از مهمترین شاخص‌هایی که انسان از طریق آن محیط زیست خود را تحت تاثیر قرار داده کاربری زمین است. عموماً تغییر کاربری در سرزمین کنشی انسان ساخت و تغییر پوشش در سرزمین کنشی طبیعی است. به طور کلی تغییرات اقلیمی و عوامل تکنولوژیکی و اقتصادی مهم ترین عوامل تعیین کننده در تغییر کاربری در مقیاس‌های مختلف مکانی و زمانی هستند. مطالعه تغییرات کاربری/پوشش در هر تحقیق بسته به نیاز و هدف متفاوت است. به عنوان مثال تغییر از هر نوع کاربری/پوشش به کاربری شهری را اصولاً تحت عنوان توسعه شهری بررسی می‌کنند.

در تحقیق حاضر ابتدا به بررسی تغییر کاربری و پوشش شهر مشهد پرداخته شده است. سپس بر اساس تئوری‌ها و نتایج عملی پژوهش‌های پیشین، از فناوری‌ها و روش‌های به روز مانند سنجش از دور، آتوماتای سلولی و الگوریتم ژنتیک، توسعه شهری مشهد مدلسازی شده است. بررسی تغییر کاربری و پوشش محدوده شهر مشهد برای 3 دوره و یا 4 سالٍ 1984، 1992، 2001 و 2014 انجام شده است.

طبق نتایج رشد مناطق شهری طی 30 سال از 1984 تا 2014 حدود 20741 هکتار بوده است. این مقدار به طور متوسط برابر نرخ رشدی معادل 691 هکتار در هر سال میباشد. توسعه شهر نیز طی سال‌های 2001 و 2014 با آتوماتای سلولی مدلسازی و پارامترهای مدلسازی توسط الگوریتم ژنتیک کالیبره شده است.

بر اساس ارزیابی دقت، مدل به 87.4 درصد دقت کلی دست یافت. به این ترتیب این مدل برای شهر مشهد آزموده شد و کارایی خوبی از خود نشان داد. مدل قابلیت توسعه و بهبود بیشتر هم در زمینه تغییر کاربری و هم در زمینه توسعه شهری را دارا است.

 

تفاصيل المقالة

زمینه و هدف: پایش تغییرات سطح زمین در طی زمان برای درک کنش های متقابل بین انسان و پدیده های طبیعی به منظور تصمیم گیری بهینه درباره مدیریت سرزمین از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مطالعه، تغییرات کاربری سرزمین شهرستان مشهد و وابستگی این تغییرات به شرایط توپوگرافی با استفاده از تصاویر ماهواره ای سال های 1987، 2001 و 2014 ماهواره لندست بررسی گردیده است. روش بررسی: بدین منظور ابتدا کاربری سرزمین با روش تفسیر بصری به شش کلاس اراضی بایر، دیم ، جنگل، کشت آبی، مرتع و شهر طبقه بندی شد. در نهایت ارتباط میان تغییرات کاربری سرزمین با مؤلفه های توپوگرافی (ارتفاع، شیب و جهت) مورد مطالعه قرار گرفت. یافته‌ها: نتایج نشان داد که در طی دوره مطالعه مساحت کاربری های شهر، جنگل و اراضی بایر افزایش یافته و سطح کاربری های دیم زار، کشت آبی و مراتع کاهش یافته است. بیشترین تغییر کاربری از کشاورزی آبی به اراضی دیم زار، به میزان 75/37702 هکتار بوده است. شهر مشهد نیز در طی این دوره زمانی 27 ساله 16754 هکتار گسترش یافته که بیشترین رشد آن در پهنه هایی با ارتفاع 600 تا 1800 متر، شیب 8 تا 12 درصد و جهت های شمالی و شرقی رخ داده است. بحث و نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش می تواند ابزار مناسبی جهت پیش‌بینی و مدیریت مناطق مستعد تغییر کاربری فراهم آورده و چشم انداز مناسبی برای برنامه ریزان و تصمیم گیران جهت برنامه ریزی و مدیریت کاربری سرزمین و طرح‌های توسعه آتی ایجاد نماید. تفاصيل المقالة