تبیین گونه گونی ارتباط خانه و گذر در بافت تاریخی دزفول
مریم زینلیان
1
(گروه معماری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران. )
بهزاد وثیق
2
(گروه معماری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران. - هیات علمی گروه معماری دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، دزفول، ایران )
محمدابراهیم مظهری
3
(گروه معماری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.دانشکده عمران معماری، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران. )
الکلمات المفتاحية: بافت تاریخی, تناسب هندسی, دزفول, گذر.,
ملخص المقالة :
عمدتا ورودی اولین نقطۀ اتصال بیرون و درون ابنیه است. این عنصر در دوره‌های تاریخی برحسب دلایلی متفاوت طرحی متنوع یافته است. به نظر می‌رسد می‌توان از طریق بررسی ورودی خانه‌ها و ارتباط آنها با گذر به عوامل سازنده اتصال درون و بیرون ابنیه در یک دوره اشاره نمود. در پژوهش حاضر به بررسی تناسب ورودی و گذر در 20خانه تاریخی قاجاری در محلات شاهرکن الدین، قلعه و لوریان دزفول پرداخته شده است. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات به صورت مطالعات کتابخانه‌ای و بازدیدهای میدانی از محله‌های یادشده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد؛ سه گونه تعامل ورودی و گذر در بافت تاریخی دزفول شامل؛ فضاهای شکل یافتۀ ورودی گذر اصلی؛ ورودی در گذر کم‌عرض؛ ورودی در بن‌بست، وجود دارد که در شکل‌گیری آن عواملی مانند اقلیم، جهت‌گیری معبر نسبت به جهت شمال، میزان شارش افراد و رتبه گذر در ارتباط درون محله‌ای و برون بافتی موثر است.
1. اخوی, امید, موسوی هاشمی. (1399). تحلیل مؤلفه‌های تاریخی تأثیرگذار بر مرفولوژی بافت قدیم شهر اردبیل در دوره 1340-1300 هـ. ش. تاریخ شهر و شهر نشینی در ایران و اسلام, 1(2), 1-26. 2. افشار نادری، کامران (1391). ورودی. مجله معمار: 59. 3. آقالطیفی، آزاده و حجت، عیسی (1396). بررسی تأثیرپذیری مفهوم خانه از تحولات کالبدی آن در دوران معاصر در شهر تهران. نشریۀ هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی. شمارۀ 23. ص 42. 4. برزگر, زهرا, حیدری, شاهین. (1396). بررسی نقش عمق و سایه ورودی خانههای سنتی در تأمین آسایش حرارتی بیرونی- نمونه موردی: بافت قدیم شهر شیراز. معماری اقلیم گرم و خشک, 5(5), 21-32. doi: 10.29252/smb.5.5.21 5. پارسی، فرامرز (1391). فضای ورودی در معماری ایرانی. مجله معمار: 59. 6. پیرواولیا، مرجان و سهیلی، جمال الدین (1395). ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻓﻀﺎﻱ ﺑﻴﻨﺎﺑﻴﻦ ﺩﺭ ﮔﺬرﻫﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮﺭﺩﻱ: ﮔﺬﺭ ﺳﺎﻏﺮﻳﺴﺎﺯﺍﻥ ﺷﻬﺮ ﺭﺷﺖ. ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻋﻠﻤﻲ، پژوهشی انجمن علمی ﻣﻌﻤﺎﺭی و شهرسازی ایران. شمارۀ 13. ص 33. 7. رمضان جماعت، مینا و نیستانی، جواد (1389). جلوه‌های سنت و تجدد در فضاهای ورودی خانههای تهران دورۀ قاجار. نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی. شمارۀ 44. ص 65. 