی, توصیف, کارکردها.,
ملخص المقالة :
اسدی طوسی یکی از برترین حماسه¬سرایان در گسترۀ ادب فارسی است. مهم¬ترین اثر او، گرشاسب¬نامه نام دارد که در مواردی به شاهنامۀ فردوسی پهلو می¬زند. شاعر در بازنمایی روایت و خوانش خود از تاریخ افسانه¬ای و اسطوره¬ای ایران¬زمین از شگردهای بسیاری استفاده کرده که وصف از آن جمله است. در تحقیق حاضر، کارکردهای اصلی این عنصر ادبی با استناد به منابع کتابخانه¬ای و روش توصیفی - تحلیلی در اثر مذکور بررسی و کاویده شده است. نتایج تحقیق نشان می¬دهد که کارکردهای اصلی توصیف در این روایت عبارتند از: آرایه¬ای و زیبایی¬شناسی؛ تعویقی و تعلیقی؛ واقع¬نمایی و باورپذیری؛ عاطفی؛ توضیحی و آگاهی¬بخشی؛ کنایه¬ای. همچنین، مشخص گردید که تنوع موجود در کارکردهای وصف به معنای نقش ثانویۀ حضور کنش در آن است. کارکردهای توصیف¬ در این روایت با سطح و ژرف¬ساخت متن تولیدی مرتبط هستند که این امر، بیانگر اهمیت لفظ و معنا در نگاه اسدی طوسی است. در یک نگاه کلی، عنصر وصف در جریان روایت، موجب اطناب مفید گردیده و خط روایی داستان¬های مرتبط با گرشاسب را پیش برده است.
منابع
1- احمدی، بابک (1380). ساختار تأویل متن، چاپ پنجم، تهران: مرکز.
2- اسدی طوسی، ابونصر علیبناحمد (1354). گرشاسب¬نامه، به کوشش حبیب یغمایی، تهران: کتابخانۀ طهوری.
3- ایرانی، ناصر (1380). هنر رمان، تهران: آبانگاه.
4- براتی، فرهاد و قربانی¬مقدم، غلامرضا و عزیزی، علی (1398). تصویرآفرینی در گرشاسب¬نامه، چهارمین کنفرانس روان¬شناسی، علوم تربیتی و علوم انسانی، دهلی¬نو: دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، صص 298-283.
5- بی¬نیاز، فتح¬الله (1392). درآمدی بر داستان¬نویسی و روایت¬شناسی، چاپ سوم، تهران: افراز.
6- تودوروف، تزوتان (1385). نظریۀ ادبیات، ترجمۀ عاطفه طاهایی، تهران: اختران.
7- سابق، مدیحه (2013). فعالیات الوصف والآیاته فی الخطاب القصصی عند السعید بوطاجین، الجمهوریه الجزائریه: جامعه الحاج لخضر.
8- سجادی¬فر، کلثوم (1394). مقایسۀ توصیف صحنه و فضا در بخش پهلوانی شاهنامه و گرشاسب¬نامۀ اسدی طوسی، پایان¬نامۀ کارشناسی¬ارشد دانشگاه یاسوج، استاد راهنما: دکتر اطهر تجلی.
9- شفیعی¬کدکنی، محمدرضا (1370). صور خیال در شعر فارسی، چاپ چهارم، تهران: آگه.
10- _______، _______ (1392). زبان شعر در نثر صوفیه، تهران: سخن.
11- شهبازی، اصغر و ملک¬ثابت، مهدی (1391). الگوی بررسی زبان حماسی، فصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 24، صص 179-143.
12- صفا، ذبیح¬الله (1371). تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوس.
13- فتوحی¬رودمعجنی، محمود (1386). بلاغت تصویر، تهران: سخن.
14- فرشیدورد، خسرو (1363). دربارۀ ادبیات و نقد ادبی، 2جلد، تهران: امیرکبیر.
15- لارنس، پرین (1379). شعر و عناصر شعر، ترجمۀ غلامرضا سلگی، تهران: رهنما.
16- مارتین، والاس (1382). نظریه¬های روایت، ترجمۀ محمد شهبا، تهران: هرمس.
17- مهرکی، ایرج (1381). منبع اسدی در سرودن گرشاسب¬نامه، مجلۀ دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه سمنان، شمارۀ 3، صص 85-73.
18- عاصی، میشال و یعقوب، امیل بدیع (1987). المعجم المفصل فی اللغه و الادب، بیروت: دارالعلم للملایین.
19- نجفی، عیسی و پیری، حامد (1392). مقایسۀ سبک¬شناسانۀ تشبیهات شاهنامه با تشبیهات گرشاسب¬نامه، مجلۀ بهار ادب، سال 6، شمارۀ 19، صص 430-411.
20- یونسی، ابراهیم (1365). هنر داستان¬نویسی، تهران: سهروردی.
21- Culler, Jonathan (1975). Structuralize Poetics, London: Rutledge and Kegan Paul.
