تبیین مدل عملکرد صادراتی فرآورده‌های نفتی ایران
الموضوعات : مدیریت بازاریابیزهرا مهدوی ثابت 1 , محمدعلی عبدالوند 2 , کامبیز حیدرزاده 3 , محسن خون سیاوش 4
1 - دانشجوی دکتری مدیریت بازاریابی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار، گروه مدیریت بازرگانی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشیار، گروه مدیریت بازرگانی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - استادیار، گروه ریاضی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
الکلمات المفتاحية: بازارگرایی, عملکرد صادراتی, محیط کلان, آمیخته بازاریابی, منابع شرکت,
ملخص المقالة :
بهبود عملکرد صادراتی همواره یکی از اهداف اصلی شرکت‌ها و بنگاه‌های بین‌المللی می‌باشند. با توجه به جایگاه صنعت نفت در سند چشم‌انداز بیست ساله کشور، بند ۴ سیاست‌های کلی انرژی و به دلیل نبود مدل جامع عملکرد صادراتی فرآورده‌های نفتی ایران، این پژوهش می‌تواند راهکاری مناسب برای رشد و توسعه این صنعت، به خصوص در سطح بین‌المللی گردد. روش پژوهش این مطالعه، روش پدیدارشناسی و جامعه آماری شامل مدیران و کارشناسان بازاریابی و صادرات شاغل در صنعت نفت می‌باشند. از نمونه‌گیری غیر احتمالی و روش نمونه‌گیری هدف‌مند (گلوله برفی) استفاده شد. با توجه به رهیافت کیفی پژوهش، برای جمع‌آوری اطلاعات از ابزار مصاحبه عمقی نیمه ساختار یافته استفاده و با توجه به قاعده اشباع، تعداد ۷ مصاحبه انجام شد. جهت اعتبارسنجی از اعتبار سازه، درونی، تفسیری و توصیفی بهره برده و برای تأیید پایایی از روش بازبینی پس از کدگذاری استفاده شد. پس از کدگذاری باز، محوری، انتخابی و استفاده از نرم‌افزار اطلس می‌توان گفت که عوامل اصلی تشکیل دهنده پیشایندهای عملکرد صادراتی فرآورده‌های نفتی ایران در قالب چهار متغیر اصلی بازارگرایی، منابع شرکت، آمیخته بازاریابی، محیط کلان با مهم‌ترین مؤلفه عوامل سیاسی/ اقتصادی بوده و مؤلفه‌های عملکرد صادراتی فرآورده‌های نفتی ایران عبارتند از: عملکرد مالی، رضایت مشتری، نگه داشتن مشتری. در بیشتر مطالعات پیشین از سنت اثبات‌گرایی و کمی‌گرایی استفاده شده در حالی که در این پژوهش از تحلیل کیفی استفاده شد؛ در این تحقیق سعی شده با در نظر گرفتن جنبه‌های مختلف ویژگی‌های ایران مدلی متناسب بر اساس مؤلفه‌های تأثیرگذار بر عملکرد صادراتی فرآورده‌های نفتی ایران ارائه شود.
آقازاده، ه.، رحیمی جونقانی، ز. و بلوچی، ح. (۱۳۹۹). "تبیین عملکرد صادراتی با تعهد صادرات"، کاوش‌های مدیریت بازرگانی، دوره ۲۳(۳۰)، صص. ۸۵-۱۱۴. http://bar.yazd.ac.ir/article_1647.html
استراس، آنسلم، و کوربین، جولیت. (۱۳۹۷). "مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای"، چاپ چهارم. مترجم: ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.
افتخاری، و.، نورسینا، م. و قربان بیگی، م. (1395). "تأثیر بازارگرایی بر عملکرد صادرات با نقش میانجى قابلیت نوآورى شرکت‌هاى صادرکننده استان مرکزى"، غیر دولتی - دانشگاه آزاد اسلامی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق - دانشکده مدیریت.
بشیر خداپرستی، ر.، پیروزی باری، م. و باقری قره بلاغ، ه. (1399). "واکاوی عوامل و استراتژی‌های انعطاف‌پذیری بر عملکرد صادراتی و مزیت رقابتی شرکت‌های صنعتی"، فصلنامه مطالعات مدیریت راهبردی، دوره ۱۱(۴۳). صص. ۱۵۵-۱۶۹. http://www.smsjournal.ir/article_113458.html
تدلی، چارلز، و تشکری، ع. (2009). "مبانی پژوهش ترکیبی: تلفیق رویکردهای کمی و کیفی"، چاپ اول، تهران: جهاد دانشگاهی.
