بازشناسی پیوند صفا شهری ها با خلج ها و قشقایی ها
محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات لری
1 - استادیار بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز
کلید واژه: خرمبید, صفاشهر, خل, ترک, زبان ترکی,
چکیده مقاله :
در شهرستان خرمبید)استان فارس( بجز مردم صفاشهر )خرمی و دهبید( که در مجموع بیش از هفتاد درصد آنها به زبان ترکی صحبت میکنند، زبان مردم بسیاری از روستاها نیز ترکی است. گویشی که مردم ترک زبان صفاشهر، امروزه با آن گفتوگو میکنند، از راه درازی باز آمده، از پیچ و خمهای فراوان تاریخی عبورکرده، در گردنهها وگریوههای گوناگون سخت جانی کرده و فراز و فرودهای بسیاری را آزموده است. اینک امّا- با همهی فشارهایی که پذیرفته و همه ی دگردیسیهایی که یافته - هنوز زنده است و هنوز نفس میکشد. منابع تاریخی موجود، ترک زبانانِ شهرستان خرمبید را از ترکانِ خل میدانند که از مناتق مرکزی ایران به فارس آمده و در قنقری و بوانات ساکن شدهاند. اما پژوهشهای نگارنده، برای نخستین بار، نشان می دهدکه گویش کنونی ترکزبانان منطقهی قنقری قدیم و خرم بید کنونی با همهی تفاوتهایی که با هم دارند ه به گویِش خل ها نزدیک نیست. این خود نشان میدهد که اگر حتّی نخستین خل هایی که به این منطقه آمدهاند، گویشی همانند گویش امروز خل های مناتق دیگر داشتهاند، زبان آنها در آمیزش با گروه های دیگر ترک ه بویژه توایفی از ایل قشقایی ه و با تأثیرپذیری از زبان فارسی تغییر یافته و دیگرگون شده است. با همهی پژوهشهایی که تا کنون انجام گرفته، - اگر سادهانگاری را کنار بگذاریم ه هنوز به درستی و استواری نمیتوان دانست که خاستگاهِ راستین بسیاری از ترکهای جنوب ایران، از آن جمله ترکهای خرمبید و نیز ترکهای قشقایی کجاست. آنان از چه زمانهایی و از چه مسیرهایی به فارس آمدهاند. و نژاد هر کدام از این تیرهها با نژاد چه تیرههای دیگری پیوستگی خونی دارند. شاید علمیترین راه فهم این موروع، بررسی ژنتیکی تیرههای مختلف باشد.
In the Khorambid (Fars province) except inhabitants of Safa-shahr (Khorami & Dehbid) which are more than 207 speak in Turkish other villages speak in Turkish too. Their present accent comes from long distance and origin from various historical fluctuations and survives in various u-turns and tests different ups and downs. However, it is still alive and breathes with lots of pressures and transformations. Available historical references know Turkish-speaking Khorambid inhabitants of Khalaj Turkish people who came from central region of Iran to Fars and settled in Ghonghori and Bavanat. But the researches of the writer for the first time indicate that the present accent of Turkish-speaking people of ancient Ghonghori region and recent Khorami with lots of differences didn’t approach the Khalaj’s accent. This shows even the first Khalajis who have came to this area have the same accent of present Khalajis of other areas. Their language in company with other Turkish groups – particularly tribes of Ghashghayee race – changes in regard to the Persian languages. Considering all the performed researches – if removing the ignorance – we cannot express accurately where the origins of the most southern Turkish people are such as Khorambid and other Ghashghayee Turkish people. From where and when they came to Fars and with whom the race of each tribe has blood dependency. Perhaps, the most scientific way for comprehending this matter is to genetically analyze various races.
