در کلیله و دمنه، درحکایت شیر و گاو، شخصیّت‌هایی مانند کلیله و دمنه، رفتارهای سیاسی – سازمانی از خود بروز می‌دهند. در نظام سیاسی این داستان نظم و قانون از جایگاه ثابت و پایداری برخوردار نیست و از آن استفاده ابزاری بر مبنای زور به عمل می‌آید. ارادۀ پادشاه و طبقات حاکم به عنوان یک قانون کلّی ملاک ارزیابی و اجراست و بر مبنای نظر و عقیده هیئت حاکمه تغییر می‌کند. نبود یک سری قوانین و مقرّرات مشخّص و با ارزش و عدم شایسته سالاری در انتخاب اشخاص، زمینه را برای گسترش شایعه و توطئه بر علیه دیگران فراهم می‌سازد. رفتار سیاسی، همیشه رفتارهای بدی در سازمان نیستند. از این رو باید رفتارهای سیاسی مخرب را کنترل و اداره کرد. رفتار سیاسی –سازمانی، آدمی را در شناخت پیچیدگی و معضلات سازمان‌ها و مسائل مرتبط با سازمان توانمند می‌سازد. هر چه مدیر یا حاکم از ویژگی‌ها و رخدادهای ویژۀ سازمانی شناخت کامل‌تری داشته باشد، عکس العمل و واکنش او بهتر و گشاده‌تر خواهد بود. قدرت در دست اشخاص مختلف در یک سازمان که به دنبال منافع شخصی خود هستند، منجر به بروز رفتارهای سیاسی نامتعارف می‌شود و افراد در برابر پایگاه‌های قدرت، عکس العمل‌های متفاوت از خود نشان می‌دهند. در کل می‌توان گفت نگرش و فرهنگ سیاسی بخصوصی در رفتار و اندیشۀ شخصیّت‌های داستانی تأثیر گذار بوده است. در این جستار، به روش کتابخانه‌ای رفتار سیاسی - سازمانی در ارتباط با سازمانی انسانی، در زمینه‌های مقام و منزلت، عدم اعتماد، شایعه پراکنی و بدبینی مورد بحث واقع شده است. تفاصيل المقالة

حیوانات با ایفای نقش تمثیلی و نمادین جدای از اینکه، موجب غنای محتوا و جذابیّت حکایت‌ها می‌شوند، شاعران و نویسندگان متون نظم و نثر از رویکرد تمثیلی نقش آنها، بیشتر برای تحقق اهداف اخلاقی، تعلیمی، اجتماعی و سیاسی سود می‌جویند. در این حکایت‌ها بیشتر از مصلحت اندیشی، حزم، مکر اندیشی، حرص و طمع، ترک هوی و هوس، تدبیر و عمل در کارها سخن می‌رود. در این مقاله، ملاک انتخاب حکایت‌ها حضور شخصیّت‌های حیوانی فعّال در حوادث و ماجراهاست. اغلب در این گونه حکایت‌ها شخصیّت حیوان تنها سخن می‌گوید، گاهی مطابق طبیعت حیوانی عمل می‌کند و انگیزه‌های حیوانی دارد و گاهی انگیزه‌ها و اعمال نسبت داده شده به انسان را در بر می‌گیرد. هر حیله و چاره اندیشی مثمر واقع نمی‌شود، بلکه باید با مشورت خردمندان همراه باشد. در پژوهش حاضر که به شکل بنیادی بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای و به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است، نشان داده شده است که مکر به صورت فریفتن حریف عملی می‌شود و قهرمان در اصل از یک خطای ادراکی او که مبتنی بر عادت است، استفاده می‌کند. این تحقیق برتری مکر وحیله را بر زور و قدرت و شجاعت گوشزد می‌کند و یادآوری می‌کند: آنان که با چاره اندیشی و تدبیر به مقابله با دشمن می‌روند، پیروزتر از کسانی هستند که تنها به تیغ تیز و زور بازو متکی هستند. تفاصيل المقالة