حیدرزاده، ک.،و نایب‌زاده، ش. (2009). "ارزیابی تأثیر بازار گرایی توسعه یافته (EMO) بر عملکرد کسب‌وکار شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار و ارائه چارچوب کاربردی"، آینده پژوهی مدیریت، دوره 20 (شماره 1 (پیاپی 80))، صص. 13-39. http://jmfr.srbiau.ac.ir/article_6627.html
حیدرزاده، ک. و نوروزی، ع. (1394). "ارایه مدلی مرتبط با پیشایندها و پیامدهای تجربیات درون فروشگاهی: به کارگیری روش ترکیبی، دانشگاه آزاد اسلامی.
دیواندری، ع.، نیکوکار، غ.ح.، نهاوندیان، م. و آقازاده، ه. (2008). "بازارگرایی و عملکرد کسب‌وکار در ایران"، مدیریت بازرگانی، دوره 1(1)، صص. ۳۹-۵۴. https://jibm.ut.ac.ir/article_27445.html?lang=en
روحانی، ح. (1389). "سیاست خارجی و آینده نفت و گاز کشور"، فصلنامه بین‌المللی روابط خارجی، دوره 2(7)، صص. 7-37.
کردنائیج، ا.، انوری رستمی، ع.ا. و ده‌یادگاری، س. (۱۳۸۴). "بررسی رابطه بین ابعاد مزیت رقابتی و عملکرد صادراتی شرکت‌های ایرانی صادرکننده سنگ‌های تزئینی"، پژوهشنامه بازرگانی، دوره ۱۰(۳۷)، صص. ۱۳۳-۱۵۲.
عزیزی، ش.، مکی‌زاده، و. و جمالیه بسطامی، ب. (۱۳۹۰). "مدل عملکرد صادراتی با رویکرد توانمندی‌های بازاریابی در صنعت نرم‌افزار"، مجله مدیریت تکنولوژی اطلاعات، دوره ۱۸(۶)، صص. ۴۵-۶۲. (DOI): 10.22034/JIBA.2019.9820
کیقبادی، م.، آرزمجو، ه. و حیدری، غ.ر. (۱۳۹۹). "تبیین جایگاه مسئولیت اجتماعی در الگوی یکپارچه حاکمیت شرکتی در راستای سیاست‌های توسعه اقتصادی پایدار"، سیاست‌های راهبردی و کلان، دوره 8(30). Doi: 10.30507/JMSP.2020.102473
محمدپور، ا. (1395). "روش تحقیق کیفی ضد روش"، جلد دوم، چاپ دوم، تهران: جامعه شناسان.
مددخانی، م.، شاهین، آ.، انصاری، آ. و کاظمی، ع. (۱۳۹۹). "طراحی مدل تأثیر بازارگرایی صادراتی و مدیریت طراحی محصول بر عملکرد صادراتی شرکت‌های صادرکننده صنایع‌دستی ایران"، پژوهش‌های مدیریت در ایران، دوره ۲۴، ۲(۳۴). صص. ۱۷۱-۲۰۴. URL: http://mri.modares.ac.ir/article-
منصوریان، ی. (1393). "روش تحقیق در علم اطلاعات و دانش شناسى"، چاپ اول، تهران: سمت.
Cadogan, J.W., Cui, C.C. & Li, E.K.Y. (2003). “Export market‐oriented behavior and export performance”, International marketing review. https://doi.org/10.1509/jimk.17.4.71
Changqi, W. & Cheng, L.K. (1999). “The Determinants of Export Performance of China’s Township-Village Enterprise”, Revised Version.
Chen, J., Sousa, C.M.P. & He, X. (2016). “The determinants of export performance: a review of the literature 2006-2014”, International Marketing Review, Vol. 33(5), PP. 626-670. https://doi.org/10.1108/imr-10-2015-0212.
Cortes, B.S. (2006). “Competition and Export Performance in Japan”, International Journal of Economic Policy Studies, Vol. 1(1), PP. 71-82. https://doi.org/10.1007/BF03405691.
Dadfar, H., Dahlgaard, J.J., Afazeli, S. & Brege, S. (2015). “Quality, export and domestic market performance: The case of pharmaceutical firms in Iran”, Total Quality Management & Business Excellence, Vol. 26(9-10), PP. 938-957.
