خوانش سوررئالیستی شعر حافظ

الموضوعات :

محمد نامداری ¹ , محتشم محمدی ²

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سلمان فارسی کازرون، کازرون، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سلمان فارسی کازرون، کازرون، ایران

تاريخ الإرسال : 11 الخميس , ذو الحجة, 1444 تاريخ التأكيد : 16 الأحد , رجب, 1445 تاريخ الإصدار : 17 الأحد , شعبان, 1446

الکلمات المفتاحية: سوررئالیسم, عرفان شرقی, شعر, حافظ,

ملخص المقالة :

چکیده سوررئایسم )فراواقعگرایی(، جنبشی فرهنگی که در نیمهٔ نخست قرن بیستم میالدی گسترش یافت، برخورد روانی با ادبیات است: به قلمرو وسیع احساس و خیال توجه ویژه دارد. شباهت بین سوررئالیسم غرب و عرفان شرق سبب شده که گاه بین آن ِن این دو گما همانی برند. هر دو در پی نگرش صحیح و کمال روحی و معنوی هستند. در مورد سوررئالیستها، بروز جنگ جهانی اول و در مورد عارفان، رواج مکتب اسالم و حملۀ مغول موجب گریز آنان از عینیت به ذهنیت شد. یکی از شخصیتهای برجستهٔ تاریخ عرفان و تصوف در ایران، حافظ است که این امر در شعر او گویاست. در واقع، بیشتر عناصر سوررئالیستی در شعر حافظ حضور دارد. در این پژوهش، نُه مورد از اصول مشترک میان سوررئالیستهای غرب و عرفان شرق، بطور ویژه حافظ، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و با یکدیگر مقایسه شدهاند: نگارش خودکار؛ تصادف عینی؛ نفی زمان و مکان؛ نامحرمی و نارسایی زبان؛ عشق و آزادی؛ خواب، رویا و تخیل؛ جنون و مستی؛ شعله واری بیان؛ و در نهایت، طنز.

المصادر:

منابع
1- آدلر، آلفرد (1379). شناخت طبیعت انسان، مترجم طاهره جواهر ساز، تهران: مرکز
2- آدونیس، علی‌احمدسعید (1380). «خیال در تصوف و سوررئالیسم»، ترجمه حبیب الله عباسی، مجله هنر و معماری بهار، شماره:47، ص:21-14.
3- ابو ابراهیم، محمد مستملی بخاری (1363). .شرح التعرف لمذهب اتصوف، به تصحیح محمد روشن، ج1، تهران: اساطیر
4- براهنی، رضا (1344). طلا در مس، تهران: چهره.
5- ثروت، منصور (1385). آشنایی با مکتب های ادبی، تهران: سخن
6- جامی، نورالدین عبدالرحمان (1386). نفحات الانس، مقدمه و تصحیح و تعلیقات، محمود عابدی، تهران: آبگینه.
7- حافظ، خواجه شمس الدین محمد (1390). دیوان، براساس نسخه دکتر قاسم غنی و محمد قزوینی، قم: خرم.
8- زارعی و مظفری، علی اصغر و علی رضا (1392). «مکتب سوررئالیسم و اندیشه های سهروردی»، دوفصلنامه علمی و پژوهشی ادبیات عرفانی دانشگاه الزهراء، سال پنجم، شماره:9، صص:135-106.
9- زرین کوب، عبدالحسین (1387). از کوچه رندان، تهران: سخن.
10- سلطانی کوهبنانی و حسینی، حسن و سارا (1401). « تحلیل مولفه های سوررئالیستی منطق الطیر عطار نیشابوری»، فصلنامه علمی پژوهشی زبان و ادب فارسی، دانشگاه علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، سال چهارم، شماره 5، صص:110-88
11- سیدّ حسینی،رضا (1387). مکتبهای ادبی، ج 2، تهران: نگاه.
12- شجاری، مرتضی (1388). « زمان در عرفان اسلامی»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، شماره 14، صص: 98-67
13- شمیسا، سیروس (1390). مکتبهای ادبی، تهران: قطره.
14- غریب، محمد، سید مهدی، ابراهیم، مصطفی، بهنام فر، رحیمی، محمدی (1392).« شعله واری بیان دو عارف بزرگ خراسان( سنایی و مولانا)»، فصلنامه مطالعات فرهنگی و اجتماعی خراسان، سال 15، شماره دوم، صص: 89-57
15- فتوحی، محمود (1385). بلاغت تصویر، تهران: سخن.
16- فروزانفر، بدیع الزمان (1390). شرح مثنوی شریف، ج 3، چ 15، تهران: زوّار.
17- کریمیان صیقلانی، علی (1382). سیره عشقبازان، چ 2، قم : موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
18- مشتاق مهر و دستمالچی، رحمان و ویدا (1389). « عرفان و سوررئالیسم از منظر زمینه های اجتماعی»، فصلنامه مطالعاتی دانشگاه کاشان، شماره 12، صص: 200-183.
19- میرباقری فرد و محمدی، علی اصغر و معصومه (1394). « عبارات و اشارات در زبان عرفانی»، دوفصلنامه پژوهش نامه عرفان، شماره 15، صص: 216-193.