علم تاویل و هرمنوتیک از آن دست مباحثی است که می توان گفت از ابتدای تاریخ تفکر بشری مورد توجه بوده و تقریرات گوناگونی از آن بیان شده است. در یونان باستان سخنانی که حکیمان و بزرگان اندیشه از معبد دلفی می‎ شنیدند و آن رازها و رمزها به زبان خود می گشودند و یا سروده‌های حماسی که هومر از سرگذشت انسان ها در جامعه یونان و سرزمین‌های اطراف داشتند حکایت از تأویل هایی است که از آغاز تفکر فلسفی به زبان یا قلم انسان جاری می‌شده است. در فلسفه اسلامی نیز، فیلسوفان مسلمان در کنار عارفان، ادیبان و متصوفه تأویل و کشف ‌المحجوب را در گشایش رازها و معانی که به‌ویژه در متن مقدس که حقایقش لایه لایه است بروز داده‌اند. محوری‌ترین پرسش در تحقیق حاضر معطوف به ماهیت و حقیقت تأویل نزد دو حوزه فکری اسلام و مسیحیت است. این پرسش که هرمنوتیک و تأویل چیست؟ و هر کدام از چه خاستگاه فکری دیدگاه خود را بیان کرده‌اند. مثلاً در مواجهه با مباحث دینی چه در اسلام و چه مسیحیت آیا هرمنوتیک ممکن است؟ و اگر پاسخ مثبت است روش هرمنوتیک در اندیشه فیض یا شلایرماخر چگونه است؟ و پرسش‌های دیگری که در این مقاله از نگاه دو فیلسوف اسلامی و غربی، مورد پاسخگویی قرار گرفته‌اند. فیض کاشانی به عنوان یکی از نمایندگان تفکر دینی و پرورش یافته در حوزه حکمت متعالیه و شلایرماخر به عنوان اندیشمندی از تفکر فلسفی غرب، کسانی هستند که مبانی، روش ها، مسائل و اهداف آن‌ها در باب دین، خدا، انسان، با رویکردی تطبیقی و با روش تحلیلی – توصیفی مورد بررسی قرار گرفته است. علی‌رغم تفاوت‌هایی چند در مبانی، روش و اهداف تفکر فلسفی و دینی فیض و شلایرماخر در باب موضوعاتی که بدان‌ها اشتغال داشته‌اند هر دو متفکر می‌کوشند بر اساس نوعی نسبت‌سنجی میان انسان و حقیقت وجود به شیوه‌های تأویل متون و شناخت حقیقت آدمی بپردازند. تفاصيل المقالة