مرزبان نامه از جنبه‌های مختلف در تاریخ تمدن ایران و جوامع اسلامی اهمیّت داشته است. این کتاب نگرش به انسان و اجتماع را در جامعۀ سنّتی مدّنظر قرار داده است. بیشتر داستان‌های مرزبان نامه تمثیلی و به زبان جانوران بیان شده است. دلیل عمدۀ استفاده از شخصیّت‌های حیوانی احتمالاً محتوای سیاسی و اجتماعی می‌باشد. داستان‌های مرزبان نامه عملکرد قدرت در جوامع را نشان می‌دهند. با تجزیه و تحلیل حکایت می‌توان ساختار فرهنگ سیاسی و تأثیر آن را بر رفتارهای فردی و اجتماعی بررسی کرد. فرهنگ سیاسی حاکم در جامعه با روابط انسانی در ارتباط است. در این حکایت، شخصیّت‌های تمثیلی، شخصیّت‌های جانشین شونده محسوب می‌شوند، یعنی حیوان جانشین فکر، خُلق و خو و مفاهیم مورد نظر نویسنده و آورندۀ داستان شده است. در این پژوهش شیر به عنوان نماد قدرت، در رأس هرم قدرت قرار می‌گیرد و نیرویی که سبب می‌شود شیر در چنین جایگاه و مرتبه‌ای قرار گیرد، زورمندی، قدرت و تسلّط او بر دیگران است. حاکم یا فرمانروا در سلسله مراتب قدرت، باید وظایف و مسئولیّت‌ها را به اشخاصی واگذار نماید که شایستگی، لیاقت و توانایی لازم برای انجام آن کارها را داشته باشند، و همانند خرس در بدو ورود به دربار شیر بر هم زنندۀ نظم و امنیّت نباشند. از زاویۀ تعلیمی هم می‌توان به زیان ظلم و ستم و عاقبت ستمکاران ستم پیشیه و زیاده‌خواهان محال اندیش که در پی حفظ جان، موقعیّت سیاسی و مرتبه‌ای برای خود هستند اشاره کرد. تفاصيل المقالة

بیشتر داستان‌های کلیله و دمنه، تمثیلی و به زبان حیوانات است. به احتمال قوی دلیل عمدۀ استفاده از شخصیّت‌های حیوانی، محتوای سیاسی، تعلیمی آن است. جانوران، در متون تمثیلی با ایفای نقش تمثیلی و نمادین، غیر از اینکه موجب تنوّع و جذابیّت حکایت‌ها و داستان‌ها می‌شوند، شاعران و اهل قلم از رویکرد نقش تمثیلی آن‌ها، بیشتر برای تحقق اهداف سیاسی، تعلیمی، اخلاقی و به خصوص اخلاق اجتماعی سود می‌جویند. داستان‌های کلیله و دمنه، غالباً منعکس کننده هرم قدرت و پیش کشیدن تعالیم اخلاقی در جامعۀ (هند، ایران و جهان اسلام) است؛ بنابراین به بهترین وجهی ساز و کار فرهنگ سیاسی، قدرت، پند و اندرز، رفتار سیاسی و تأثیر آن را بر طبقات دیگر نشان می‌دهد. با تجزیه و تحلیل متن می‌توان ساختار جایگاه سیاسی، تعلیمی و تأثیر آن را بر رفتارهای فردی و اجتماعی کشف و بررسی کرد. در این جستار که به شکل بنیادی، بر پایۀ مطالعات کتابخانه‌ای و به روش توصیفی - تحلیلی به تبیین و تحلیل این موضوع در کلیله و دمنه پرداخته شده است، سعی شده است که مضمون چند داستان از حیث بُعد سیاسی، تعلیمی با در نظر گرفتن جنبه‌های مدیریّتی، نظیر تصمیم گیری، برنامه ریزی، سازمان دهی و رفتار سازمانی در یک جامعه یا نهاد اجتماعی مورد ارزیابی قرار گرفته، و شخصیّت‌های نمادین حکایت‌ها با ایفای نقشی که در داستان‌ها بر عهده دارند، معرّفی شوند. تفاصيل المقالة