تاثیر مؤلفه‌های معماری حواس بر افزایش سطح مسیریابی و جهت یابی افراد کم توان در فضاهای ایستگاهی حمل‌ونقل ریلی ( نمونه موردی: ایستگاه‌مترو فرودگاه مهرآباد)

الموضوعات :

ساناز حق شناس ¹ (استادیار گروه دانشگاه آزاد تهران شرق- معاون دانشکده هنر و معماری)
نسیم خانلو ² (استادیار گروه معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق)

تاريخ الإرسال : 06 الأحد , جمادى الثانية, 1443 تاريخ التأكيد : 03 الثلاثاء , صفر, 1444 تاريخ الإصدار : 27 الأحد , ربيع الأول, 1444

الکلمات المفتاحية: مؤلفه‌های حرکتی, معماری مبتنی بر‌حواس, بصری, کالبدی, نشانه‌های شاخص,

ملخص المقالة :

پژوهش حاضر با هدف، بررسی و تبیین نقش مؤلفه‌های معماری مبتنی بر‌ حواس، در مسیریابی جهت‌یابی فضاهای ایستگاهی حمل‌ونقل ریلی، به‌ عنوان رهیافتی درتسهیل این فرآیند برای افراد کم ‌توان ، به‌روش توصیفی- تحلیلی، ازنوع همبستگی انجام گرفت. حوزه پژوهش ایستگاه‌های مترو تهران و جامعه ‌آماری آن کاربران ایستگاه‌ها بود. نمونه پژوهش، ایستگاه فرودگاه مهرآباد و 246 نفر که به ‌روش تصادفی هدفمند انتخاب شده‌اند. اطلاعات به دو صورت کتابخانه‌ای و میدانی گردآوری شده است. مؤلفه‌هااز طریق بررسی و مرور مباحث نظری پیرامون مسأله پژوهش و مصاحبه حضوری و نیمه ساختارمند با20 متخصص، شناسایی واستخراج شدند. ابزارگردآوری داده‌ها، پرسشنامه محقق ساخته مصور بود. پرسشنامه، با ایجاد شرایط حسی خاص ( تحریک حواس پنج گانه کاربران) در محل ایستگاه‌ نمونه اجرا شد. داده‌های گردآوری شده با روش‌ آماراستنباطی(تحلیل مسیر) تجزیه و تحلیل شد.نتایج نشان داد مؤلفه‌های حرکتی بیشترین تأثیر را درتسهیل فرآیند مسیریابی- جهت‌یابی افراد کم‌توان داشته است.

المصادر:

1. ﺑﺎﻗﺮی ﻃﻮﻻﺑﯽ، طلوع؛ و ﻃﺒﯿﺒﯿﺎن، سید حسام­الدین. (1394). به­کارﮔﯿﺮی ﺣﻮاس در ﻣﻌﻤﺎری ﺑﺎ روﯾﮑﺮد اﯾﺠﺎد ﺣﺲ­ﻣﮑﺎن درﺑﻨﺎی ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ. کنفرانس بین المللی معماری، شهرسازی، عمران، هنر و محیط زیست؛ افق های آینده، نگاه به گذشته، 17 اسفند، (ص 1-6). تهران: موسسه هنر و معماری. 


2. یوسفی، ماندانا؛ آیوازیان، سیمون؛ رئیسی، ایمان؛ و سهیلی، جمال­الدین. (1398). مصرف­گرایی‌در‌معماری‌با‌تاکید‌بر‌مبانی‌نشانه­شناسی‌معماری‌عامه­پسند نمونه‌موردی:‌شهر‌قزوین. مطالعات رفتار مصرف‌کننده، 6(2)، 270-296.


3. پالاسما، یوهانی. (1392). دست متفکر، حکمت وجود متجسد در معماری. (علی ­اکبری، مترجم). تهران: پرهام نقش.


4. پیوسته­گر، یعقوب؛ حیدری، علی­اکبر؛ کیایی، مریم؛ و کیایی، مهدخت. (1396). تحلیل فرایند مسیریابی با استفاده از روش نحوفضا در موزه هنرهای معاصر. تهران. هویت شهر، 11(30)، 43-52.


5. جنگجو، شهرام؛ زرآبادی، زهراسادات سعیده؛ زیاری، یوسفعلی؛ و بندرآباد، علیرضا. (1398). تبیین الگویی از راهیابی در شهر با رویکرد روان‌شناسی محیطی (مطالعه موردی: 11 محور پیاده مدار شهر تهران). نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، 11(4)، 579-561.    DOR: 20.1001.1.66972251.1398.11.4.29.0


6. حق­شناس، ساناز؛ محمودی، مهناز؛ و خانلو، نسیم. (1399). تبیین مدل مفهومی طراحی فضاهای ایستگاهی حمل­ونقل ریلی مبتنی بر معماری حواس. رساله دکتری ­تخصصی معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران.


7. خامه، معصومه؛ اعتصام، ایرج؛ و شاهچراغی، آزاده. (1395). واکاوی فرایندهای راه­یابی و مسیریابی کارآمد در شهرهای گذشته ایران. باغ نظر، 13(41)، 67-82.


8. خداکرمیان گیلان، ندا؛ نیازی، محسن؛ و شفائی­مقدم، الهام. (1399). بررسی جامعه‌شناختی وضعیت طرد اجتماعی کم­توانان جسمی. روان‌شناسی افراد استثنایی، 10(38)، 169-188.doi: 22054/JPE.2020.49587.2103


9. دهقان، نرگس. (1397). راهکارهای مسیریابی در فضای داخلی معماری، (مورد مطالعاتی: کتابخانه ملی ایران). آرمان‌شهر، 11(25)، 81-95.


