یکی از نهادهایی که در روایات و متون فقه تشریع و نصوصاتی از آن دیده می شود نهاد مکس می باشد.همینطور عبارت مذکور به مناسبت های متعددی در ادله ی فوق آورده و به آن پرداخته شده است.نقود غشّ، زکات و صدقات ،تجارت و معاملات،امورات ارث و موتی در فقه از بخش هایی است که از مکس و مکوس عباراتی مطرح شده است.مصادیقی از آن در متون شرع مورد کراهت و منع و افرادی نیز جایز و مشروع انگاشته شده است.در این مقاله سعی شده با روش توصیف و اسنادی ضمن تتبّع در معانی مکس و تحدید آن در صدد بیان نهادی بوده که در معاملات و اسواق بصورت عقد و الزام واقع شده و مورد کاربرد قرار می گیرد.و حتی بر سایر عقود و معاملات حکومت و سیادت دارد.همچنین با بیان موارد تجویز و شرعیت آن،بعنوان یکی از مصادیق عقود معیّن و یا نهادی مورد ابتلاء نزد قانونگذار ایران ملحوظ گشته و در تقنین قوانین موضوعه مورد اهتمام واقع شود. تفاصيل المقالة