Erdil, T.S. & Özdemir, O. (2016). “The determinants of relationship between marketing mix strategy and drivers of export performance in foreign markets: An application on Turkish clothing industry”, Procedia-Social and Behavioral Sciences, Vol. 235, PP. 546-556. DOI: 10.1016/j.sbspro.2016.11.067.
Freeman, J.M. (2009). “Factors contributing to successful export performance of regional and metropolitan SME exporters.
Gotteland, D. & Boulé, J.M. (2006). “The market orientation–new product performance relationship: Redefining the moderating role of environmental conditions”, International Journal of Research in Marketing, Vol. 23(2), PP. 171-185. doi:10.1016/j.ijresmar.2005.08.001.
Išoraitė, M. (2016). “Marketing mix theoretical aspects”, International Journal of Research-Granthaalayah, Vol. 4(6), PP. 25-37. DOI: https://doi.org/10.29121/ granthaalayah. v4.i6.2016.2633.
Jaworski, B.J. & Kohli, A.K. (1993). “Market orientation: antecedents and consequences”, Journal of marketing, Vol. 57(3), PP. 53-70. https://doi.org/10.2307/1251854.
Kayabasi, A. & Mtetwa, T. (2016). “Impact of marketing effectiveness and capabilities, and export market orientation on export performance: evidence from Turkey”, European Business Review, Vol. 28(5), PP. 532-559. https://doi.org/10.1108/EBR-11-2014-0084.
Kitonyi, S., Kibera, F., Gathungu, J. & Yabs, J. (2020). “Effect of The Macro-Environment Factors On the Relationship Between Firm Resources and Export Performance of Small and Medium Scale Manufacturing Enterprises in Nairobi City County”, Kenya, Vol. 16(28), P. 173, DOI: https://doi.org/10.19044/esj.2020.
Lincoln, Y.S. & Guba, E.G. (1985). “Naturalistic Inquiry. Beverly Hills”, CA: Sage Publications, Inc.
Narver, J.C. & Slater, S.F. (1990). “The effect of a market orientation on business profitability”, Journal of marketing, Vol. 54(4), PP. 20-35. https://doi.org/10.2307/1251757.
Nhu Anh, M. (2015). “A qualitative examination of market orientation measurement scale for Vietnamese instant coffee industry: case: Trung Nguyen”, Nescafé, and Vinacafé. http://urn.fi/URN:NBN:fi:amk-201602232551.
Njeru, W.G. (2013). “Market orientation, marketing practices, firm characteristics, external environment and performance of tour firms in Kenya”, Unpublished PhD Thesis, University of Nairobi.
Ranaei, H.A. & Alavi, S.M. (2019). “Organizational Change in IRAN Oil Industry: A Model for Creating Knowledge-Based Organizations”, https://doi.org/10.32598/JMSP.7.1.2.
Rose, G.M. & Shoham, A. (2002). “Export performance and market orientation: establishing an empirical link”, Journal of Business Research, Vol. 55(3), PP. 217-225. https://doi.org/10.1016/S0148-2963(00)00139-9.
Shojaie, M., Mohtaram, R. & Ataherian, S. (2014). “The effect of enterprise interior items on export performance (Case study: Exporting pistachio companies in Tehran)”, Journal of Business Management, Vol. 6(4), PP. 791-807. Doi: 10.22059/jibm.2014.50726.
Torres Ortega, R. (2015). “From market orientation to orientation towards international markets (OIM) of born global firms evaluating the impact of OIM on born global firms' performance”, Universitat Autònoma de Barcelona.
Van Manen, M. (1990). “From meaning to method”, Qualitative Health Research, Vol. 7(1), PP. 345-369. https://doi.org/10.1177/104973239700700303.
_||_آقازاده، ه.، رحیمی جونقانی، ز. و بلوچی، ح. (۱۳۹۹). "تبیین عملکرد صادراتی با تعهد صادرات"، کاوش‌های مدیریت بازرگانی، دوره ۲۳(۳۰)، صص. ۸۵-۱۱۴. http://bar.yazd.ac.ir/article_1647.html
استراس، آنسلم، و کوربین، جولیت. (۱۳۹۷). "مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای"، چاپ چهارم. مترجم: ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.
