بازشناسی پیوند صفا شهری ها با خلج ها و قشقایی ها
الموضوعات :
کاووس حسن لی
1
(استادیار بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز)
الکلمات المفتاحية: خرمبید, صفاشهر, خل, ترک, زبان ترکی,
ملخص المقالة :
در شهرستان خرمبید)استان فارس( بجز مردم صفاشهر )خرمی و دهبید( که در مجموع بیش از هفتاد درصد آنها به زبان ترکی صحبت میکنند، زبان مردم بسیاری از روستاها نیز ترکی است. گویشی که مردم ترک زبان صفاشهر، امروزه با آن گفتوگو میکنند، از راه درازی باز آمده، از پیچ و خمهای فراوان تاریخی عبورکرده، در گردنهها وگریوههای گوناگون سخت جانی کرده و فراز و فرودهای بسیاری را آزموده است. اینک امّا- با همهی فشارهایی که پذیرفته و همه ی دگردیسیهایی که یافته - هنوز زنده است و هنوز نفس میکشد. منابع تاریخی موجود، ترک زبانانِ شهرستان خرمبید را از ترکانِ خل میدانند که از مناتق مرکزی ایران به فارس آمده و در قنقری و بوانات ساکن شدهاند. اما پژوهشهای نگارنده، برای نخستین بار، نشان می دهدکه گویش کنونی ترکزبانان منطقهی قنقری قدیم و خرم بید کنونی با همهی تفاوتهایی که با هم دارند ه به گویِش خل ها نزدیک نیست. این خود نشان میدهد که اگر حتّی نخستین خل هایی که به این منطقه آمدهاند، گویشی همانند گویش امروز خل های مناتق دیگر داشتهاند، زبان آنها در آمیزش با گروه های دیگر ترک ه بویژه توایفی از ایل قشقایی ه و با تأثیرپذیری از زبان فارسی تغییر یافته و دیگرگون شده است. با همهی پژوهشهایی که تا کنون انجام گرفته، - اگر سادهانگاری را کنار بگذاریم ه هنوز به درستی و استواری نمیتوان دانست که خاستگاهِ راستین بسیاری از ترکهای جنوب ایران، از آن جمله ترکهای خرمبید و نیز ترکهای قشقایی کجاست. آنان از چه زمانهایی و از چه مسیرهایی به فارس آمدهاند. و نژاد هر کدام از این تیرهها با نژاد چه تیرههای دیگری پیوستگی خونی دارند. شاید علمیترین راه فهم این موروع، بررسی ژنتیکی تیرههای مختلف باشد.