8. سخاوت‌دوست، نوشین و البرزی، فریبا (1397). تأملی بر نشانه شناسی فضاهای ورودی خانههای دورۀ قاجار شهر قزوین از دیدگاه فردینان دو سوسور، چارلز سندرس پیرس و امبرتو اکو. هویت شهر. شمارۀ 34. ص 79. 9. عابدینی, حامد, آیوازیان, سیمون. (1401). تحلیل جایگاه گذرهای تاریخی در ساختار فضاهای عمومی شهر (مورد مطالعاتی: گذر درخونگاه تهران). منظر, 14(59), 74-87. 10. عینی اسعد, تابان محسن. (1398). ارزیابی تأثیر ساختار کالبدی بر الگوی جریان باد در محیط شهری نمونه موردی: محله سیاه پوشان و گذر شاهی در محله قلعه دزفول. 11. عینی فر علیرضا، آقالطیفی، آزاده، حیاتی، زینب. (1401). سیر تحول قلمروهای ثانویه، در درون خانههای دزفول. صفّه, 91(30), 27-48. 12. کامی شیرازی، سیده مهسا (1391). طراحی فضاهای مسکونی. مجلۀ هنر معماری: 27. 13. سعیدی, منتظرالحجه, شریف‌نژاد. (1402). تحلیلی بر میزان همبستگی عوامل کمی درجه محصوریت با اختلاف دمایی در گذرهای تاریخی؛ پژوهش موردی شهر میبد. فصلنامه علمی پژوهش های بوم شناسی شهری, 14(شماره 1 (پیاپی 30)), 43-64. 14. مومنی کوروش, عطاریان کوروش, محبیان مصطفی (1399). بازشناسی هویتِ فرهنگ اسلامی در معماری نماهای ورودی (مطالعه موردی: خانه های بافت قدیم دزفول). نشریه علمی اندیشه معماری، دوره:4 ، شماره:7، صص:14-28 15. میرمیران, سیده مهدیه, ملک افضلی, کریمی فرد. (1410). پدیدارشناسی تفسیری فضاهای میانوار در معماری خانه. باغ نظر, 19(106), 57-68. 16. مهرکی‌زاده، محمد، صفرعلی نجار، بهناز و صادق‌زاده حمایتی، سرور (1398). بررسی ساختار کالبدی مرکز محله¬های تاریخی شهر دزفول (نمونه¬های موردی: محله¬های شاهرکن الدین،قلعه و مجدیان). دومین همایش بین‌المللی افق‌های نوین در علوم‌پایه و فنی و مهندسی. ص 4. 17 ورمقانی, حسنا, سلطان‌زاده, طاهایی, سید عطااله. (2019). بررسی تطبیقی تأثیر فرهنگ بر ورودی خانههای قاجاری گیلان و مازندران. معماری و شهرسازی آرمان شهر, 11(25), 237-249. 18. وفایی مهر، غلامرضا (1397). بررسی مبانی مردم شناسی منطقه قلعه دزفول. کنفرانس ملی و دستاوردهای نوین جهان در تعلیم و تربیت، روانشناسی، حقوق و مطالعات فرهنگی- اجتماعی. ص 4-5. 19. Aboutaleb, N., Mianroudi, S. H., & Movahed, F. S. (2016). Study of the Effect of Urban Walls on Social Interactions. 20. Boccagni, P., & Kusenbach, M. (2020). For a comparative sociology of home: Relationships, cultures, structures. Current Sociology, 68(5), 595-606. 21. Ghouchani, M., Khorram, A., Gholizade, F., & Rafiei, S. (2023). Evaluate the efficiency of contextual elements in reducing the vulnerability of urban historical fabrics based on passive defense principles. Ain Shams Engineering Journal, 14(2), 101837. 22. Sánchez, M. L., Cabrera, A. T., & Del Pulgar, M. L. G. (2020). Guidelines from the heritage field for the integration of landscape and heritage planning: A systematic literature review. Landscape and Urban Planning, 204, 103931.
23. Sennett, R. (2021). The uses of disorder: Personal identity and city life. Verso Books.