افتخاری، و.، نورسینا، م. و قربان بیگی، م. (1395). "تأثیر بازارگرایی بر عملکرد صادرات با نقش میانجى قابلیت نوآورى شرکت‌هاى صادرکننده استان مرکزى"، غیر دولتی - دانشگاه آزاد اسلامی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق - دانشکده مدیریت.
بشیر خداپرستی، ر.، پیروزی باری، م. و باقری قره بلاغ، ه. (1399). "واکاوی عوامل و استراتژی‌های انعطاف‌پذیری بر عملکرد صادراتی و مزیت رقابتی شرکت‌های صنعتی"، فصلنامه مطالعات مدیریت راهبردی، دوره ۱۱(۴۳). صص. ۱۵۵-۱۶۹. http://www.smsjournal.ir/article_113458.html
تدلی، چارلز، و تشکری، ع. (2009). "مبانی پژوهش ترکیبی: تلفیق رویکردهای کمی و کیفی"، چاپ اول، تهران: جهاد دانشگاهی.
حیدرزاده، ک.،و نایب‌زاده، ش. (2009). "ارزیابی تأثیر بازار گرایی توسعه یافته (EMO) بر عملکرد کسب‌وکار شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار و ارائه چارچوب کاربردی"، آینده پژوهی مدیریت، دوره 20 (شماره 1 (پیاپی 80))، صص. 13-39. http://jmfr.srbiau.ac.ir/article_6627.html
حیدرزاده، ک. و نوروزی، ع. (1394). "ارایه مدلی مرتبط با پیشایندها و پیامدهای تجربیات درون فروشگاهی: به کارگیری روش ترکیبی، دانشگاه آزاد اسلامی.
دیواندری، ع.، نیکوکار، غ.ح.، نهاوندیان، م. و آقازاده، ه. (2008). "بازارگرایی و عملکرد کسب‌وکار در ایران"، مدیریت بازرگانی، دوره 1(1)، صص. ۳۹-۵۴. https://jibm.ut.ac.ir/article_27445.html?lang=en
روحانی، ح. (1389). "سیاست خارجی و آینده نفت و گاز کشور"، فصلنامه بین‌المللی روابط خارجی، دوره 2(7)، صص. 7-37.
کردنائیج، ا.، انوری رستمی، ع.ا. و ده‌یادگاری، س. (۱۳۸۴). "بررسی رابطه بین ابعاد مزیت رقابتی و عملکرد صادراتی شرکت‌های ایرانی صادرکننده سنگ‌های تزئینی"، پژوهشنامه بازرگانی، دوره ۱۰(۳۷)، صص. ۱۳۳-۱۵۲.
عزیزی، ش.، مکی‌زاده، و. و جمالیه بسطامی، ب. (۱۳۹۰). "مدل عملکرد صادراتی با رویکرد توانمندی‌های بازاریابی در صنعت نرم‌افزار"، مجله مدیریت تکنولوژی اطلاعات، دوره ۱۸(۶)، صص. ۴۵-۶۲. (DOI): 10.22034/JIBA.2019.9820
کیقبادی، م.، آرزمجو، ه. و حیدری، غ.ر. (۱۳۹۹). "تبیین جایگاه مسئولیت اجتماعی در الگوی یکپارچه حاکمیت شرکتی در راستای سیاست‌های توسعه اقتصادی پایدار"، سیاست‌های راهبردی و کلان، دوره 8(30). Doi: 10.30507/JMSP.2020.102473
محمدپور، ا. (1395). "روش تحقیق کیفی ضد روش"، جلد دوم، چاپ دوم، تهران: جامعه شناسان.
مددخانی، م.، شاهین، آ.، انصاری، آ. و کاظمی، ع. (۱۳۹۹). "طراحی مدل تأثیر بازارگرایی صادراتی و مدیریت طراحی محصول بر عملکرد صادراتی شرکت‌های صادرکننده صنایع‌دستی ایران"، پژوهش‌های مدیریت در ایران، دوره ۲۴، ۲(۳۴). صص. ۱۷۱-۲۰۴. URL: http://mri.modares.ac.ir/article-
منصوریان، ی. (1393). "روش تحقیق در علم اطلاعات و دانش شناسى"، چاپ اول، تهران: سمت.
Cadogan, J.W., Cui, C.C. & Li, E.K.Y. (2003). “Export market‐oriented behavior and export performance”, International marketing review. https://doi.org/10.1509/jimk.17.4.71
Changqi, W. & Cheng, L.K. (1999). “The Determinants of Export Performance of China’s Township-Village Enterprise”, Revised Version.
