ماهیّت عرفان، پذیرای جمع اضداد و قرارگرفتن آن ها در کنار هم می باشد. تأمّل در دنیای عرفان ، متناقض نماها و تقابل های بسیاری را مقابل خواننده قرار می دهد. مبحث عقل و عشق به‌عنوان دو ابزار متفاوت در عرفان ، همواره از مباحث دیرینه‌ عرفا و فلاسفه بوده است. ﻋﻘﻞ و ﻋﺸﻖ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺗﻔﮑﺮ ﺑﺸﺮی اﺳﺖ که راﺑﻄﻪ ﻣﯿﺎن آن دو ﻫﺮﮔﺰ ﺻﻠﺢ آﻣﯿﺰ ﻧﺒﻮده، ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﻮاره و در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ، ﭘﺮ ﺗﻌﺎرض و ﺟﺪال آﻣﯿـﺰ ﺑـﻮده اﺳـﺖ. عشق گرچه در ذهن ما و تاریخ ادبی ما متناقض با عقل و در جنگ و گریز با آن است، اما در واقع در آن سریان دارد وعقل نیز همانند سایر موجودات از عشق برخوردار است و کامل ترین عشق را نیز به خود اختصاص داده است.این مقاله بر آن است تا ضمن بررسی ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻋﻘﻞ و ﻋﺸـﻖ از دﯾـﺪ عارفان شاعرمطرح قرن پنجم تا نهم وتحلیل نقش عرفانی این دو مقوله در دو بعُد منفی و مثبت ، به بررسی متناقض نماهای موجود در آثار عرفانی پرداخته و علل کاربرد این صنعت را بسط و تشریح نماید. تفاصيل المقالة