10. رمضانلو، مهرزاد؛ و درتاج، فریبرز. (1395). پیش­بینی عادات زندگی کودکان با آسیب جسمی و حرکتی بر اساس سرمایه­ی روان‌شناختی و حمایت اجتماعی ادراک شده مادران آنها، روان‌شناسی افراد استثنایی، 6 (24)،57-80  doi: 10.22054/JPE.2018.7529


11. سوهانگیر، سارا؛ و نصیرسلامی، محمدرضا. (1396). طراحی فضاهای معماری، با به کارگیری مکانیسم­های عملکردی حواس. مدیریت شهری، 16(47)، 493-504.


12. شاهچراغی، آزاده؛ و بندرآباد، علیرضا. (1394). محاط در محیط (کاربرد روان­شناسی محیطی در معماری و شهرسازی). چاپ اول. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی، دانشگاه تهران.


13. فرزین، احمدعلی؛ و شیبانی، ارغوان. (1389). ادراک نابینایان از معماری و ضوابط و الگوهای طراحی برای آنان، باغ نظر، 7(13)، 61-72.


14. فرهودیان، علی؛ سلیمانی­نیا، لیلا؛ غریب، مسعود؛ فرهادی، محمد حسن؛ و صادقی، ماندانا. (1392). بررسی نیازهای ویژه افراد دارای ناتوانی جسمی: یک مطالعه کیفی. پژوهان. ۱۱(۳)، ۱۵-۹.


15. گرجی ازندریانی، علی­اکبر؛ و شیرزاد نظرلو، زهرا. (1397). جایگاه حقوق معلولین در حوزه حقوق شهری. مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، 8(26)، 137-163.


16. گیرو، پیر. (1399). نشانه‌شناسی. (محمد نبوی، مترجم). تهران: نشرآگاه.


17. لینچ، کوین. (1372). سیمای شهر. (منوچهر مزینی، مترجم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران. (نشر اثر اصلی 1993).


18. مردمی، کریم؛ و قمری، حسام. (1391). سنجش عوامل تأثیرگذار در معماری ایستگاه‌های مترو بر رضایتمندی کاربران، مطالعه موردی: ایستگاه­های خطوط 1 و 2 متروی تهران. مدیریت شهری، 10(30)، 39-52.


19. مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی. (1383). قانون جامع حمایت از حقوق معلولان.


20. Allen, G. L. (1999). Spatial abilities, cognitive maps, and wayfinding. Wayfinding behavior: Cognitive mapping and other spatial processes, 4680, 46-80.  DOI:10.4157/grj1984b.73.93


21. Golledge, R. (1999). Wayfinding behavior: Cognitive mapping and other spatial processes. United States: Johns Hopkins University


22. Arthur, p. & Passini, R. (1992).wayfinding: people, signs, and architecture. United States: McGraw- Hill book Co.


23. Brandon, K. (2009).Wayfinding: embedding knowledge in hospital environments. HaCIRIC International Conference - Improving healthcare infrastructures through innovation. April 2-3, Brighton: Hilton Metropole Hotel.


24. Carpman, J. R., & Grant, M.A. (2001). Design that Cares: Planning Health Facilities for Patients and Visitors. San Francisco: Jossey Bass Inc.


25. Herssens, J., & Heylighen, A. (2012). Haptic design research: A blind sense of place.Architectural Research Centers Consortium (ARCC); ARCC/EAAE 2010 International Conference on Architectural Research. June 23-26, (pp.374-382). Washigton DC.


26. Hosseinzadeh Meybodi, V. (2013). Facilitation of accessibility and increasing readability in urban spaces by using environmental design and studying patterns of behavior in the city of Tehran. Master's Thesis for Urban Design, University of 5772/38998Art. DOI:  22124/UPK.2020.13801.1243


27. Huelat, B.J. (2007, October). Wayfinding: Design for Understanding.


28. Kaymaz, I. C. (2012). Landscape perception. In M. Ozyavuz (Ed.), Landscape planning (251-276). London: IntechOpen. Doi: 10.5772/38998.


29. Litwin, H. (2003). The association of disability, social demographic background and social network type in letter life. Journal of Aging Health, 15(2), 391-408. DOI: 1177/0898264303015002004


30. Lynch, K. (1960). The image of the city. MA: MIT Press.


31. Mollerup, P. (2009). Way showing in the hospital. Australasian Medical Journal, 10(1),112-114. Doi:10.4066/AMJ.2009.85. 


32. Meilinger, T. (2008). Strategies of Orientation in Environmental Spaces. Berlin: Max Planck.


33. TEAM NORTHPOINT. (2015, September 1). Multi-Sensory Ads: How to Differently Address the Young and the Old?‎.


34. Pallasmaa, J. (2005). The Eyes of the skin, architecture and the senses. London: Academy Editions.


35. Salmi,P.(2005). Wayfinding Design: Hidden barriers to Universal Access, 5(8), 1-6.


36. Sánchez, J., & Miguel, E. (2007).Guidelines for Designing Mobility and Orientation Software for Blind Children.11th IFIP TC 13 international conference on Human-computer interaction. September 1, (p 375–388). Berlin: Heidelberg. doi:10.5555/1776994.1777040


37. Tremain, S. (2013). Introducing Feminist Philosophy of Disability, Di Journal Studies Quarterly, 33(4).  doi:10.18061/dsq.v33i4.3877