Chen, J., Sousa, C.M.P. & He, X. (2016). “The determinants of export performance: a review of the literature 2006-2014”, International Marketing Review, Vol. 33(5), PP. 626-670. https://doi.org/10.1108/imr-10-2015-0212.
Cortes, B.S. (2006). “Competition and Export Performance in Japan”, International Journal of Economic Policy Studies, Vol. 1(1), PP. 71-82. https://doi.org/10.1007/BF03405691.
Dadfar, H., Dahlgaard, J.J., Afazeli, S. & Brege, S. (2015). “Quality, export and domestic market performance: The case of pharmaceutical firms in Iran”, Total Quality Management & Business Excellence, Vol. 26(9-10), PP. 938-957.
Erdil, T.S. & Özdemir, O. (2016). “The determinants of relationship between marketing mix strategy and drivers of export performance in foreign markets: An application on Turkish clothing industry”, Procedia-Social and Behavioral Sciences, Vol. 235, PP. 546-556. DOI: 10.1016/j.sbspro.2016.11.067.
Freeman, J.M. (2009). “Factors contributing to successful export performance of regional and metropolitan SME exporters.
Gotteland, D. & Boulé, J.M. (2006). “The market orientation–new product performance relationship: Redefining the moderating role of environmental conditions”, International Journal of Research in Marketing, Vol. 23(2), PP. 171-185. doi:10.1016/j.ijresmar.2005.08.001.
Išoraitė, M. (2016). “Marketing mix theoretical aspects”, International Journal of Research-Granthaalayah, Vol. 4(6), PP. 25-37. DOI: https://doi.org/10.29121/ granthaalayah. v4.i6.2016.2633.
Jaworski, B.J. & Kohli, A.K. (1993). “Market orientation: antecedents and consequences”, Journal of marketing, Vol. 57(3), PP. 53-70. https://doi.org/10.2307/1251854.
Kayabasi, A. & Mtetwa, T. (2016). “Impact of marketing effectiveness and capabilities, and export market orientation on export performance: evidence from Turkey”, European Business Review, Vol. 28(5), PP. 532-559. https://doi.org/10.1108/EBR-11-2014-0084.
Kitonyi, S., Kibera, F., Gathungu, J. & Yabs, J. (2020). “Effect of The Macro-Environment Factors On the Relationship Between Firm Resources and Export Performance of Small and Medium Scale Manufacturing Enterprises in Nairobi City County”, Kenya, Vol. 16(28), P. 173, DOI: https://doi.org/10.19044/esj.2020.
Lincoln, Y.S. & Guba, E.G. (1985). “Naturalistic Inquiry. Beverly Hills”, CA: Sage Publications, Inc.
Narver, J.C. & Slater, S.F. (1990). “The effect of a market orientation on business profitability”, Journal of marketing, Vol. 54(4), PP. 20-35. https://doi.org/10.2307/1251757.
Nhu Anh, M. (2015). “A qualitative examination of market orientation measurement scale for Vietnamese instant coffee industry: case: Trung Nguyen”, Nescafé, and Vinacafé. http://urn.fi/URN:NBN:fi:amk-201602232551.
Njeru, W.G. (2013). “Market orientation, marketing practices, firm characteristics, external environment and performance of tour firms in Kenya”, Unpublished PhD Thesis, University of Nairobi.
Ranaei, H.A. & Alavi, S.M. (2019). “Organizational Change in IRAN Oil Industry: A Model for Creating Knowledge-Based Organizations”, https://doi.org/10.32598/JMSP.7.1.2.
Rose, G.M. & Shoham, A. (2002). “Export performance and market orientation: establishing an empirical link”, Journal of Business Research, Vol. 55(3), PP. 217-225. https://doi.org/10.1016/S0148-2963(00)00139-9.
Shojaie, M., Mohtaram, R. & Ataherian, S. (2014). “The effect of enterprise interior items on export performance (Case study: Exporting pistachio companies in Tehran)”, Journal of Business Management, Vol. 6(4), PP. 791-807. Doi: 10.22059/jibm.2014.50726.
Torres Ortega, R. (2015). “From market orientation to orientation towards international markets (OIM) of born global firms evaluating the impact of OIM on born global firms' performance”, Universitat Autònoma de Barcelona.
Van Manen, M. (1990). “From meaning to method”, Qualitative Health Research, Vol. 7(1), PP. 345-369. https://doi.org/10.1177/104973239700700303.
